Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Forest Lore of the Maori

13 — Mahinga manu ngaherehere

13
Mahinga manu ngaherehere

Na Ngai Tahu tenei

Ka timata te mahinga o te kereru, o te kaka, o te koko, o te koparapara i te ngahuru. Ko te ritenga tuatahi e mahia ana aua manu e mohiotia ana ka nui te tikaka o te ra o te raumati, na reira i tahu iho te whenua, maroke ana, kua iti te wai, kua rere atu nga manu ki te rapu wai mo ratou. Otira tera ano nga wai manu o mua iho; kua mohio hoki nga Maori akuanei nga manu te takaka ai ki te inu i te wai. Kua mahia he kaha ki runga ake o te wai, porohita noa te wai; ka huhia [uhia] te nuinga o te wai ki te rau rakau, ka whakapuaretia tetahi wahi iti nei o te wahi tonu e mohiotia ana kei reira te rerenga iho o nga manu. Heoti ano, mutu kau iho te mahi a nga tangata i a ratou kaha ka timata te rere mai o nga manu. Aue! kua tau mai ki runga ki nga pae o aua kaha, kua toro iho te kaki ki te inu kua mau rawa. He kaha ke ano mo nga manu nunui ake, he kaha ke ano mo nga manu ririki iho; mo nga manu ririki rawa etahi. Tetahi ritenga e mate ai nga manu ririki he mea hanga ano he pae ki runga ake o te wai, rere tonu mai te manu, ka tau iho ki runga ki taua pae, ka patua atu te manu ki te rakau, kua mate.

Kei te pera mai hoki nga wai o runga atu, o raro mai ranei o te awa. Kia mutu iho tenei mahi ka timata ki nga kakano; ka maoa nga hua rakau ka hangaia he ahere ki runga i nga rakau, he rakau tawhito iho ano no mua; ehara i te mea kotahi ano ranei rakau, engari he maha noa atu. Ka puia nga peka a runga rawa o te rakau kia watea ai hei whakamaunga atu mo nga kaha. Hei te rerenga mai o nga kereru, o nga koko page 396hoki, kua mau o ratou kaki i nga karumahanga. He mahi tawhito enei na te Maori no tua iho, no tua iho.

Tetahi ritenga hoki e mate ai te kaka, me te koko, kia kai i nga kakano kua nui te momona; akuanei kua puta pea te ua me te hau, kua maku nga huruhuru, kua kore e kaha ki te rere. Ka haere atu nga tangata, me nga wahine, me nga tamariki ki roto i te ngaherehere; kua kore nga manu e eke rawa ki runga ki nga rakau, e ruiruia ana hoki e te hau, na reira kua noho tonu i runga i nga rakau popoto nei. Tika tonu atu nga tangata, he ruirui tonu i tena rakau e noho ana nga manu, i tena rakau. Ko te ngahoro anake ki raro ki te whenua, hopuhopu tonu, e kore e roa kua ki he kete, kua ki he kete.

Ko te ritenga katoa ka pera ano me te mahinga o nga weka, o nga kiore, o nga putangitangi, me era atu manu e tahuna ana, pena tonu hoki enei manu e tahuna ana hei huahua. Kia oti te tahu ka whaoina ki roto ki nga poha, ki nga ipu hoki. Ka mutu te mahi ka poia mai ki nga pa, ki nga kainga nohoanga ranei. Ka timata te mahinga o te ahere wai i a Hanueri tae atu ki a Pepueri; ki nga tau kaha rawa te maroketanga tae rawa atu ki a Maehe ka mutu te mahi ahere; he ngahuru katoa enei marama ki te Maori. Ka timata te mahinga o te kakano i a Aperira tae atu ki te Matahi, ki te Maruaroa; kei te Toru, ko te marama tera e ruiruia nei nga manu i runga i nga rakau, engari hei te po taua mahi e ramaina ana, tae atu ki te wha ka mutu taua mahi i nga manu o te ngaherehere.

Mahinga manu wai maori

Mahinga putangitangi, parera, pateke, tataa, whio, kukupango, pakura. Ka timata te mahinga o enei manu i a Tihema, he iwa taua marama ki te Maori. Me whakamarama te ritenga i mau ai enei manu. Hei taua marama, i te iwa ka maunu nga huruhuru o nga parirau o aua manu, hei tenei wa anake maunu ai nga huruhuru. Ka mau noa iho te hopu, kua kore e rere. Ka eke atu nga tangata ki runga i nga waka hei aru haere i aua manu ki nga wahi pai o nga hapua, o nga awa ranei, hei reira hopuhopu ai, he nui te manu ki te mau mai. Ka utaina katoatia nga manu ki runga ki nga waka, ka hoea atu ki nga kainga. Ka hutia nga huruhuru, ka kokokitia, ka tahuna; ka peratia ano me te tahunga o nga kiore, o nga weka te tahunga hoki o enei manu. Ka mutu te tahu ka whaoina ki roto i nga poha, i nga ipu hoki. Ka pena tonu te mahi ki te hopuhopu i nga manu, pau noa tena marama, tae noa ki waenganui o te marama o Hanueri ka mutu tera mahi; engari ko te mahi ano i etahi wa e taia ana he kaha ki roto i nga awa, i nga hapua ranei. Ko te mahinga o tera mea o te kaha he nui nga karumahanga ka hereherea ki te tahuhu o te kaha, ka whakaturia ki roto i nga awa, i nga hapua hoki. Ki te mea ka whakaturia aua kaha ki roto ki nga awa ka patua mai he pou ki tetahi taha o te awa, ki tetahi taha, ka herea mai ki tetahi pou, ka herea hoki ki tetahi pou, ka kumea rawatia kia maro te tahuhu o te kaha, ka waiho atu i kona. Hei te po ka kau haere mai nga manu, tae tonu mai ki taua kaha kua mau nga kaki i nga karumahanga, tona rua tekau pea ki te terenga mai, mau katoa. Ka tere mai hoki pea etahi i muri atu ka mau ano, pera tonu nga mea o runga atu o te awa. Ka mau nga manu takahurihuri noa iho i kona kapakapa noa ai, e kore e roa ka matemate. Tae rawa atu nga tangata i te ata kua nui nga manu ki te mau. Ka pera ano nga kaha e whakaturia ana ki roto i nga hapua. Ko nga ritenga tenei a page 397te Maori e mau ai enei manu; no naia nei kua kino katoa nga wahi mahinga penei a te Maori. Kua kore hoki e hopuhopu nga Maori i a ratou manu, kua maroke nga hapua o nga manu. E kore a tuhia ki konei nga ritenga i whakatakotia [? takotoha] e te Kawanatanga mo aua manu, engari ko a te Maori anake.