.jpg)
Bills and Acts in Maori 1880.
Ko Te Mana Me Te Whakahaere a Te Kooti
Ko Te Mana Me Te Whakahaere a Te Kooti.
| 16. | Mehemea ka ki etahi Maori tokotoru, maha atu ranei na ratou tetahi whenua Maori, ka ahei ia ki te tono ki te Kooti kia whakawakia te Take ki taua whenua i runga i nga ture e whai tikanga ana mo te pera. | ||||||||
| 17. | Me whakaatu enei mea ki roto ki taua tono:—
|
||||||||
| 18. | Ka noho te Kooti i nga wa i nga wahi e whakaritea ai e panuitia ai e te Tumuaki o nga Kai-whakarite Whakawa. Kei te Kai-whakarite Whakawa e whakahaere ana i te nohoanga o te Kooti te whakaaro ki te nuku mo nga wa ki nga kainga hoki e pai ai ia. | ||||||||
| 19. | Ka tukua nga tauira o nga panuitanga o nga nohoanga o te Kooti ki te whakawa Take, me te rarangi ingoa o nga whenua ka whakawakia ki te Komihana o nga whenua o te Kuini o te Takiwa e takoto ai aua whenua i roto i tetahi wa tika i mua atu o te nohoanga o te Kooti. | ||||||||
| 20. | I muri iho o te taenga atu o tetahi tono pera me tera kua whakaaturia i runga ake nei, ka panuitia e te Tumuaki o nga Kai- page 4 whakarite Whakawa taua tono i runga i tona whakaaro i tino mahara ai ka kitea nuitia taua panui. |
||||||||
| 21. | Ka whakaaturia hoki i roto i taua panui i tetahi atu panui ranei ka whakaputaina i muri iho, i te ra me te wahi e noho ai te Kooti ki te whakarongo i taua tono. | ||||||||
| 22. | Ka noho te Kooti, ko te mea tuatahi hei whakamarama ki te Kooti, mehemea kua ata tohutohungia nga rohe o te whenua penei me te kupu i roto i te tono, a mehemea kua hoatu he mapi ki te Kooti me whakaatu mehemea e tika ana taua mapi kua ata ruritia te whenua i runga i nga Ture mo te ruri. | ||||||||
| 23. | Ka marama enei mea kua whakaaturia i roto i te rarangi i runga ake nei ki te Kooti, katahi ka timata ki te kimi i runga i nga korero e maharatia kia korerotia ki tona aroaro i te Take o te kai-tono me nga Maori katoa e ki ana e whai Take ana ratou ki taua whenua ahakoa tae atu ratou ki te aroaro o te Kooti kahore ranei. | ||||||||
| 24. | I runga i taua kimihanga ka whai mana te Kooti ki te whakatau i te tika o te Take o te kai-tono o etahi atu Maori ranei ki taua whenua ki tetahi wahi ranei o taua whenua ki te whakakore ranei i te whakawa ki te whakatau ranei i tana i pai ai, ko taua kimihanga me whakahaere i runga i nga tikanga Maori. | ||||||||
| 25. | Ka marama te Kooti ki te tika o te Take o te kai-tono o etahi atu Maori ranei ki te whenua ki tetahi wahi ranei o te whenua ka whakataua kia tuhia nga ingoa o nga tangata e tika ana ki te Pukapuka o te Kooti i runga i nga tikanga ka whakaaturia a muri ake nei mo te tokomaha o nga tangata a ka whakataua ano hoki kia whakaputaina he Tiwhikete. | ||||||||
| 26. | Mehemea kua oti te ruri, i mua o te whakawakanga kua tae ki te Kooti te mapi tika mo te Karauna Kaarati ka whakaputaina tonutia te tino Tiwhikete. | ||||||||
| 27. | Mehemea kahore ano i tae taua tu mapi ki te Kooti a mehemea kahore ano i ruritia ka whakahaua e te Kooti kia ruritia kia hoatu ki te Kooti te mapi tika mo te Karauna Kaarati a ka whakaputaina he Tiwhikete tarewa. | ||||||||
| 28. | Kia ata oti nga mahi e tohutohungia ana i roto i te rarangi 27, me panui e te Kooti kia rongo ai nga tangata katoa e whai tikanga ana ki taua mea kia mohio ai ratou tera te mapi hei tirohanga ma ratou mo tetahi wa i tetahi wahi ka whakaaturia i roto i taua panui. | ||||||||
| 29. | Mehemea ka hiahia tetahi tangata ki te whakahe ki nga rohe kua tohutohungia i runga i te mapi me whakaatu e ia ki te Kooti tana whakahe me te take i whakahe ai. | ||||||||
| 30. | Ka tae taua whakahe ki te Kooti katahi ka ata whakariteritea e te Kooti nga rohe i runga i te tikanga o nga take o nga tangata e whai tikanga ana ko taua whakariteritenga me haere i runga tonu i te mana o te Kooti. | ||||||||
| 31. | Mehemea kahore i tae he whakahe i roto i tetahi wa i whakaritea e te Kooti mehemea ranei i whakahe a kihai i whai tikanga taua whakahe ka tuhia e tetahi o nga Kai-whakarite Whakawa tona ingoa ki runga ki te mapi e ata whakatuturutia ana e te Kooti ka waiho tonu ki roto ki te Kooti. | ||||||||
| 32. | Ko te whenua e whakaaturia ana ki taua mapi ka kiia ko te whenua ano tena e whakataua i te whakawakanga o te tuatahi a mehemea kua whakatikatikaia nga rohe me tuhi ano te whakatikatikanga ki nga pukapuka o te Kooti. | ||||||||
| 33. | Mehemea ka hapa te wa i whakaritea e te Kooti mo te whakawa tuarua i runga i nga tikanga o te tekihana wha tehau ma whitu o tenei Ture, a kaore he tono i tae atu kia tuaruatia te whakawa, mehemea ranei i tae he tono ki te Kooti a kahore i whakaaetia, hei reira ka whakaputaina te tino Tiwhikete i runga i te whakataunga a te Kooti i te whakawakanga o te tuatahi. | ||||||||
| 34. | Ka whai mana te Kooti ki te wehewehe i te whenua, kia page 5 kotahi wehenga kia maha atu ranei i runga i to te Kooti huarahi i kitea ai he tika, a ka tuhia wehea ketia ki roto ki te Pukapuka o te Kooti nga ingoa o nga tangata o ia wehenga, ka whakaputa ai i nga Tiwhikete. |
||||||||
| 35. |
Ko te ra e tuhia ki roto ki nga Tiwhikete e whakaputaina ana i runga i te mana o tenei Ture ko te ra i puta ai te kupu whakatau a te Kooti a ka kiia kia timata te whaimanatanga o ana Tiwhikete i taua ra. Kia rua tahi nga tino Tiwhikete mo ia whenua, me whakamana ki te ingoa o tetahi o nga Kai-whakarite Whakawa me te ingoa o te Ateha e noho tahi ana hei hoa mo taua kai whakawa me te Hiiri o te Kooti. Ko tetahi o ana Tiwhikete ka hoatu ki nga Maori no ratou nga ingoa i roto, ki ta ratou tangata ranei e whakarite ai, ko tetahi o aua Tiwhikete ka tukua ki te Kawana. |
||||||||
| 36. |
Me kimi te Kooti i ia whakawakanga mehemea e tika ana kia hoatu tetahi here ki runga ki te whenua ki tetahi wahi ranei mehemea ranei e tika ana kia whakaritea tetahi tikanga mo te whaimananga o nga tangata no ratou te whenua a me whakaputa te Tiwhikete i runga i aua tikanga. Ko aua tu kupu here whakarite tikanga me tuhituhi ki tua o te Tiwhikete i mua o te whakaputanga. |
||||||||
| 37. | Mehemea ka kitea e te Kooti e whai take ana tetahi tangata kaore ano ona tau i tae ki te rua te kau ma tahi, ki tetahi whenua, me uiui marire e te Kooti kia mohiotia nga tau o taua tamaiti ka tuhi ai ki roto ki te Tiwhikete, na ma te Kooti e ata whakaatu i nga tau e toe ana ka tae ai taua tamaiti ki te rua te kau ma tahi. | ||||||||
| 38. |
Ka whai mana te Kawana i mua atu o te timatanga o tetahi whakawa i te wa ranei e whakawa ana ki te tuku i tetahi kupu tuhituhi tetahi waea ranei ki te Tumuaki o nga Kai-whakarite Whakawa ki te Kai-whakarite Whakawa ranei e noho ana i roto i te Kooti kia araia taua whakawa, heoi ka tae atu taua kupu ka mutu tonu te mana o te Kooti mo taua whakawa. Ka whai mana ano te Kawana ki te tuhi atu i tetahi kupu hei whakanoa i taua kupu tuatahi a i runga i te whakanoa ka timata ano te mana o te Kooti. |