.jpg)
Niu Tireni.
Ture Whakatikatika I Nga Ture Reiti.
He Ture hei whakatikatika i nga Ture Reiti, hei panui hoki i nga Whenua Maori katoa he Whenua e tika ana kia utu reiti.
Ka Meingatia Hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremete, i runga ano hoki i tono mana, ara:—
| 1. | Te Ingoa Poto o tenei Ture ko "Te Ture Whakatikatika 1893 i nga Ture Reiti." |
Wahi II.
Reiti i Nga Whenua Maori.
| 15. |
I roto i tenei wahi o tenei Ture mehemea kahore e rereke ana i nga tikanga i raro iho nei,— "Pakeha" ko tona tikanga ko ia tangata katoa e hara nei i te tangata Maori: "Maori" tona tikanga he tangata Maori o tenei koroni, e uru mai ana hoki te hawhe-kaihe Maori: "Whenua Maori" tona tikanga ko nga whenua katoa me nga paanga ki tetahi whenua o nga Maori tuturu o Niu Tireni (a i uru ki aua kupu "Maori tuturu" nga hawhe-kaihe katoa me o ratou uri i puta mai i te taha Maori) ahakoa he whenua e puritia ana e ratou i raro i a ratou tikanga me a ratou ritenga Maori i raro ranei i tetahi atu tikanga pewhea ranei: "Kainoho" mo runga mo nga whenua Maori tona tikanga, ko te tangata ahakoa Maori Pakeha ranei, e noho ana i runga, e nohoia ana ranei mo te taha ki a ia tetahi whenua e tika ana kia reititia, mehemea e nohoia ana e taua tangata i runga i tetahi take tuturu e mana ana mo te ono marama roa atu ranei; a mo runga mo te whenua e tika ana kia reititia i raro i tetahi mana rereke i enei kua whakahuatia ake nei, me nga whenua e tika ana kia reititia a kaore e nohoia ana, ko te tikanga o taua kupu (kainoho) ko te tangata nona te whenua; me te tangata hoki ahakoa Maori Paheka ranei e noho ana i runga, e puta ana ranei ki a ia nga painga, e utua ana ranei ki a ia nga moni reti me nga hua e puta mai ana i tetahi whenua kaore ano ra kia whakakorea atu te take Maori ki taua whenua. page 2 |
||||||||
| 16. | Ahakoa nga tikanga o tetahi Ture haunga ia tenei Ture, ko nga whenua Maori katoa e takoto ana i roto i tetahi wahi o te koroni, haunga ia nga wahi a muri nei kapea ai ki waho, ka meinga he whenua e tika ana kia retitia i raro i tetahi Ture mo te wa e mana ai taua Ture a e whakatakoto ana hoki i nga tikanga whakahaere ture mo te hanga mo te whakatakoto tikanga kia riro mai ai nga reiti i roto i tena takiwa kua meinga he takiwa reiti. | ||||||||
| 17. |
Ko nga whenua Maori katoa i roto i tetahi takiwa e tau ana he reiti a kua whakataua uga [sic] take e te Kooti Whenua Maori, a ko nga whenua Maori katoa kahore ano kia whakataua nga take e taua Kooti a tera he tangata Pakeha e noho ana i runga pera me tera kua whakamaramatia i te tekiona tekau ma rima o tenei Ture, ka ahei te whiriwhiri e tetahi ropu takiwa nga reiti kia utua i roto i te takiwa reiti i takoto ai taua whenua, a ka ahei te whakaeke te kohikohi i nga reiti i runga i taua whenua e taua ropu takiwa pera ano mehemea nei he whenua no etahi tangata ke atu e hara nei i te Maori. Ko nga whenua Maori kaore i te nohoia e nga tangata e hara nei i te Maori, haunga ia te whenua o roto o nga rohe o tetahi taone (paro), me utu reiti taua tu whenua kia rite ki te hawhe o te utu reiti e tika ana kia utua i ia wa i ia wa, kaua hoki e utu i ia reiti rereke motuhake. |
||||||||
| 18. |
Ka wehea ki waho o nga reiti i raro i tenei wahi o tenei Ture nga whenua Maori katoa,—
Ka ahei te Kawana i ia wa i runga i te ota o roto o tona Kaunihera ki te whakakore atu i tetahi ota i hanga i roto i tona Kaunihera i raro i tenei tekiona hei kape i nga whenua ki waho kei reititia. |
||||||||
| 19. | Ekore rawa tetahi whenua Maori e hokona hei whakaea i nga reiti kihai i utua, kaua ano hoki mo tetahi whakataunga whakawa tetahi taunaha-tanga ranei i rehitatia ki runga i taua whenua mo te kore kahore i utua aua reiti, haunga ia nga keehi kua uiuia nga tikanga e tetahi Komihana Tiaki i raro i "Te Ture Arai Hoko Tahae, 1881," a e tukuna ana e ia tana tiwhikete e whakaae ana ia ki taua hoko ki taua taunahatanga ranei. A kia ahei ai te tuku kia uiuia aua tikanga, ko nga ropu takiwa katoa e hiahia ana kia whiriwhiria me tuku ta ratou tono mo te uiui ki te Kairehita o te Kooti Whenua Maori o te takiwa i takoto ai aua whenua kia uiuia e te Komihana Tiaki; erangi ia ekore e taea te tono utu mo aua uiuinga. | ||||||||
| 20. | Kahore he reiti e utua a muri ake nei e te Kaitiaki o nga moni o te Koroni i raro i te mana o te tekiona wha o "Te Ture Whakakore Reiti i Nga Whenua Karauna me nga Whenua Maori, 1888," mo runga i tetahi whenua Maori i whakamana ai tetahi ropu takiwa ki te hanga ki te whakatakoto ki te page 3 kohikohi hoki i nga reiti; erangi ka mau tonu te mana o taua tekiona ano kihai i paahitia tenei Ture hei mea kia utua ai nga reiti i runga i era atu whenua Maori katoa e pangia ana e taua tekiona. |
||||||||
| 21. | E whakakorea atu ana e tenei Ture te tekiona ono o nga tekiona ririki o te tekiona rua o "Te Ture Reiti, 1882," e whakarite ana i nga whenua e kapea mai ana ki waho o nga "whenua e tika ana kia utu reiti." |
