Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Acts Affecting Native Lands, Etc. (In English and Maori), Passed by the General Assembly, Session 1892, 1893, 1897, 1898, 1899.

Penihana

page 2

Penihana.

7. I raro ano ia i nga tikanga o tenei Ture, ko ia tangata kua tae ona tau ki te ono tekau ma rima tau hipa atu ranei, i te wa e noho ana i tenei koroni, ka tika kia whiwhi penihana i runga i nga tikanga ka whakaritea i roto nei.
8. Kaua tetahi tangata pera e tika kia whiwhi ki te penihana mana i runga i nga tikanga o tenei Ture, mehemea kaore e taea e ia te whakarite i nga tikanga e whai ake nei, ara:—
(1.) E noho ana ia i roto i te koroni i te wa e whakatuturutia ana e ia tona tika kia tango penihana; a
(2.)

Kua tae ki te rua tekau ma rima tau tae mai ki taua wa e noho tuturu pera tonu ana ia:

Engari hoki ko taua noho tuturu i te koroni nei, me kaua e kiia kua kore e tuturu, i runga i te haerenga ketanga mo etahi wa, mehemea ka kore e roa atu i te rua tau ina huihuia aua ngaronga atu, a mehemea he heramana me kaua ano hoki e pera i runga i tona ngaronga atu, i a ia e mahi ana i runga i te kaipuke kua rehitatia, a e haerere mai ana ki tenei koroni, mehemea ka taea e ia te whakaatu pono mai ko ona whanaunga ko tona kainga ranei i te koroni nei ano; a

(3.) I roto i nga tau tekau ma rua o mua tata tonu o taua wa kaore rawa ia i whiua ki te whare-herehere mo nga marama e wha, kaore hoki i tae ki te wha ona whiunga ki te whare-herehere, mo tetahi hara e whaitikanga ana ki ta te ture kia whiua te tangata e hara pera ana ki te whare-herehere mo nga marama tekau ma rua, roa atu ranei, he hara e whaka-taurekareka ana i a ia i runga i te whakaaro a te katoa; a
(4.) I roto i nga tau rua tekau ma rima o mua tata tonu o taua wa, kaore rawa ia i whiua ki te whare-herehere mo nga tau e rima me te whakamahi me te kore mahi ranei, mo tetahi hara e whaka-taurekareka ana i a ia i runga i te whakaaro a te katoa; a
(5.)

Mehemea he tane te kaitono penihana kaore ia i whakarere i tana wahine i tetahi wa mo te ono marama roa atu ranei, kaore hoki i whakarite atu i te oranga tika mo tana wahine, kaore hoki i whakarite oranga mo ana tamariki kaore ano kia tae ki te tekau ma wha nga tau o aua tamariki, a mehemea he wahine te kaitono penihana kaore i whakarere i ana tamariki kihai nei i tae ki te tekau ma wha nga tau o aua tamariki:

Engari, mehemea kua puta te tiwhikete-penihana, me kaua e pangia atu te take o te tangata tango penihana e aua tikanga whakakore penihana e mau ake nei i tenei wahanga tekiona, kia taea ra ano te whakamarama atu aua take whakakorenga ki tetahi Kaiwhakawa Tuturu a kia mohio rawa ia ki te tika o aua take whakahe; a

(6.) He tangata tika kua rongona paitia, a i roto i nga tau e rima o mua tata atu o taua wa, kaore ia i te haurangi, a i noho ia i runga i te tikanga pai; apage 3
(7.) Ko ana moni e puta a tau ana ki a ia, kaore i te tae ki te rima tekau ma rua pauna i te tau, hipa ake ranei, ina rapua i runga i nga tikanga ka whakaritea i raro iho nei; a
(8.) Ko ana taonga me ana whenua kaore i te tae ki te rua rau whitu tekau pauna nui atu ranei, ina rapua te utu i runga i nga tikanga ka whakaritea i raro iho nei; a
(9.) Kaore ia i tuku ke atu i ana taonga whenua ranei, moni a tau ranei kia ahei ai ia ki te tono penihana mana; a
(10.) Kua whiwhi ia i te tiwhikete-penihana penei me tenei ka whakaritea i raro iho nei.
9. Ko te utu penihana kia tekau ma waru pauna mo ia tau, engari me whakahoki penei iho, ara,—
(1.) Kia kotahi pauna e tangohia atu mo ia tahi pauna o nga moni a tau e puta atu ana ki a ia e hipa ake ana i te toru tekau ma wha pauna; a
(2.) Kia kotahi pauna e tangohia atu mo ia tekau ma rima pauna o te utu tika mo nga taonga me nga whenua, ina rapua i runga i nga tikanga kua whakaritea i raro tata tonu iho nei.
10. Ko te utu tika o nga taonga whenua ranei me rapu a me whakatau i runga ano i nga huarahi e whakaritea ana, a me haere i raro i enei tikangi, ara:—
(1.) Ko nga taonga moni, whenua ranei a tetahi tangata, ara mo tona paanga atu, ka kiia koia na tona taonga ahakoa whenua aha ranei.
(2.) Mo runga mo te whakatoputanga o te utu tika o aua taonga whenua ranei me kape mai ano nga utu me nga taunaha e pa tika atu ana ki aua taonga whenua ranei, a me kape mai ano hoki nga moni e rima tekau pauna; a ko nga toenga ka kiia koia tena te toputanga o ana taononga me ana whenua.
11. Ko te moni utu penihana me kaua e whakarereketia a puta noa te tau.
12.
(1.) Kia taea ai te rapu mehemea e tika ana te kaitono penihana kia whai penihana, a kia mohiotia ai nga moni tika mo te penihana mo te tau-putanga-moni tuatahi, ka meingatia ko tana moni a tau i puta kia a ia i te tau-putanga-moni o mua tata tonu atu o taua wa, ka kiia koia tena te tikanga o ana moni a tau e puta ana ki a ia.
(2.) Kia taea ai te whakatau te moni tika mo te penihana mo te tau tuarua me era atu tau, ka meingatia ko nga moni a tau i puta ki te tangata tango penihana mo te tau-putanga-moni o mua tata tonu atu o taua wa ka meingatia koia tera ana moni e puta a tau ana ki a ia.
13. Ko enei tikanga e whai ake nei me pa ina rapua te moni e puta a tau ana ki te tangata mo runga mo nga tikanga o tenei Ture, ara:—
(1.) Me tango mai i roto nga utu e puta mai ana i nga taonga whenua ranei kua whakahuatia ake i runga ake nei.
(2.) Mehemea e whakaritea atu ana he whare moenga me te kai ma tetahi tangata, ko te moni utu tika mo aua mea, kaore page 4e hipa atu ana i te rua tekau ma ono pauna i te tau, me uru ano era ina rapua te moni e puta a tau ana ki te tangata.
(3.)

Mehemea ia he tane raua ko tana wahine, ko nga moni e puta a tau ana ki a ia o raua ka meingatia kaore i hoki iho i te hawhe o te huihuinga o nga moni e puta a tau ana ki a raua:

Engari kaua tenei tikanga e pa atu mehemea e noho wehe ana raua i runga i te whakataunga a te Kooti wehe i a raua, i runga ranei i te tiiti wehe i a raua.

14. Mo runga mo ia penihana me pa atu enei tikanga, ara:—
(1.) Me timata atu te penihana i te ra i whakahuatia ai i roto i te tiwhikete-penihana i whakaputaina mo te penihana o te tau tuatahi, me whakarite ko te ra tuatahi o te marama tuatahi e whai tata tonu ana i te ra i whakaputaina ai tau tiwhikete.
(2.) Ko nga moni penihana mo ia tau me utu i runga i te tiwhi-kete-penihana i whakaputaina mo taua tau, kaua e utua i runga i tetahi atu tikanga.
(3.) Me whakahua rawa i roto i ia tiwhikete pera te utu o te penihana mo te tau, me te whakahua i te tikanga o te utunga, ara kia tekau ma rua utunga, kia rite tahi nga utunga, i ia marama, ko te utunga tuatahi me utu i te ra tuatahi o te marama tuatahi o muri tata iho o te wa i whakatimataria ai te tau.