Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Acts Affecting Native Lands, Etc. (In English and Maori), Passed by the General Assembly, Session 1907.

Te Whakataunga o nga Whenua ki nga Poari Whenua Maori

Te Whakataunga o nga Whenua ki nga Poari Whenua Maori.

4.
(1.) Ina ripoatatia, a ia wa ranei e ripoatatia ai, e nga Komihana ki te Kawana, tera tetahi whenua Maori kaore e hiahiatia ana hei nohoanga e nga Maori nona a e watea ana hei hoko hei riihi ranei, ka tika ka whai mana te Kawana i runga i te Ota Kaunihera ki te panui i taua whenua kia taka ki raro i tenei Wahi o tenei Ture timata atu i te ra i mahia ai taua ota a ka mau tonu te mana o tenei Wahi o tenei Ture ki runga i nga wa katoa i muri iho.
(2.) Ko ia Ota Kaunihera i whakaputaina i raro i te mana o tenei Wahi o tenei Ture ka ai tera hei tino tohu tuturu kua rite a kua whakatutukitia nga tikanga katoa o te ture i mua atu i te mahinga o taua ota, a kaore e taea te tawari o taua ota i roto i nga Kooti.
(3.) Me whakatau e ia Ota Kaunihera pera nga rohe o nga whenua e huaina ana i roto i taua Ota i runga ano i te aronga o te ripoata a nga Komihana, engari ki te kore taua ripoata e whakatakoto i aua rohe, hei reira ma te Kawana e pera i runga i tana i whakaaro ai he tika, kia rite ai ki te tino tikanga o taua ripoata.
(4.) Ina hiahiatia e te Kawana kia peratia, me mahi e te Poari o te takiwa nga mahi katoa e tika ana e kitea ai ko e hea nga rohe tino pai hei whakatau, a ka ripoata atu ki te Kawana mo aua mea, a ka ahei te Kawana ki te whakatutuki i taua ripoata, ara i ona wahi e takoto rite ana ki te ripoata a nga Komihana.
(5.) Me kahiti ia Ota Kaunihera pera, a me whakatakoto ki te aroaro o te Paremete i roto i nga ra tekau ma wha o muri tonu iho i te mahinga o taua ripoata mehemea e tu ana te Paremete i taua wa, a mehemea kaore i te tu, hei reira i roto i nga ra tekau ma wha i muri tonu iho i te timatatanga o te tuunga tuatahi o te Paremete i muri atu.page 3
(6.) Ko ia ripoata i mahia e nga Komihana i mua o te paahitanga o tenei Tare, ka taea, i roto i nga marama e wha i muri atu i te paahitanga o tenei Ture, te whakatikatika e nga Komihana i runga i ta nga Komihana i whakaaro ai he tika, i runga ano i te ata titiro ki nga tikanga o tenei Wahi o tenei Ture, a kaore e tika i ta te ture kia mahia he Ota Kaunihera i runga i taua ripoata i roto i aua marama e wha kia puta ra ano ranei te ripoata a nga Komihana e mahi ana i aua whakatikatikanga, ahakoa ko tewhea o raua i puta tuatahi.
5. Ko nga whenua katoa e taka pera ana ki raro i tenei Wahi o tenei Ture ka tau i taua wa tonu ki te Poari o te takiwa i takoto ai taua whenua, a me pupuri e ia i runga i ta te ture hei whenua mona in fee simple in possession.
6. Ko ia whenua i whakataua peratia ki te Poari me pupuri e te Poari i runga i te tikanga tiaki mo nga Maori e tika ana kia whiwhi i nga painga o taua whenua, i tetahi take i tetahi paanga ranei ki reira, i runga ano i nga tika, i nga taitara, i nga paanga ranei o ia tangata ki reira.
7.
(1.)

Kaore he Maori mona nei taua whenua i puritia ai i runga i te tikanga tiaki, tetahi Maori ranei e kereme ana i raro i a ia, e whai mana ki te tuku i taua whenua, i tona whai-taketanga tika i tona paanga ranei ki reira, ahakoa i runga i te hoko, i te riihi, i te mokete, i te tiaati, i te kanataraka, i tetahi atu tikanga ranei, ahakoa pehea, a kaore hoki ia e whai mana ki te tiaati ki te tuku ranei i runga i te tango wawe i nga moni e tika ana kia puta ki a ia i runga i tetahi hoko i tetahi riihi i tetahi atu tu tuku ranei o taua whenua i raro i te mana o tenei Wahi o tenei Ture.

Engari e kore tetahi kupu o tenei Ture e kiia kei te arai i te Maori, i runga i te whakaae a te Poari, kia kaua e tiaati i nga moni pera hei punga mo nga moni i namaia hei whakapai i tetahi atu whenua e nohoia ana e ia.

(2.) Kaore he mea i roto i tenei tekiona e ai hei tango hei tawari ranei i te mana kua tau nei ki te Maori ki te hanga wira.
8. Ko nga whenua katoa kua tau pera ki te Poari ka tau tonu i raro i nga riihi tika, nga mokete, nga riana, me nga tiaati ranei e tau ana ki runga ki taua whenua i te ra i tau pera atu ai taua whenua ki te Poari.
9. Kaua te Poari e whakahaere ki runga ki tetahi whenua kua taka ki raro i tenei Wahi o tenei Ture i nga mana kua whakawhiwhia nei ki taua Poari e te Ture Whakanohonoho Whenua Maori, 1905, e te Ture Whakahaere i nga Whenua Maori, 1900, e tetahi Ture whakatikatika ranei i aua Ture.
10.
(1.) Hei huarahi e tino tutuki ai nga tikanga o tenei Wahi o tenei Ture, ka ahei te Kawana i ia wa i ia wa, ina tonoa e nga Komihana, ki te mahi, mo tetahi ranei, mo etahi ranei, wahi whenua Maori i ata tohungia, ahakoa kua ripoatatia e nga Komihana kaore ranei, i tetahi Ota Kaunihera hei arai i te tuku o aua whenua ki tetahi tangata paraiweti mo te wa kaua e roa atu i te kotahi tau timata atu i te ra i tuhia ai taua Ota.
(2.) I te wa e mana ana taua Ota Kaunihera kaore e whai mana i te ture tetahi tangata, ki te kore e matua riro atu te whakaaetanga a te Kawana i roto i tona Kaunihera, ki te tango ki te hanga kanataraka ranei hei tango, ahakoa i runga i te hoko, i te riihi, i te page 4raihana, i te mokete, i te tiaati ranei, i tetahi whai-taketanga, i tetahi paanga ranei ki te whenua Maori e ekengia ana e taua Ota.
(3.) Ko ia kanataraka, tuku ranei, i mahia hei takahi i tenei tekiona ka whakakorea a e kore e whai mana.
(4.) Kaore he mea i roto i tenei tekiona e ai hei whakamanakore i tetahi kanataraka i mahia tikatia i mua atu i te ra i tuhia ai taua Ota Kaunihera, e ai ranei hei whakamanakore i te whakatutukitanga o taua kanataraka i muri atu i taua ra.
(5.) Kaore he mea i roto i tenei tekiona e pa ki tetahi tuku, tetahi raro-riihi, tetahi mokete, tetahi atu tuku ranei o tetahi riihi whai mana, raihana, mokete, tetahi atu taumahatanga ranei e pa ana ki tetahi whenua Maori.