Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Bills and Acts in Maori 1880.

Nga Whenua Raupatu (Waikato)

page 1

Nga Whenua Raupatu (Waikato).

He Ture hei whakarite mo te whakanohonoho i etahi Maori i roto i te Takiwa o Waikato.

Notemea ko etahi iwi me etahi tangata o te iwi Maori i noho i mua i runga i etahi whenua, a no ratou ano aua whenua, e takoto ana i roto i te takiwa, wahi ranei e mohiotia ana ki te ingoa o Waikato; ko aua hunga i uru ki roto ki te whawhai ki a te Kuini, na ko aua whenua i tangohia e te karauna i runga i nga tikanga pera o te "Ture Whakanohonoho Kainga i Niu Tireni 1863" me era Ture whakatikatika, whakaora i reira: Na notemea ko etahi o aua iwi, me aua tangata kua hoki mai ki to ratou piri-pono ki a te Kuini, me etahi ano e hiahia ana kia hoki pera mai, na e tika ana kia whai mana te Kawana ki te whakarite whenua hei kainga hei nohoanga mo ratou, i roto i era wahi o aua whenua e takoto kore hoko ana kaore ano ranei kia tukuna:

No Reira ka Meingatia Hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremata, i runga i tona mana, penei me tenei;—

1. Te ingoa poto o tenei Turei ko "Te Ture mo nga Whenua Raupatu (Waikato), 1880."
2. E kore tenei Ture e pa ki nga whenua kua oti ake nei te kara-ati e te Karauna, e takoto ana ranei i raro i tetahi whakaritenga, mahinga ranei a te ture e kore hoki e pa ki nga whenua kua oti te whakarite i raro i te tahi Ture i tu i mua mo te tahi tikanga ake, kua oti ranei te whakatau i raro i te Ture mo tetahi ritenga tiaki.
3. Ki te mahara te Kawana he tika, mana e rahui ia wa ia wa i runga i te panui ki roto ki te Kahiti o Niu Tireni, era whenua e ma-haratia ana e ia he tika kia peratia, i roto i nga whenua i te Tepara e mau iho nei. E kore e ahei te whakarite i tetahi whenua rahui penei i te pahuretanga o nga tau e rua i muri i te mananga o tenei Ture: I nga peratanga katoa me whakatakoto ki te aroaro o te Paremete i roto i nga ra tekau ki wha i muri mai o te timatanga, tetehi puka-puka whakaatu i nga whenua kua rahuitia me nga ingoa o nga tangata mo ratou te whenua.
4. Mana e karaati ia wa, ia wa, etahi wahi e maharatia ana e ia he tika o roto i aua whenua e rahuitia ana pera ki ona tangata o te iwi Maori e tino marama ana ki a ia i uru ki roto ki te whawhai a i whakaae i muri iho ki te mana o te Kuini; Mana ranei i runga i te warati tuku i raro i tona ringa, e wehe i etahi wahi e maharatia ana e ia he tika, i roto i aua whenua e rahuitia ana pera, hei oranga mo aua tangata.
5. I nga takiwa katoa e wehe ana te Kawana i tetahi whenua hei oranga mo etahi tangata o te iwi Maori i raro i te tikanga i runga nei i runga i te warati a tona ringa, e ahei ana ia ki te whakatakoto ki roto ki taua warati, ki tetahi ranei i muri iho i nga tikanga me nga here hei apititanga atu, a ka ahei ana ia i muri ki te karaati i aua wahi.page 2
6. Ko ia karaati e kiia ana kia mahia e te Kawana i raro i nga tikanga o tenei Ture e taea ana te tuku i raro i aua tikanga me aua here i runga i tana e mahara ana he tika; erangi me mau i raro i aua tikanga katoa te noho tuturu ki runga ki te whenua.
7. Ka ahei te Kawana ia wa, ia wa ki te karaati whenua i raro i nga whenua kua rahuitia pera hei tunga wharekura, ko aua whenua me karaati atu ki tetahi apiha, hunga apiha ranei, ki etahi tangata noa iho ranei ki o ratou uri me a ratou tukunga iho ranei i runga i te tikanga tiaki mo aua tunga.

Tepara.

Katoa tera poraka whenua e takoto ana i roto i te rohe timata atu i Pukorokoro i roto i te Kokomtanga o Hauraki; haere atu i reira whare-te-tonga i tetahi raina tika ki Hapua kohe; haere atu i tetahi raina tika ki te taumata o Pukemoremore; haere atu i tetahi raina tika ki te taumata o Maungakawa; haere atu i tetahi raina tika ki Puke-kura; haere atu i tetahi raina tika ki Orakau; haere atu i tetahi raina tika ki te wahi e tata rawa ana o te awa o Punui; haere atu ki te awa o Punui ki tona tutukitanga ki te awa o Waipa; haere atu i reira ki tetahi raina tika ki te taumata o Pirongia; haere atu i tetahi raina tika ki te taha o te awa o Waitetuna e tata mai ana ki reira haere tonu ki te awa o Waitetuna tae noa ki te puau o te awa i Whangaroa ka haere tonu ki te tahataha o te wai puta noa ki te moana i te kurae o "Waikato; haere atu i reira ki te awa o Waikato tae atu ki te awa o Maungatawhiri haere tonu i te awa o Maungatawhiri tae noa ki te Huarahi Nui o Akarana ki Waikato haere atu i reira ki taua rori tae nos ki te Razor-back Redoubt (Pa hoia i te Pari o te Ari); haere atu i reira ki te rohe o te hokonga i Rama Rama me Hunua ki te awa o Wairoa; tika atu i reira ki te awa o Wairoa tae atu ki te rohe ki te Marangai-marake o te whenua o te iwi o Kowhairiki haere atu i reira ki te taumata o te maunga o Wharekaka, haere tonu ki runga i te maunga tae atu ki te Surrey Redoubt (Tuahu) haere atu i reira ki te raina tika tae noa ki te timatanga mai.