Nga Whenua Raupatu (Waikato).
He Ture hei whakarite mo te whakanohonoho i etahi Maori i roto i te Takiwa o Waikato.
Notemea ko etahi iwi me etahi tangata o te iwi Maori i noho i mua i runga i etahi whenua, a no ratou ano aua whenua, e takoto ana i roto i te takiwa, wahi ranei e mohiotia ana ki te ingoa o Waikato; ko aua hunga i uru ki roto ki te whawhai ki a te Kuini, na ko aua whenua i tangohia e te karauna i runga i nga tikanga pera o te "Ture Whakanohonoho Kainga i Niu Tireni 1863" me era Ture whakatikatika, whakaora i reira: Na notemea ko etahi o aua iwi, me aua tangata kua hoki mai ki to ratou piri-pono ki a te Kuini, me etahi ano e hiahia ana kia hoki pera mai, na e tika ana kia whai mana te Kawana ki te whakarite whenua hei kainga hei nohoanga mo ratou, i roto i era wahi o aua whenua e takoto kore hoko ana kaore ano ranei kia tukuna:
No Reira ka Meingatia Hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremata, i runga i tona mana, penei me tenei;—
1. | Te ingoa poto o tenei Turei ko "Te Ture mo nga Whenua Raupatu (Waikato), 1880." |
2. | E kore tenei Ture e pa ki nga whenua kua oti ake nei te kara-ati e te Karauna, e takoto ana ranei i raro i tetahi whakaritenga, mahinga ranei a te ture e kore hoki e pa ki nga whenua kua oti te whakarite i raro i te tahi Ture i tu i mua mo te tahi tikanga ake, kua oti ranei te whakatau i raro i te Ture mo tetahi ritenga tiaki. |
3. | Ki te mahara te Kawana he tika, mana e rahui ia wa ia wa i runga i te panui ki roto ki te Kahiti o Niu Tireni, era whenua e ma-haratia ana e ia he tika kia peratia, i roto i nga whenua i te Tepara e mau iho nei. E kore e ahei te whakarite i tetahi whenua rahui penei i te pahuretanga o nga tau e rua i muri i te mananga o tenei Ture: I nga peratanga katoa me whakatakoto ki te aroaro o te Paremete i roto i nga ra tekau ki wha i muri mai o te timatanga, tetehi puka-puka whakaatu i nga whenua kua rahuitia me nga ingoa o nga tangata mo ratou te whenua. |
4. | Mana e karaati ia wa, ia wa, etahi wahi e maharatia ana e ia he tika o roto i aua whenua e rahuitia ana pera ki ona tangata o te iwi Maori e tino marama ana ki a ia i uru ki roto ki te whawhai a i whakaae i muri iho ki te mana o te Kuini; Mana ranei i runga i te warati tuku i raro i tona ringa, e wehe i etahi wahi e maharatia ana e ia he tika, i roto i aua whenua e rahuitia ana pera, hei oranga mo aua tangata. |
5. | I nga takiwa katoa e wehe ana te Kawana i tetahi whenua hei oranga mo etahi tangata o te iwi Maori i raro i te tikanga i runga nei i runga i te warati a tona ringa, e ahei ana ia ki te whakatakoto ki roto ki taua warati, ki tetahi ranei i muri iho i nga tikanga me nga here hei apititanga atu, a ka ahei ana ia i muri ki te karaati i aua wahi.page 2 |
6. | Ko ia karaati e kiia ana kia mahia e te Kawana i raro i nga tikanga o tenei Ture e taea ana te tuku i raro i aua tikanga me aua here i runga i tana e mahara ana he tika; erangi me mau i raro i aua tikanga katoa te noho tuturu ki runga ki te whenua. |
7. | Ka ahei te Kawana ia wa, ia wa ki te karaati whenua i raro i nga whenua kua rahuitia pera hei tunga wharekura, ko aua whenua me karaati atu ki tetahi apiha, hunga apiha ranei, ki etahi tangata noa iho ranei ki o ratou uri me a ratou tukunga iho ranei i runga i te tikanga tiaki mo aua tunga. |
Tepara.
Katoa tera poraka whenua e takoto ana i roto i te rohe timata atu i Pukorokoro i roto i te Kokomtanga o Hauraki; haere atu i reira whare-te-tonga i tetahi raina tika ki Hapua kohe; haere atu i tetahi raina tika ki te taumata o Pukemoremore; haere atu i tetahi raina tika ki te taumata o Maungakawa; haere atu i tetahi raina tika ki Puke-kura; haere atu i tetahi raina tika ki Orakau; haere atu i tetahi raina tika ki te wahi e tata rawa ana o te awa o Punui; haere atu ki te awa o Punui ki tona tutukitanga ki te awa o Waipa; haere atu i reira ki tetahi raina tika ki te taumata o Pirongia; haere atu i tetahi raina tika ki te taha o te awa o Waitetuna e tata mai ana ki reira haere tonu ki te awa o Waitetuna tae noa ki te puau o te awa i Whangaroa ka haere tonu ki te tahataha o te wai puta noa ki te moana i te kurae o "Waikato; haere atu i reira ki te awa o Waikato tae atu ki te awa o Maungatawhiri haere tonu i te awa o Maungatawhiri tae noa ki te Huarahi Nui o Akarana ki Waikato haere atu i reira ki taua rori tae nos ki te Razor-back Redoubt (Pa hoia i te Pari o te Ari); haere atu i reira ki te rohe o te hokonga i Rama Rama me Hunua ki te awa o Wairoa; tika atu i reira ki te awa o Wairoa tae atu ki te rohe ki te Marangai-marake o te whenua o te iwi o Kowhairiki haere atu i reira ki te taumata o te maunga o Wharekaka, haere tonu ki runga i te maunga tae atu ki te Surrey Redoubt (Tuahu) haere atu i reira ki te raina tika tae noa ki te timatanga mai.