Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Proceedings of the Third Kotahitanga Parliament, April to May 1894

2 p.m. Turei, Mei 30, 1894

2 p.m. Turei, Mei 30, 1894,

Ka puare te whare. Pika, M. Teata; Tiamana, T. Tikao.

Ka te Whakahokinga mai e te Rumanga o te Whare Ariki i pukapuka kaute ooga moni i kokia mate Kawanatanga i te Waipatu 1898, £628. He məa tuku mai e ratau ma te Runanga o te Whare o Raro e whatatau. No reira enga mema e tukua atu ana kia koutou pahea ta koutou whakaaro.

H. Ropiha,—E mea ana ahau me paahi tenei kaute i runga ano i te kaute a T. Whiua. Engari ko te wahi kia Te-whatahoro me waiho tena. Notemea kei to ngaro atu ia ionei ake te wa e ina an a ia.

H. Paea.—E tautoko ana ahau inga korero a H. Ropiha.

H. Tukino, Minita.—Tautoko.

R. Rangiheuea, Minita,—E rapu aua ahau i te puenga e enei moni, e rapu ana ahau pehea eanei a ratau ritenga na te tangata kotahi ranei notemea kei te pukakuka e mau ana page 145nga mahi hei [unclear: paunga] mo enei moni, a he rere ke nga mahi i pau ai! no reira e raruraru ana te ngakau ki tenei kaute hemea tika ma tetahi onga Minita e whakamarama mo te maa ko te ara tenei he moni kia marama rawa te paunga me te toenga onga moni, no te mea kaore rawa he tikanga kia hoatu noatu [unclear: he] moni i runga ite nama me punga rawa katahi ka tika.

H. Ropiha.—E tino mea ana ahau inaianei me paahi i runga i tenei take kia tae mai nga Rihiiti o te paunga o enei moni.

H. P. Tunuiarangi, Minita.—E tika ana nga korero ate Minita kua noho ake ra hoi ko taku kupu tenei ko au tetahi onga Minita kaore rawa e mohio mote kaute mo enei moni e rite tahi ana tatau hoi ano aku e mohio ana kote Ripoata ate Kawanatanga i tera tau terua konga moni i kohia i te Kawanatauga o Mangakahia £180 ko taku rongo kau ano etira kaore au e mohio i rongo au kua uru mai taua moni ki enei otira kaore rawa au i mohio ki te take o taua rironga mai. Hoi i tenei Paremata mehemea he moni he aha ranei e homai ana ki te kawanatanga tera au e inoi atu kia ratau hia korerotia nai ki au kia Whakamohiotia ahau ara matau katoa kinga mea katoa. E whakaae taha mani ana ahau kinha korero a H. Ropiha kaore hoki au e marama rawa ana ki tenei kauto kote moni ia Tewhatahoro raano noho katoa i enei moni he moni kotahi me enei i te kaute a Timoti Whiua.

H. Tukino, Minita.—kaore au i mohio kite paunga o enei moni ahakoa ko au tetahi onga Minita ote Kawanatanga. Engari ko etahi onga moni i pau i rongo au e whakahuatia ana, engari kaore e kaha ki te kii penei e he ana te paunga onga moni. E tautoko ana ahau inga kupu ate Minita Hon. R. Rangiheuea.

R. Wharerau, Minita.—Kei au te pukapuka ko te kaute ote paunga ote £25 i homai maku.

Tiamana.—ko te whakataunga tika mo tenei kaute kia takoto Mario nga Rihiiti ia Timoti Whiua, Minita kite hui ote Paremata Maori ka tu ki Ohinemutu Rotorua ate 7 onga ra o Maehe, 1895.

Pika,—Nga mema e whakaae aua ki tenei whakatau me ki mai Ae! Ae! Kua riro ite Ae! kua paahi, Mei, 30, 1894, at 2 p.m.

Kote Ripoata [unclear: maiate] Runanga o te Whare Ariki monga mema mo te komiti monga mema ote koroni ki Poneke, 1, [unclear: Henare Tomoana], 2 Hoori Rophia, 3 Watena Kaharanga, 4 page 146Otene Pomare, 5 H. Tehoata. Menemana ate Runanga Ariki. Ekore e araia nga mema e uru mai.

H. P. Tunuiarangi, Minita.—Ko taku kupu mo tenei whakatau a te Whare Ariki, Konga tangata a tae ki Wairarapa hei reira tatau whiriwhiri ai i etahi tangata hei hoa monga mema e 4 kua whakataua mai nei ete Runanga Ariki.

Pika.—Nga mema e whakaae ana kia whakaurua te Rarangi Ingoa mango mema ki Poneke o te Runanga Ariki me ote Whare o Raro me ki mai Ae! Ae! Kua riro ite Ae! Kua nekehia 7 p.m.

7 p.m. Ka puare te Whare. Pika, M. Teata. Tiamana T. Tikao.

Nga mahi i tenei po kote whakatuturu inga tangata mo te komiti ki Poneke i runga i te motini a Hone Heke. Kua whakaaetia e tenei Whare. Ko o ratau Ingoa. Kei nga korero o te 29 Mei, 1894, at 10 a.m., e mau ana.

Pika.—Nga mema e pai ana ki tenei rarangi ingoa hei me ma mo te komiti ki Poneke i runga i te motini a Hone Heke me ki mai ae! ae! kua riro ite ae! Kua paahi mei 30, 1894, at 7 p.m.

Te pitihana ate peene o Heretaunga

H. P. Tunuiarangi.—Kaore he tikanga o tenei pitihana kia mahia e tene whare no to mea kua tukua a tenei paremata he mana ki nga marae me o ratou komiti hoi kei nga komiti o nga marae te ritenga.

T. Whiua.—Tautoko.

H. Heke.—Tautoko,

Pika.—Nga mema e pai ana kei nga komiti marae to ritenga mo tanei pitihana me ki mai ae! ae! kua riro ite ae paahi mei 30, 1894, at 7 p.m.

Tiamana.—Kote tumuaki kaore o whakakorea tana tunga mema notemea kotahi tonu tau e mana ai taua tumuakitanga no reira e mana ano ia i tana tunga mema mehemea ka korero a ia i ana mahara.

Tuarua.—Kua hoki mai te whakaaetanga o ie tumuaki i te whare ariki a e tika ana kia oatitia a ia aianei.

Pika.—Ka whakaoati ia Pene taui hei tumuaki.

page 147

Pene Taui—Ka oati i tenei ra Mei 30, 1894, at 7 p.m.

[unclear: Ki] muri o tana oatitanga ka tu ka mea E nga mema honore kia ora tonu koutou katoa a e hiahia ana ahau me tea ora nga [unclear: mema katoa] kite hui ka tu nei ki Rotorua ate 7 onga ra maehe 1895.

Tiamana.—E mea ana ahau me whakapai katoa tatau kia tatau i tenei po no te mea ka pakaru tatau apopo taku kia koutou katoa e aroha ana ahau e mihi ana kia koutou i runga i to koutou kaha ki te mahi i nga mahi i ote i tenei [unclear: taunga] o te paremata maori kia [unclear: ora tonu] nga minita ote kawanatanga te aputihana tae atu ki nga mema honore katoa ma te atua tatau katoa e tiaki.

Nga Pire i Paahitia e tenei Paremata Maori.

1. Kote pire Tono Mana Motuhake a te Kotahitanga o te Iwi Maori o Nui-Tireni.
2. Kote Pitihana i hanga mo te Pire Tono Mana Motnhake.
3. Kote Tono a Temarini Tamakarau ote Urewera.
4. Ko te whakahaero i te haina o nga kirihipi kinga [unclear: motu e] i tenei tau.
5. Tuku Mana Kinga komiti onga Marae.
6. Me whakawhiti ki Ingarangi Te Pire Tono Mana, Ite wa e rite ai.
7. Ko mohi Teatahihikoia hei Pika mote Paremata Maori at Runaga Whiriwhiri.
8. Te tono a Hoori Ropiha kia tu te aputihana.
9. Te tono a nga wahine kia tu he komiti mo ratau.
10. Ko te Rihina o Heoare [unclear: Tomoana] tona nohoanga Pika.
11. Kate pitihana turaki mo to Ture Hoko whakawhiwhi [unclear: whenua Maori] 1893–Ture Reiti [unclear: whenua] Maori 1893.
12. Pinepine Tekura (Pire a Wi Pere)
13. Te Pitihana o Pinepine Tekura.
14. Pire Kohi moni.
15. Pire Tuku [unclear: mana kite] Kawantanga Maori.page 148
16. Ture Perehi.
17. Pire Roia.
18. Pire Marae.
19. Whakatu komiti [unclear: hei] Loa mo te Kawanatanga.
20. Tumuaki mote Paremata Maori ko Pene Taui o Ngapuhi
21. Te Tono ate Arawa kia tu te [unclear: hui] ote Paremata Maori ki Ohinemutu Rotorua. Ate 7 Maehe 1895, 2 p.m.

Ko nga mea katoa kua pahitia tika tia enga. Whare e rua nei kua pahitia i runga i te pono i te tika ka hainatia e au Na Pene Taui.

Nga Pire kihai i paahi i nukuhia kite hui ki Rotorua.

1. Te motini a Pene Taui mo te whakakore pooti mema mo te Paremata mote koroni, ko te panuitanga tuatahi i peahitia i konei.
2. Te Pitihana a Porokoru Patapu.
3. Pitihana mote Pihopa Maori i nekehia kia tu te Hinota ki Weakatu, 1895.
4. Te Pitihana a W. kaharunga.
5. Te Pitihana a K. Kiwa.
6. Te Tono a Te Hauheu Tukino i te tunga tuturu mo te Paremata Maori ki Tokaanu—taupo—Hui—a—Tia.
7. Te Pitihana a Te Henheu Tukino.