Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Collected songs and legends from the southern Cook Islands

Adventures of Ruananga (Runanga)

Adventures of Ruananga (Runanga)

Te tuatua no te vaine a Makea te ratu ko tei keia ia e Runanga. Tera te ingoa i taua vaine ra ko Vai kia kite ra a Makea i tana ravenga kino, koia te kanga kia Runanga. Tera te angaanga a taua ariki ra e tautai, tera te tautai e papa, no reira te aite anga i te ingoa e taua ariki ra, ko Makea ratu no tona tu aere ua anga i runga i te vaka. E tae akera ki tetai ra, kua aere atura taua ariki ki te papa. Kua aere maira a Runanga kua keia atura i te vaine a Makea.

Kua mae atura iaia kua topa i reira te putiki i te rauru o taua tangata ra. Kua akaruke ua ki runga i te ngai i mae ei raua. Kua aere maira a Makea mei te tautai te akara ra, te vai ua ra te putiki rauru e te tane i runga i te ngai. Kua ui atura a Makea i te vaine, no ai teia apinga. Kua tuatua maira te vaine noau rai. E no te rai ui anga a te tane teaaki ra, no Runanga.

Kare atura a Makea i ta i te vaine. Kua akakoro maki ua te kino. E tae akera i te popongi ake, kua apai atura a Makea mate vaka tangata i nga kupenga e rua i tana e ta te vaine. Kua tautai aere atura, e kua rauka rai te ika e rua akana kua apai atura ki uta, i te kainga, ko te tuanga i tekou ma te apinga e te ika, to Makea e to te vaine e kia oti ko te rave anga a Makea i te kakau moe o raua. Kua aari atura, ko tai kapanga, kua tuku ki te vaine. Kua rave atura a Makea i tena kapanga ko te aro tei Makea, ko te tua tei vaine. Kua titiri o Makea ki te vaine kua anga ke te aro.

Kua aere atura a Makea ma te vaine e te tari i te apinga o te vaine ki o te tane ou, koia a Runanga. I mua a Makea ma te vaine, i muri te tari i te apinga ma te kai, ei reira te tuatua a Makea. Ta taua vaine naau, te aki nu au, ko te riro anga ia i te vaine kia Runanga. Kua nui rai te vaine kia Makea ka rima marama, kia riro ra te vaine kia Runanga e rima marama. Kua anau te tamaiti, kua topa i te ingoa i te tamaiti ko Rongovii, koia Tinomana.

Kua angai atura taua ariki ra i te tamaiti e kua pakari, aere atura taua tamaiti ki tai i te ara. Kua piri aere atura ki te tamariki i te kangakanga aere. Kua kanga atura taua tamaiti ra, ki te tamariki ki kua riri atura te tamariki. kua kiki atura te tamariki, "Eaa tika koe e na Runanga tikai na tetai ke ua ra koe kare a Runanga ia koe eaa? No ko na tikai koe, na tetai tangata ke ua ra koe. Eaa koe i ta mai ei ia matau e metua ka ua rai toou ko Makea no Araitetonga koe?"

Kua aere atura taua tamaiti ra kua ui ki te metua vaine na au. Kua karanga atura te metua vaine naku tikai koe, e taku tamaiti kua pati ua rai te tamaiti ki te metua vaine, "E naai tikai au e aaki mai koe no te mea kua kiki ia au te tamariki no te rai ui anga a te tamaiti?" Kua aaki atura te Metua vaine, "E tika rai e taku tamaiti na Makea rai koe, e rima marama ki Makea e rima marama kia Runanga kua anau koe i reira. Kua tupu atura tona manaki e aere aia e kimi i te Metua kia Araitetonga koia a Makea. Kua aere atura aia ki Araitetonga, e kua noo iora ki runga i te au ia Kapotoka. Kare a Makea i Araitetonga kua aere ki ngati Tangiia i te atoro i te kainga koia a Etukura i Avana. Kua aoa ua taua tamaiti ra i runga i te au koia Kapotoka kua aere atura te tamariki o Tupapa ki te matakitaki. Kua karanga atura ratou naai teia tamaiti i aoa ai aia i runga i te noo anga o Makea. Kua akarongo atura a Takaia i te reo tamariki i tai i te ara taa. Kua ora atura aia kua ui,"Eaa ta kotou mutamuta aere ana, e tamaiti te aoa ua ra i runga ia Kapotoka?"

Kua aki atura a Takaia ki te kainga,"E kite akera a Takaia i taua tuatua ra?" Kua tomo atura a Takaia ki roto are, ko te rave anga ia i te tikoru ko ia paa te rava o Rangatira, ko te apai anga ia, kua aere atura ki Araitetonga. Kua akara atura aia i taua tamaiti ra, kua aroa atura kua apai atura ki runga i te ua, e kia oti tei reira, kua arataki atura, e tae atura ki Kaanga i te Pukuteitei, tei reira tetai Marae ko Marae ai te ingoa.

Kua tuku iora i taua tamaiti ra ki runga i te au, kua tuku iora i te tikoru ki raro ake ia ia. Kua ko iora a Takaia i nga akari e etu. Kua vavai iora, kua paii iora aia te katu, e kia oti kua akatu akera i taua tamaiti ra ki runga. Kua rave maira a Takaia i taua tikoru ra koia paa te rava o Rangatira kua tatua atura i taua tikoru ra ki taua tamaiti ra. Kua monomono atura ki roto i te poona, kua tukituki atura tona rakei. Kua arataki atura aia i taua tamaiti ra na te ara, aere atura raua, e tae atura raua ki Tapae.

Kua akatu iora a Takaia i taua tamaiti ra i reira. Kua akaanga atura i tona mata ki uta i te maunga. Kua karanga atura a Takaia, "Te kite ra koe i tera mate ko Ikurangi, kua karanga atura taua tamaiti ra a!" Kua akaanga atura ki tai e te mata o taua tamaiti ra. Kua karanga atura a Takaia, te kite ra koe i te toka ra, ko Tauirakekena, kua tu iora raua i reira kua karanga atura a Takaia ko te aki nga tena i toou. Mei kunei atu e tae ua atu ki Tuoro, ko te aki nga teia i taku, e tae ua ki Toreaiva, ko to ngati Tangiia ia. E aere ra, aere ua rai koe e Avarua, e kake koe ki runga i te Tamanu. Tena te ma nga Tamanu ei reira koe tu ei, e puroku koe i to kakau, kia kapiki mai te tangata kia koe auraka koe e ki. E kai ua rai koe i to akari akatai ra, akotai akari e tae ua atu ki nga ra e itu.

Kua eke atura aia ki raro. Kua aere atura ki tai nga matua. Kua kapiki maira nga matua. Kua eva atura raua ki ta raua tamaiti, akanoo iora ki runga i te noo nga ariki. Kua tuku atura i te taoonga ariki e te enua. Mei Tapae e tae ua atu ki Tuoro,"Ma te au taoonga ravarae? Mei ta Takaia rai i tuatua mai ana ki aia.E tae akera ki tetai ra."

Kua unga atura aia i te oro ki nga tapere i tona vaka, kia putuputu mai ratau. Kia kite aia i te rainga o tonu tangata, kua putuputu maira ratau kua tatau atura aia e rua rau ma ono te tangata. Akatupu atura aia i tetai umukai maata ei angai i tona vaka tangata, "Kua noo ua orai aia i reira, e tae akera ki tetai tuatau kua tupu te ngakau te parau o taua tamaiti ra." Kua ta atura i tona tangata. Kua pou atura iaia tetai rau i te kai. I tana tuatau e ariki kino maata e te pekapeka e te akakino tangata, nana iaaa te raui tangata a Tangiia, kua kai i te tangata. I karanga ia ai e ko te pua a Rongovei. Ko te apenga ia i taua tuatua ra.

E puke mea amu etene no Matavera

= Kake ki uta, eke ki tai, motu motu ua nga turi i te ara Mauku io Auu tapai ia ai o Mokoti ko Nikao te arite e.
= Mei te tuki i to paepae mei te ngutupa i te are, tutaki ki te are o ngati Tangiia nui turu ua te moomoo e.