Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

The Laws of England, Compiled and translated into the Māori language.

K

K.

Kai-Whakarite-Whakawa Hatihi—(Justice of the Peace).

Kai-whakawa Hatihi. He ingoa tenei, te Hatihi, no nga Kai-whakawa e whakaaturia ana e te Kawana ki nga tini wahi, hei titiro, hei tiaki mo te Ture, kei takahia e nga tangata. He tokomaha noa iho enei Kai-whakawa; erangi, kahore e nui a ratou mahi whakarite whakawa, na reira, te mohiotia e nga tangata Maori. Kia. noho tahi raua ko tetahi Kai-whakarite-whakawa Tuturu ka whai tikanga wha-karite whakawa te Hatihi, i runga i nga mea Hiwhiri, Kei etahi mea Kirimina, he tikanga mahi ano ta te Hatihi; he mea ano, kia tokorua nga Kai-whakawa Hatihi hei whakahaere, hei pera me ta te Kai-whakarite-whakawa Tuturu e whakahaere nei; he mea ano, kia kotahi ano Hatihi. Ta te Hatihi mahi, he tiki atu, he uiui, he tuku Warati hopu, hei hopu i nga tangata tahae, kohuru, tutu, ka tuku hoki ki te Whareherehere, ki te kore he tangata whakakapi mo ta taua hunga i tutu ra ki te Ture; tetahi, he herehere hoki ta te Hatihi i te tangata mana e whakawa, ara, ka meinga e ia kia tuhituhi pukapuka whakaae moni kia utua e ia me he mea ka hapa tana wahi i waiho nei ia hei kawe ki te whakawa-kanga. He mea whakaoati ano te Hatihi, ina whakaturia, kia tika, kia pono tana mahi. Ko te Kai-whakarite-whakawa Tuturu, i neke ake tona tikanga mahi. Kei etahi mea, ka rite ia ki nga Hatihi tokorua. Kei te Korero Timatanga, § 37, me era atu, te korero mo te tikanga mahi a tenei Apiha.

page 49

Kamapa Una-Hara—(Compounding).

He ingoa tenei mo tetahi o nga Hara-Kirimina. Tirohia Nga Hara-Kirimina "Kamapauna-Hara," 23.

Kanapirahi-(Conspiracy).

Tirohia Whakapapa-Kanapirahi.

Kapitara—(Capital).

Tirohia Hara-Kapitara.

Karauna-Karaati-(Crown Grant).

He ingoa tenei mo te pukapuka a te Kuini, e tuku nei, e whakapumau nei i te whenua ki te tangata; ko nga whenua katoa i Niu Tirani, e riro nei i te tangata, ara, nga whenua tuku na te Kuini, he mea pera; ko te whenua, ko tona pukapuka whakaatu i nga rohe; tuhia iho te ingoa o Te Kawana hei ritenga mo to te Kuini. Na, ko te tangata i a ia taua pukapuka, i a ia hoki te whenua; ekore e wehea te whenua me tona Karauna-Karaati. Na, ko te whenua kua tukua peratia ki tetahi tangata, ka meinga, kua Karauna-Karaatitia.

Hararehe-Katere—(Cattle).

He ingoa tenei mo nga kararehe kai tarutaru e atawhaitia ana e te tangata, pera me te hoiho, kau, hipi, koati, poaka, aha, aha.

Karewa-Poai—(Buoy).

He ingoa tenei, te Poai, mo te tohu e whakakarewatia ana ki te moana, ki te wahapu ranei, hei tohutohu i te ara mo te kaipuke, hei tohu ranei i te wahi toka, tahuna, aha.

Katere—(Cattle).

Tirohia Karerehe-Katere.

Ka Timauhe—(Custom House).

He ingoa tenei mo te whare e whakaritea ana e te Ture, hei whare taenga atu mo te pukapuka o nga hanga e utaina mai ana ki tenei whenua, o nga hanga hoki e utaina atu ana i tenei whenua; ara, o nga hanga ia e whakaritea ana e te Ture kia wahia mai ma te Kawanatanga tetahi wahi o o ratou ritenga utu. Ko nga kaipuke katoa e mea ana ki te rere atu i tetahi wahapu, me matua riro mai he tikanga i te Katimauhe, ka tahi ka tika te rere.

Katipa—( Constable).

He ingoa tenei mo tetahi o nga Apiha o te Ture, ko te tikanga o tana mahi kua korerotia kei te Korero Timatanga, § 59.

Kat1Pa Pehiara—(Special Constable)-

He ingoa tenei mo te tangata e whakaturia ana e te Kai-whakarite-whakawa hei Katipa mo tetahi takiwa kau, whakakatipatia ana e nga Kai-whakarite-whakawa Hatihi tokorua, tokohia atu ranei. Kei te wahi penei ka whakakatipatia te tangata hei Katipa-pehiara; ara, me he mea ka haere atu tetahi tangata, ka korero atu ki nga Kai-whakarite-whakawa, tera tetahi kino kua meatia, meake ranei meatia, Hara-wheroni ranei, tutu ranei, aha ranei; na, ma nga Kai-whaka-rite-whakawa te whakaaro ki te whakakatipa i etahi tangata noa, kaua hei katipa tuturu, engari mo taua takiwa kau, mo taua wahi kau. Ko te tikanga-mana, e mau nei i nga Katipa noa iho nei, he pera ki te Katipa-pehiara i te wahi e Katipa ana ia.

Ka Wanatanga—(Government).

He kupu tenei mo te whakahaere-tikanga ki te Iwi, e mau nei i a Te Kuini, tuku iho ki a Te Kawana ratou ko ona hoa whakahaere-tikanga, whakarite ano na Te Kuini.

Ka Wen at a Wira—( Will).

He ingoa tenei te Wira mo te pukapuka a te tangata e whakarite ana i ona rawa kia peheatia, kia peheatia, i muri i a ia, ina mate atu ia. He tikanga nui tenei na te Pakeha; ka tuhia ano e te tangata tana Wira i te mea e ora ana, ka whakarite i tona whenua, i ona taonga, kia waiho ki a wai, ki a wai, i muri i a ia.

page 50

Kino Nulhana—(Nuisance).

He ingoa tenei, te Nuihana, mo tetahi kino, aha noa, ka meatia pokanoatia e te tangata, tupu ana he whakararu mo tetahi atu tangata i roto i taua meatanga; ko tetahi aha noa ranei, mea tika kia meatia e te tangata, tupu ana he whakararu mo tetahi atu tangata i roto i taua meatanga. Tetahi tikanga o te kino-Nuihana, he Hara-Kirimina. Tirohia Nga Hara-kirimina, "Kino-Nuihana," 66. Tetahi tikanga, he Hara-Hiwhiri. Tirohia Nga Hara-Hiwhiri, Wharangi, 40.

KiriminaCriminal).

Tirohia Hara-Kirimina.

Koini—(Coin).

He ingoa tenei mo te pata Koura, Hiriwha, Kapa ranei, kua oti te whaihanga hei Moni; he mea whakarite na te Ture tona ritenga-utu.

Kohukohu Parawhimi—(Blasphemy).

He ingoa tenei mo tetahi o nga Hara-Kirimina. Tirohia Nga Hara-Kirimina, "Kohukohu-parawhimi" 14.

Kooti—(Court). Kooti-Whakawa—(Court of Justice). Kooti Hupirimi—(Supreme Court).

He kupu tenei, te Kooti, mo ta Te Kuini i whakatu ai hei whakarite whakawa i runga i nga tikanga o te Ture. Ko te tino kai-whakahaere o te Ture, ko ia ko Te Kuini; mana nga Kooti-whakawa e whakatu. He tini nga Kooti-whakawa kei Ingarani. Kei Niu Tirani, ko ona Kooti-whakawa ano. Ko to runga rawa ko te Kooti Hupirimi, koia tena e noho ra te Kai-whakarite-whakawa Tumuaki, kotahi ranei, tokohia ranei, me te Runanga-Huuri tekau ma rua nei. Ma tenei Kooti e whakawa nga mea nunui, nga Hara-Hiwhiri, me nga Hara-Kirimina, kahore nei e tika te whakawa tata e nga Kai-wkakawa Hatihi, e te Kai-whakarite-whakawa Tuturu ranei.

He kooti-whakawa ano, ko to te Kai-whakarite-whakawa Tuturu.

He kooti-whakawa ano, ko to nga Kai-whakawa Hatihi.

Kotahi hoki tera Kooti whakawa, kei Poneke, mana e whakawa etahi o nga Hara i tuhia ki te pukapuka tatau Hara-Kirimina ra, ma te KootiHupirimi e whakawa. Kei reira anake taua Kooti, kei Poneke; na reira te tuhia ai nga Hara e ahei te kawe ki taua Kooti, whakawa ai, kei raruraru hoki. Kua takoto te tuhituhi nga tikanga whakahaere o enei Kooti, o te Kooti Hupirimi, o te Kooti o te Kai-whakarite-whakawa, kei era wharangi o tenei pukapuka. Tirohia Korero Timatanga, § 19, § 29, § 37, § 55.

Korona—(Coroner).

He ingoa tenei mo tetahi o nga Apiha o te Ture. Tirohia Korero Timatanga, §30.

Koroni—(Colony).

He kupu tenei mo te tau whenua e nohoia ana e te Pakeha. He Koroni tera kei Poihakena; he Koroni era, kei Inia; he Koroni hoki tenei, a Niu Tirani nei. He tini o Ingarani Koroni.

Kuaratini—(Quarantine.)

He ingoa tenei mo te ritenga whakamotuhake i te kaipuke e tupatoria ana he mate kino, uruta nei, kei runga. Kahore e tukua te kaipuke pera kia uru ki roto ki era atu kaipuke o te wahapu. Kahore hoki e tukua kia haere noa atu te tangata ki taua kaipuke, me nga tangata hoki o runga, kaore e tukua kia haere noa ki uta; engari, ka wehea ketia he tunga mo taua kaipuke ki tetahi wahi o te wahapu, kia tu ki reira taea noatia te takiwa i whakariten e te Ture.