Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Bills and Acts in Maori 1880.

[Riwhi Mo Nga Maori E Mate Oha-Aki Kore Ana.]

page 1

Riwhi Mo Nga Maori E Mate Oha-Aki Kore Ana.

Whakawhaimtanga.

Whakaingoatanga.

Matua korero.

1. Ingoa Poto.
2. Whakamaramatanga.
3. Ka whai mana te Kooti Whenua Maori ki te whakatu i nga tangata hei whakakapi i nga mea mate. Whenua Maori. Heretitamete.
4. Te Wira kaore i mahia tikatia.
5. ki te Kooti e whakaputa i te tiwhikete. 6. Kia pera hoki me te riwhitanga mo nga taonga o nga, Maori.
7. Tiwhikete.
8. Ka mahia i runga i nga tikanga o te pukapuka whakahaere.
9. Nga tikanga whakahaere mo taua mea.

He Pire I Huaina
He Ture hei whakanui i te whakahaerenga o te mana o te Kooti Whakawa Whenua Maori kia ahei ai te whakatu riwhi mo nga tangata Maori e mate Oha-aki kore ana.

Notemea e pai ana kia hanga he tikanga e kitea ai he riwhitanga ki nga whenua me era atu mea kua oti te karaati ki nga tangata o te iwi Maori: A notemea tera ano pea he mea tika i runga i etahi tikanga kia kimihia nga tangata e tika ana i runga i te tikanga Maori kia whiwhi ki nga taonga o tetahi tangata Maori kua mate Oha-aki kore:

Na tenei ka meingatia hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremete i runga hoki i te mana o taua Runanga nga ritenga i raro iho nei:—

1. Te Ingoa Poto o tenei Ture ka kiia ko "TeTure Riwhi monga Maori e mate oha-aki kore ana, 1880."
2. I roto i tenei Ture, kei raro iho nei te whakamaramatanga o etahi o nga kupu, ara,—
  • "Maori" tona tikanga he tangata Maori no Niu Tireni tae atu ki nga hawekaihe me a ratou uri mehemea he Maori nga matua;
  • "Whenua Maori" tona tikanga he whenua e puritia ana e nga tangata Maori i runga i a ratou tikanga Maori, kua oti ano hoki te whakatau e te Kooti Whakawa Whenua Maori;
  • "Heretitamete" tona tikanga he whenua, whai taketanga ranei ki te whenua e puritia ana i runga i te karaati i tukua e - te karauna.
page 2
3.

Mehemea kua mate, ka mate ranei te tangata Maori e whai Whenua Maori ana ia, heretitamate ranei, a kaore i oti i a ia te hanga i tetahi wira hei whakatau i aua whenua, ka whai mana te Kpoti Whakawa Whenua Maori i runga i te tono a tetahi; Maori e ki ana e whai take ana ia, ki te uiui ki te kimi i te tangata e tika ana kia riro i a ia aua whenua, me whakahaere i runga i nga tikanga Maori

Ko nga whenua Maori me whakahaere e te Kooti i runga i nga tikanga Maori.

Ko nga heretitamete, i runga i nga mea pera ka kiia e te Kooti ko nga tangata i marematia ki ta te Maori tikanga o mua ka mana, ka whakahaerea i runga i nga ritenga o te ture o Niu Tireni.

4. Ki te mea ka hanga he wira e te tangata kua mate, ka tuhi ranei i tetahi pukapuka ehara i te mea i mahia ki ta te ture e whakarite ai, a ka whakaarohia e te Kooti ko te tikanga o taua pukapuka he tuku na taua tangata i ona rawa i runga i te hiahia kua oti i a ia te tuhi roto, me hanga e te Kooti tetahi ota whakamana i taua mea.
5.

Kia oti i te Kooti te kimi i te tangata e tika ana ki tana i mahara ai hei whakakapi i te tunga o te tangata kua mate, hei reira ka whakaputa i te tiwhikete whakamana.

Me whakaatu ki roto ki taua tiwhikete te ra i mate ai te tangata, te ahua o te whenua, te ingoa me te wahi e noho ai te kai-tono.

Ka rite te whai mana o taua tiwhikete ano he mea tuhi na te tangata kua mate, pera me te mana o nga pukapuka katoa e tau ana ki a ia i te wa e ora ana ia, a ka ahei te rehita i aua whenua i tukua nei i roto i taua wira, ka rite tonu te mana ki te wira i hanga tikatia.

6. I te mea ka mate te tangata Maori a e whai taonga ana ia i roto i Niu Tireni, ko te tangata e whai take ana ki aua taonga i muri i a ia ka tika kia tono ia ki te Kooti kia tukua tetahi tiwhihete whakaatu i te tangata e tika hei kai-riwhi, hei tango i aua taonga.
7. Ka ahei te Kooti, i muri mai o te uiuinga, ki te tuku i tetahi tiwhikete, me tuhi te Tumuaki i tona ingoa, me whakanoho hoki te hiiri o te Kooti ki taua tiwhikete.
8. Ko taua tiwhikete ka waiho hei mea whakahaere i nga tikanga mo runga i te tangata kua tuhia ki roto.
9. Ko nga Ture me nga ritenga katoa atu,.haunga ia nga mea i roto i tenei Ture, mo runga i te tuku pukapuka whakahaere aha ranei, mo nga mea o nga tangata i mate oha-aki kore, ka tau ki runga ki te tiwhikete pera.