Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Ngā Tohuwhenua Mai Te Rangi: A New Zealand Archeology in Aerial Photographs

He Kupu Whakataki

page 7

He Kupu Whakataki

Ahakoa ka kitea atu te hitori o Aotearoa i roto i ōna papa tūturu me ōna papa wāhi whenua, kāore ngā āhua tūturu o tō tātau whenua i te tino mōhiotia i waho o Aotearoa. He rite ano te motuhake o te ahurei o tēnei whenua ki te ahua o te takutai, o te maunga ranei. I tua atu o ngā papa tuku iho e tu whakahirahira rā, he papa wāhi whenua te nuinga o ngā āhua whenua kei te whāia—he hua i puta ake i te mahi-ā-tinana, whakarere ke-ā-tinana rānei a te iwi i te oneone, i te mata, i te otaota rānei o te whenua. Ko ngā whakaahua mai i te rangi o ngā papa tūturu ka kitea i runga i te whenua, nga whakaahua i āta tirohia e ahau mō te pukapuka nei.

Ahakoa i heke mai te maha o ngā papa āhua o te whenua o Aotearoa i te Pākehā, i tikina kētia atu ko ngā puringa kōrero tawhito o te iwi Māori hei kaupapa mō te pukapuka nei. Ka kitea he whakarara o ngā papa tūturu Pākehā o Aotearoa i etahi atu whenua o te ao whānua o te ao whānui, pērā i ngā papa kerikōura o te pukapuka nei. Ka kitea he taunakitanga rite anō ki ēnei i ētahi atu wahi pērā i Ahitereiria, i California. Engari anō ngā āhua papa tūturu o Aotearoa e whakaatu ana i ngā mahi a te iwi Māori i ngā rā o mua, ka noho motuhake ēnei ki Aotearoa anake na te mea kāore e kitea i tētahi atu whenua o te ao.

He papa tuku iho anō hoki te maha o ngā papa wāhi whenua, atā, ngā wāhi e noho hirahira ana ki te iwi Māori. Ēhara kau te mahi whakarāpopoto, whakaputa rānei i nga kōrero e mōhiotia ana mō aua momo papa, i te mahi ngāwari nā te mea he uaua tonu te whakaatu i te whakaatu i te whānui o tēnei momo mōhio.

Kāore tēnei mea te mōhiotanga tuku iho e tino whakaputaina e te Māori ki tētahi atu i waho i a ia i ngā wā katoa. He wāhanga te mohiotanga tuku iho o tētahi āhua o te whenua kua waia te kite atu me te whakahua i roto i ngā kōrero i te marae. He wāhi tōna i roto i ngā take e pā ana ki te kiri o te whānau me te iwi, ki te pupuri a te iwi i te whenua me ō ratau whakaaro mō taua whenua. Engari kāore e taea te whiriwhiri pai te katoa o ngā tikanga mehemea kāore i te whakaputaina ngā korero tuku iho e karapoti rā i te papa. Ko ngā kōrero nehe me ngā korero tuku iho e mōhio whanuitia ana, ngā kōrero anake kua tlkina atu hei whakaputa māku i konei.

Hari koa ana te ngākau mō te huhua o ngā whiriwhiri i whakahaerea i roto i te iwi Māori i ngā tau kua hipa atu nei. Nui rawa atu te whakamihi mō ngā tikanga i tukua mai me te tono kia tiakina.