Bills and Acts in Maori 1880.

Nga Mahi O Mua Me O Nalanei

Nga Mahi O Mua Me O Nalanei.

21.	E kore e whai mana tetahi koko, riiki, tetaki pukapuka tuku whenua ranei a tetaki maori i raro i te tiwhikete whaitaketanga, tuhinga whakamakaratanga take, karauna karaati ranei, ki tetaki tangata e kara na i te maori, me whakamarama rawa ki taua maori i mua ake i tona tukinga, e tetaki kai-whakamaori kua raikanatia i raro i te "Ture Kooti Whenua, 188O," a me mau rawa te whakamaori-tanga a te kai-whakamaori ki runga ki te pukapuka e tukia ana. Ko taua whakamaramatanga me oti rawa, me taua pukapuka hold me tuki rawa e taua Maori ki te aroaro o tetaki Kai-whakawa o o te Kooti, o tetaki Kai-whakawa Tuturu, o tetaki Kai-whakawa awhina (J. P.) ranei, me tetaki atu ano tangata matua kei kai-titiro; ma tetahi o aua Kai-whakawa e tuhia ana ki tona aroaro taua pukapuka tuku, e tiro rawa kua tino mokio te Maori e tuhi ra i taua pukapuka ki nga korero o roto, a mana e tuki ake ki runga ki taua pukapuka i tuki mokio te maori, a i runga ano e mau ana te whakatnaori-tanga i te wa o te tukinga.
22.	Ko te wakine Marena o te iwi Maori e mcatia nei e te Ture, a tona tuhinga i tetahi pukupuka tuku me whakaae rawa ki te aroaro o nga Komihana, kaore he tikanga kia peratia i tenei, engari me tika tonu me mana tonu taua pukapuka tuku ano i tukia e tetahi wakine takakau.page 4
23.	Katoa nga hoko nga tuku, nga tuka aroha, nga whakaaetanga e pa ana ki te Whenua Maori me kore noa, ko era anake e tu i mahia tikatia i raro i tetahi o nga Ture o mua ake nei.
24.	Ki te whakawakia e tetahi Kooti tetahi tangata e whai wahi ana kihai i wehewehea i roto i tetahi whenua a whakataua ana he he ki runga ki a ia, e kore tana whakataunga e whai tikanga ki taua wahi bna. E kore hold nga whakataunga mo nga Maori whai-karaati e rekitatia i roto i nga Tari itehita Whenua, Pukapuka tuku ranei.
25.	Me ahei te Kawana i runga i te Ture a ona takiwa a muri nei ki te tango mai, kore hoko, i tetahi wahi o roto o nga whenua kua oti te Karaati ki te Maori, a muri nei ranei Karaati ai; a ka whakatakoto mo te taha ki te katoa, i tetahi, i etahi ranei raina rori, rerewe ; engari hoki ko te nuinga katoa o te whenua o tangohia ana mo aua raina rori me kaua e nui atu i te rimaeka i roto i te ran eka kotahi. A hoki e ahei ana te Kawana i runga i te Ture, i nga takiwa katoa, ki te tuhi i runga i te Karauna Karaati, i runga ranei i tetahi pukapuka o muri, ki te whakaoti ranei i tetahi pukapuka ke, wewete i taua mana, wha-kakore hoki i taua tikanga i runga i te whenua e mau ana i roto: A e kore ana hoki he tikanga i roto i enei e mana ai te tango noa i era whenua e tu ana, he pa i runga, he Kainga Maori, he mahinga-kai ranei, e tn ana ranei he Whare i runga, he maara, he wahi tunga rakau hua, he ngakinga, he urupa, he wahi whakapai ranei, engari me ata utu marire i raro i nga tikanga o te "Ture Whakatopu Tikanga Whenua, 1863," otira me muiu taua mana i te pahuretanga o nga tau kotahi te kau ma rima timata mai i te ra i tukua ai te Karauna Karaati.
26.	Notemea ko etahi whakaritenga i mahia i etahi takiwa i mua ake nei e nga Apiha a te Kawanatanga e riro mai ai he Whenua Maori ki a te Kuini, ko aua whakaritenga i mahia tahitia e ratou ko nga Maori no ratou te whenua, i mea kau ranei he whenua o ratou; na i roto i etahi o aua whakaritenga kua utua ano lie moni, engari kahore i tino whakaotia nga whakaaetanga, a kihai hoki i whiwhi te Kuini ki aua whenua: Heoi ka meingatia kia mana te Kooti ahakoa i runga i te take o tetahi Maori e mea ana kei roto ia i taua whenua, i runga ranei i te take o te Kawana, ki te whakawa i te take o taua whenua me ona paanga; ma te Kooti e whakatau kia whakaotia ranei te whakaaetanga i runga i nga tikanga e paingia ana e ia, kia wehea ranei te whenua i waeaganui i nga hunga e whaitake ana, ma te Kooti e whakaaro te tika o taua wehenga, mana ranei e mea kia whakahokia ki a te Kuini e nga Maori e kitea ana kua tango moni pera me tenei kua korerotia i runga nei i tetahi wahi ranei, me te whai hua o aua moni me te kore ranei, a ma te Kooti ranei e ki ko taua whenua kua tino tukua atu ki te Kuini. Ko enei whakataunga katoa me tika me whai mana, a ki te ki tetahi whakataunga kua tuturu taua whenua tetahi wahi ranei ki a Te Kuini, heoi me tino mau tonu ki a Te Kuini me ona uri i muri i a ia hei whenua mo te Karauna, me te kore i runga o nga take Maori, o a ratou tu tikanga me nga ritenga hoki.
27.	I roto i nga Karauna Karaati kua mahia i mua nei me era ranei o inuru nei mahi ai, a e maha atu ana i te tangata Maori kotahi e uru ana ki roto i raro i nga tikanga o te tahi o nga ture a te Eunanga Nui; me mea nga tangata o te Karanti mai ano i te ra i hangaia ai te Karaati, te ra ranei i tukua tuatahitia atu te whenua ki a ratou (ki te ai he pera) kia noho ratou hei teneti kamana kia kaua e tiota teneti; engari ko nga paanga me nga wahi o nga tangata o roto i te Karaati c kore e kiia e rite tahi ana te nui, te utu ranei, ma te Karaata anake e whakahua e rite ana ka rite.
28.	Ko tenei tikanga e kore e eke atu ki nga Karaati kua hoko ra nga tangata o roto, o ratou uri ranei e ora ana, i mua atu i te torn o nga ra o hcpctema kotahi mano e waru rau c ono tekau ma iwa, kua riihi kua pewhea atu ranei ratou i te whenua e noho ana i roto i to ratou Karaati; kua hoko ranei ratou i tetahi wahi o taua whenuapage 5
29.	Kaua hoki e pa ki era Karaati i tukua putia ki nga tangata o roto liei tiota teneti, kaua hoki e pa ki te Karaati e whakahuatia ana i roto i tukua i runga i tetahi tikanga tiakr
30.	Mehemea he whenua kua Karaatitia, ka Kavaatia ranei a? muri ake nei e te Karauna ki nga Maori e mana atu ana i te tangata kotahi; mehemea renei he tewhikete kua whakaputaina mo etahi whenua, a muri nei ranei puta ai, ki etahi Maori i raro i nga tikanga o te tekihana tua-wha o te "Ture mo te Tai Rawhiti 1868," me mana nga ritenga katoa o te Ture Kooti Whenua Maori e tu ana i taua takiwa mo nga wewehenga me nga roherohenga whenua, me nga riiwhitanga tupapaku ki nga whenua, a ko nga tikanga katoa o roto o taua tu ture mehemea e tau ana ki aua tu whenua, ki nga tangata, ranei o te whenua, me na te Kooti Whenua Maori i whakatuturu te i take, e pai ana ano kia tau ki nga whenua e takoto ana i roto i aua, karaati, tiwhikete ranei kua tukua, a muri ranei tuku ai pera kua kiia ake nei, a tae atu hoki ki nga tangata o te whenua, timata mai i te ra o te whakaputanga a te kooti i puta ai te karaati te tiwhikete ranei, ka puta ranei a muri nei, penei ano me na te Kooti Whenua Maori i. whakatuturu te take o te whenua e takoto ana i roto i taua Karaati i, taua tiwhikete ranei.
31.	I runga i te iono a tetahi o nga hunga, i te whakaaro ake ano J ranei a te Kooti Whenua Maori kia pera, ma taua kooti e tuku ma te Hupirimi Kooti e whakatau etahi putake o te ture e ara ake ana i tona aroaro, i roto i tetahi whakawa; hei reira me whakatarewa te mahi i roto i te'Kooti Whenua Maori mo taua mea, na me whiriwliivi tetahi taha me tetahi taha i nga putake korero me taua take ture, i runga ano i te whakarite me te whakaae a te Kooti Whenua Maori, ka mutu, ka riro ma te Hupirimi Kooti e whakatau, na ko te whakataunga a te Hupirimi Kooti me whakahoki atu ki te Kooti Whenua Maori ko reira hei whakataunga hei whakatuturutanga i aua take..
32.	I roto i nga whakawakanga i te Hupirimi Kooti kua timatavia i naianei, ka timataria ranei a muri nei, ki te puta ake he putake korero he take ritenga tikanga Maori ranei e pa ana ki tetahi whenua o roto i tetahi karauna Karaati, a e tika ana kia rapua kia whakatuturutia kia hangai ai te haere o taua mea e whakawakia ana; me whai mana te Hupirimi Kooti tetahi ranei o ona kaiwhakawa ki te tuku atu i taua putake i taua tikanga Maori ranei ki te Kooti Whenua Maori kia whakataua mai.
33.	Ka' tukua mai he mea pera ki te Kooti whenua Maori me iahuri tonu ia ki te kimi i te tikanga, ki te whakatau hoki, a ka tuku whakatika atu i tona whakataunga ki te Hupirimi Kooti.
34.	Ko-nga riihi mo nga Whenua Maori i whakaritea i mua atu i muri mai ranei i te putanga o te Karauna Karaati mo aua whenua, kihai nei i taea e te kai-riihi te utu i nga moni o taua riihi i te arai a te ture i etahi o nga kai-tuku, i te mea ranei kaore ano i kitea te paan-ga o etahi o nga kai-tuku, i te mea ranei kua mate tetahi o nga tangata i tika kia tango i aua moni; e tika ana kia utua e te kai-riihi aua moni mo nga kai-tuku ki tetahi o nga takotoranga moni a te katoa e tohua mai ana e te Kawana e te Kaiwhakawa ranei o te Kooti Whenua Maori, no te mea e whairaana ana te kawana me tetahi kaiwhakawa o te Kooti Whenua Maori ki te pera, ko taua utunga pera a te kai-riihi koia tana whakarite i nga kupu o roto i te riihi mo te reti; na ko te pukapuka whakaatu ate Apiha tango i aua moni kati ano he tohu whakapono i te utunga a te kai-riihi i aua moni o te reti, me te rironga ki taua Apiha.
35.	Ko aua tu moni katoa e tukua ana ki aua takotoranga moni a te katoa me whakaputa ano i raro i nga ritenga me nga tikanga e mau neiiaua tekihana o te "Ture Whakatopu Tikanga Whenua, 1863."page 6
36.	Ko nga paanga me nga whenua a etahi tangata e araia ana e te ture me mahi i raro i nga tikanga o te "Ture Whakatikatika i te Ture Whakahaere mo nga Whenua Maori, 1877," ano me te "Ture Whakahaere mo nga Whenua Maori, 1867," ko nga kai-taki hoki e whakaritea ana i raro i aua ture me whaimana ano hoki ki te riihi ki te hoko ranei ki te tangata ke nga paanga e tiakina ana e ratou, penei ano me era mea e uru ana te karauna ki roto.
37.	A no te mea kua whakawatia etahi take whenua kua whaka-taua, kaore ano ranei kia tino whakataua, a kua mahia etahi whakawa e te Kooti Whenua Maori i raro i te "Ture Whenua Maori" 1873," me ona ture whakatikatikanga, na kihai i aro ake te Kooti ki nga ritenga me nga mea i whakatapua e aua ture. No reira ka meingatia, ki te tono tetahi tangata kua whai-paanga, i muri ranei i whai-paanga ai ki roto ki tetahi whakawakanga pera, a i whakapono ki te tika o taua whakawa, me mana te Kooti i runga i te ture ki te whiriwhiri i taua mea a ka hanga i tetahi ritenga e marama ana ki a ia hei whakaora i te pohehetanga o taua Kooti, i tetahi henga ranei o ana whakahaere; na kia mana tonu te tuhinga a te Kooti ana tuhi ia ki runga ki tetahi pukapuka tuku kua mahia i mua atu nei mo nga whenua e whakataua ana i runga i aua take, a me taea hoki te rehita taua pukapuka i roto i te tino Tari Rehita Pukapuka-tuku, Tari Tuku Whenua ranei.