Ko te kupu ate Kawanatanga Maori o te Kotahitanga i tu nei ki pakirikiri me te motini a watene kaharunga i whakarako o page 136ai ki te teepu o tenei whare i te kaore he mana motuhake i tukua mai ki tenei kawanatanga no reira e kore e hohorotia te whai kupu mo taua runga i taua motini engari ka ata wha kaarohia ate wa e oti ai. Na te kawanatanga Maori. He whakaatu kite Whare Paremata Maori ote Kotahitanga. Kua Apitia atu te Ingoa Minita kinga mema riira o te Kawanatanga koia tenei. [unclear: Aperahama] Tekume, Minita; Roore Rangiheuea (Riira), Minita; Heoi ano. T.H. Tukino, Minita ote Kawanatanga; H. P, [unclear: Tunuiarangi], Minita ote Kawanatanga; T. Whuia, Minita ote Kawanatanga.

Ka puare te Whare.

Pika M. Teata. Tamana T. Tikao,

Mahi tuatahi.

Tiamana.—Kemea mote motini a pene tani i nekehia ne mote hui ki Rotorua e mea ana ahau ko te wa mutunga mai e tika ai tenei motini kia uru katoa nga motu e rua ki roto i tei Kotahitanga notemea e marama ana tatau e tu noa ake ana ano te tahi tangata hei mema mo te Paremata ote koroni. Ite tangata kotahi raua i whakaari me te tangata raua i tautoko no reira ekore e taea tenei motini te mahi inaianei i te mea kaore ano tatau kia kotahinoa a ko tetahi hoki e mau mai ra te ture pooti mema, ke taua tare kia kore kotahi ano ka pai, A na ana mema ano hoki o te taha Maori e noho mai rai reira i kaha ai enei ture te haere mai ki runga ia tatao. Kote Pitihana o Whanganui nei kaore an i e mohio ana kite tika otira e tautoko aua ahau i te whakaaro ate Kawanatanga kua tuhia nei, a o tono ana ahau kite Pika kia tukua atu te whakaaetanga kia nekehia enei mea e rua ki te Paremata Maori ke tu ki ohinemutu [unclear: Rotorua].

P. Tami.—E whakaae ana ahau kinga tirotirohanga ate Whare mo taku motini a me hemea e nukuhia [unclear: ki] Rotorua me hanga rawa he Pire.

M. Teatahikoia.—Ko enei mea katoa e tu nei kite Paremata ote koroni i mana mai i roto ite Tiriti o Waitangi. Notemea hoi ano te ahau tangata e noho mai ra ite Paremata, he Maori anake a i ma roto atu ite Tiriti o Waitangi to tatau. Mana a konga rarangi o [unclear: iaua] tiriti na te pakeha anake i whakahe, otira na ngapuhi ano i hanga mai nga ritenga i roto ite tiriti o Waitanagi a heoi ano ta tatau rarangi i mea ai kia pahia tetahi rarangi o roto ara kia kaua rawa he mema Maori kite page 137Paremata ote korom. No reira e tukua atu ana te pooti. Nga mema e whakane ana ki tenei motini mete pitihana kia nukuhia atu ki Rotorua me ki mai Ae! Ae! kua riro ite Ae! kua paahi Mei 29, 1894, at 2 p.m. 1. Aperahama Te Kume. 2. Roore Rangiheuea, hei Minita mote Kawanatanga. [unclear: Nanga] Minita e toru i haina, kia tu enei mema e rua hei Minita.

M. Paewai.—Tautoko tukua mai te pooti.

H. Paea.—Tautoko i te pooti.

H. P. Tunuiarangi.—Ko te kite ote kawanatanga e neke haere ana te mahi o ta tatou taonga no reira au i mea ai e ahei aua me neke atu te kaute o nga minita mo runga i nga, raruraru o etahi kua tika ano i etahi penei me etahi onga honore minita e ngaro atu ana Meiha Keepa kaore au e mohio ana he aha te take o tana ngaro atu.

H, Ropiha.—E whakaae ana ahau mo te nekenga [unclear: ake] onga minita o te kawanatanga a e mea ana ahau me mutu te whakuru atu i etahi atu hei minita inaianei.

Motini No 25 a H. Rapihana mo te Tumuaki, ko Pene Tani, [unclear: Peri] Paraihe. Tautoko.

Motini No 31 a R. Wirihana mo te Tumuaki ko H. Kani Wi Pere. Hoori Niania tautoko.

Motini awaho. Hoani Ruru ko ngakuru Pana hei Tumuaki M. Paewai. Tautoko.

Motini awaho. Hoori Ropiha ko penei Tunuiarangi hei Tumuaki. Kerei Teota. Tautoko.

H. Kani Wi Pere.—Kamea me tuku atu kia ratau otira mehemea ekore ratau e pirangi a e pai ana ahau, mo tana tunga.

Ng. Pana.—Kamea e unu mai ana ahau i taku Ingoa kua whakanigoatia mai na hei Tumuaki, mo tatau.

R. Wirihana.—Ko te take i motinitia ai e au a H. Te Kani hei Tumuaki no te mea kaore ana raruraru a he mauia ia kite haere kinga wahi tawhiti a e hara ano hoki a ia i te moana no te Paremata Maori no reira ia i motinitia ai e au hei Tumuaki me tenei Paremata.

M. Paewai,—Ahakoa a Ng. Pana unui aia ka tantoko ano ahau iaia hei tumuaki.

W. Katene.—E tautoko aua ahau ia Pene taui hei tumu page 138aki mo tatou no te mea ko tetehi tenei o nga taitamariki kaha ki runga e tenei mahi i timata mai ia raua ko Baniera Whare rau.

H. Ropiha.—ka unuhia taaku i motini a waho ai.

H. Tupara.—E tautoko ana ahau ko Pene Taui hei Tumuaki.

H. Tukino.—Ka mea e [unclear: tika ana] te korero a W. katene a e tautoko ana ahau ko Pene taui hei tumuaki. No te mea kei te pito whakarunga anake nei nga turanga o a tatou mahi a he mea tika rawa me tuku te tumuakitanga kia Ngapuhi.

H. Paerata.—Ka mea kei nga mema te ritenga.

E. Tewato.—Ka mea o tautoko ana ahau kia tu ko te Kani Wi Pere hei tumuaki a e tautoko ana ahau i nga kupu ate kai motini a R. Wirihana o ne ana te kupu a W. Katene kaore he nohoanga rangatira ia ratou me mohio e koutou ko R. Wharerau he minita ko H.M. Tawhai he Pika no te runa nga ariki.

W. Kiriwehi.—E mea ana ahau hei a Ng Pana hei tumu aki.

W. Katene.—E pai ana nga korero a Te Wano hoi emea ana ahau me pooti mario tenei I pootitia ahau hei mema mote komiti a hinga ana ahau I pootitia ano au hei pika ka hinga auo ahau a e mea aua ahau me pooti ano tenei kia toru aku hinganga ia koutou.

K. Wi Pere.—Ka mea e unu ana ahau i au ki waho ote tumuakitanga.

R. Wharerau.—Kaore he take i whakaroa ina ai tenei Mea i te mea kua unu a te kani pero raua ko ngakuru pana i o raua ingoa no reira e tika ai kia tu a pene taui hei tumuaki

H. Ropiha.—Tukua mai te pooti i naianei.

Pika.—Nga mema e pai ana ko Pene Taui hei Tumuaki me ki mai Ae! Ae! Kua riro i te Ae! Kua paahiti Mei 29, 1894 a 2 p.m.

Tiamana.—Enga hon mema e tika ana nga korero a W. Katene, kanui rawa te kaha o ana kupu, otira i te mea kua tu nei a Pene Tani kua hua a ia i naianei. Ite mea kua tu nei a P. Taui, e tika ana ano kia Mauna atu kite Ruranga Ariki kia kite atu ratau ko te tu o Pene Taui kotahi tau timata atu i page 139tenei ra 29 Mei, 1894 tae atu ki tera tau, a ko taua mahi i naianei he haina inga mea katoa kua paahi a kua hainatia hoki e mana i runga i tenei teepa menga mea kua riro atu kei te Runanga Ariki no riera kei te whakapai atu ahau kinga tingata i Whakanigoatia mai nei hei tumuaki. A i te mea kua tu nei ko Pene Tani kaoui te pai kua tu ano ko ia. A no Ngapuhi ano hoki a ia hoi ite mea kua tu a Pene Teui, he i ate 7 p.m. aianei ia ka whai-korero.

Kua nekehia te Whare 7 p.m.

A 7 p.m. Ka puare te Whare.

Pika, M. Teata; Tiamana, T. Tikao.

Mahi Tuatahi. Te Whai—Korero ate Tumuaki.

Pene Taui.—E te Pika Honore me te Tiamana tae atu kinga mema honore katoa tena koutou kia ora tonu koutou katoa. A i runga ite mea kua tu nei ahau hei Tumuaki mo tenei Paremata ki a tiaki tonu ahau i runga ano inga [unclear: Ruuri] i homai moku tera ahau e haere i raro inga tikanga katoa e paahi ana i enei whare e rua, kaore au e pai kia puta ake he raruraru I waenganui i atatau a e whakamahi ana ahau ki enei whare e rua. No reira enga mema honore kia maia tatau katoa, ko [unclear: ahau] nei take tino nui rawa e pa mai ki taku tinana ka kore au e tae mai kia a tatau hui e whakaritea no reira e taku Kawanatanga kia maia kia kaha kia tae katoe tatau ki te hui ka tu ki Ohinemutu Rotorua a tera au e tae hohoro ki reira, a e whakamihi ana ahau kinga honore wahine i te mea kua tu he kohini mo ratau a e tono atu ana ahau kia koutou kia kaha.

Tiamana.—E whakapai ana ahau kinga korero ate [unclear: Tumuaka] a e [unclear: whaakaatu] atu ana ahau kia koatou ko ate Mutunga o te hui ki Rotorua matu ai tana Mana kua hauia ia i [unclear: tana] Ingoa ki ranga ote M [unclear: ini] a tenei ake [unclear: ana] te wa e tino hanga he ture mo Ranga i nga Tumuaki a e whakaoa itia ano te [unclear: Tumuaki] hua [unclear: engari] me naka atu mo tetahi wa. A he nui te mahara i roto i au mo te taunga ona hei Tumuaki notemei he nui rawa tana [unclear: kaha] i kitea [unclear: nuitia] e tatou i te timatanga mai o tenei mahi kua ora [unclear: tuna] te [unclear: Tumuaki] i runga ite mana kua hoatu kia koe i tenei ra Mei [unclear: 23, 1895] a 7 p.m. Kamutu nga korero mote [unclear: kuwanaaki], Nga [unclear: Penahi] whakaatu i te iti mete nui onga utu [unclear: manga] pukapuka eltakua atu ana kia Parehitia me te [unclear: uta monga Perehi maheme ehihiatia] ana kia hokona manga Iwi u pai tana kite [unclear: Hoke]. A kanga uta ano enai e korerotia page 140atu nei. Ko hui Tangata kotahi e tae ki £400 te utu mo tera Perehi.

W. Katene.—E mea aua ahau mehemea e rite a tatau mahi katoa mete Kawanatanga e pai ana ano me tango tetahi. Ko matau ko Ngapuhi he Perehi ta matau e £50, A inaianei kua kore [unclear: noai o] a mehemea e tuturu tenei mea epai ana me tiki i taua Perehi a me hua tana Ingoa ko te Kotahitanga.

Motini a P. Papakakura. H. Paerata, Minita.—Tautoko kia panuitia nga pukapuka.

P. Hapuku.—Tautoko.

R. Wirihana.—Tautoko.

W. Katene.—Kia noho katoa ano hoki nga mema ka tika.

H. Ropiha, Ta.—E mea ana ahau kaore he take kia panuitia nga pukapuka engari tukua atu kia perehitia a emea ana ahau e tika ana te mahi ate karaka.

H. Tukino, Minita.—Tautoko i ta H. Ropiha.

W, Kiriwehi.—Tautoko H. Ropiha.

H. Ruru,—Tautoko kia panuitia.

H. Ropiha.—Kaore rawa he mema e mahara ana e pehea ana a ratau korero [unclear: inaianei] a mehemea epanga enei pukapuka epai ana kia panuitia.

H. Paerata, Minita.—E [unclear: anu] ana ahau i taku tautoko.

H. Rapihana.—E tautoko ana ahau i te moteni notemea mehemea e kitea te he hei reira ka whakamutu i enei karaka, a mehemea he tika ka whakapai katoa tatau kia raua me te whakatuturu i ta raua mahi.

H. Pohuka.—E unu ana ahau i taku tautoko kia panuitia nga pukapuka.

P. Paraihe.—E tautoko ana ahau nga korero a H. Rapihana.

H. Tupara.—Tautoko i ta H. Ropiha.

W. Katene.—Heoi ano e mea ana ahau kaua e penuitianga pukapuka.

E. Tewano.—E teno ana ahau kia tukua mai te pooti page 141whakakore i te panui.

Pika.—Nga mema e pai ana kaua e panuitia nga pukapuka me ki mai Ae! Ae! kua riro ite Ae! kua paahi, Mei 29, 1894. Konga Pukapuka o te Paremata Maori i te kite Waipatu i te tau, 1893. He mea tuha kinga mema honore ma ratau e [unclear: hokonoko] atu a me ea ia ratau nga moni o ana pukapuka ate tunga o te Paremata Maori ka ta ki Rotorua a te 7 onga ra a Maehe, 1995, at 2 p.m.

1. Roore Rangiheuea	20
2. W. Kahurunga	10
3. Hemi Te Tupara	20
4. Hoori Niania	5
5. Wirema Kiriwehi	20
6. Enoka Tewano	20
7. R. Wirihana	20
8. Manahi Paewai	10
9. Hoori Ropiha	12
10. Wiremu Katene rana ko Pene Tani	50
11. Hone Paerata	25
12. Paora Ngamoki	12
13. H. Rapihana, W. Ihaia, P. Paraiho	50
	274

274 pukapuka at 2s kotahi, £27 8s.

Motini No A.—W. Kirirwehi.

Te Heuheu Tukino, Minita.—Monga moni [unclear: nane]. Tautoko ite motini.

H. P. Tunuiarangi, Minita.—Tautoko ite motini.

Pika.—Nga mema e pai ana ki tenei motini maku e tono nga moni o naina atu ana kinga rangatira me ki mai Ae! Ae! kua riro ite Ae! kua paahi, Mei 29, 1894, at 7 p.m.

H. Ropiha.—E mea ana ahau me hanga rawa he pukapuka enei Whare e ma ka [unclear: hopia ai] e tatou katoa hei whakaamana. Ia mohi [unclear: Teatahikoia me] te [unclear: topo] i ana rangatira e nama nei kia homai pono ai rataa i ana moni ki mohi Teatahikoia. Kua muhi te Whare 10 p.m. Ka nekehia mo [unclear: apopo] 10 a.m.