4. Nga Mahi Patu Tuna O Nehera

Na Hakaraia Pahewa

Te mahinga i te pa tuna he penei V kia kaua e kaha te taheke, kia aungawari; ma nga pakau ra e whakakaha te eia. Ma nga tohunga anake e whakarite he wahi tika hei tunga mo te pa tuna. Ka kiia nga pakau e rua he pa tauremu.

Te mahinga o te pa tuna i te tuatahi ko te poupou haere i etahi manuka kaha hei pou. Ko te tawhitiwhiti o nga pou i tetahi ki tetahi 1½ putu, ara kei te ahua o nga takaka manuka (¹) te ahua o te ruri o nga pou ka whiri ai. Hei nga awa nunui noho ai e rua, e toru nga ngutu o te pa. E rua nga pou tino kaha rawa kei te pito o te pa tau-remu(²). Ko nga kurupae i muri o te pou hei whakau i te pou koi hinga i te kaha o te eia, i te nui rawa ranei o te tuna i roto i nga hinaki(³).

I raro i te ngutu nui o raro o nga pakau e rua me whariki i te takaka, kia piri tonu te takahi i te kaupapa o te wai, ko hoatu ai he kurupae ki runga i nga takaka i takahia ra, ki reira takoto ai; hei pupuri tonu taua rakau ra i nga ngutu o nga rohe(⁴). Ko te rohe he kupenga nui, e pau ana te mano tuna ki roto i te wa kotahi i nga po e haere ana te tuna(⁵). He roau ano kei runga ake i nga whaka-whirinaki e kurupae ana.

Ki te wha nga ngutu o te pa tuna kotahi, kia tokowha ano nga tangata mohio hei tukutuku haere mai i runga ake i te waenganui o nga pakau o te takiwa o runga, ka tukutuku haere mai, ka tae ki te takiwa o te ngutu o te pa pehi ai ia tangata, ia tangata i tana rohe, i tana rohe. Ka pehi iho i te taha o raro o te rohe, kia mau ai nga whiti ki raro i te kurupae o raro, me nga whiti hoki ki te kurupae o runga. Kia tupato koi hurirapa te rohe o tena, o tena.

page 233

Kia kotahi haora [hour] i muri mai o tenei ka haere ano te kaititiro me he mea kei te pai nga rohe, ki te kore he rakau, he para rakau, koi whakakiia i mua o nga ngutu o nga rohe. Kaore i tino roa rawa ka haere ia ki raro whawha haere ai i raro o te rohe i te mania o te kiri o te tuna. Me ha mea kotahi maro te kiinga o te rohe i te tuna, ka herea te taha o runga ake o nga tuna ki te harakeke, ka wetewete i nga here o te tou o te rohe, ka uta ai i runga i te pokohiwi o ia tangata, o ia tangata nana nei te rohe, ka riringi i nga tuna ki roto i nga hao, i nga kete, i nga rahu. Ka tuku ai ano i nga rohe kia rere ana, herea nga tou, wetekina nga harakeke i herea ra i te tuatahi.

Kotahi tetahi kaumatua, ko Matiu Repenga, e ora ana i Omaru-mutu i naia nei, no te Whakatohea taua tangata; i kitea e ia i mua kotahi te po e mea mano tuna e mate ana i te po kotahi i Waiaua, i Otara, e tata atu ana ki Opotiki.

Ko te wa hei patunga i te matamoe hei te takiwa o te ngahuru, hei te waipuke tuatahi o Maehe, o Aperira ranei. Kaore e pokanoa te haere o nga papawhenua i te haerenga tuatahi o nga matamoe. Ko te papawhenua ko nga ika nunui tenei, koia te whakamutunga ki te rere. Ka haere te papawhenua he tohu tera ka mutu te rere o te ika o taua tau. E wha nga momo matamoe:—

1.	He rara. He ika ririki.
2.	He oue. Ahua rarahi ake.
3.	He aopori. Ahua rarahi ake.
4.	He papawhenua. Ko nga mea nunui.

Na, ko nga momo tuna:—

1.	He matamoe.
2.	He kaiherehere; he pango te tuara, he ma a raro o te puku.
3.	He tapa-harakeke; he whero a runga o te tawaka o te tuara.
4.	He ngehe; he tuna repo.
5.	He kukahika, he horowai tetehi o ona ingoa; he tuna e noho ana i ro wai tai, maori hoki.
6.	He piharau, ara he tuna korokoro.

Mehemea kaore he pa he tuku noa iho, me tuku te hinaki ki nga kopua taita ranei, me hoatu he mounu. Ko nga pa hoki i mahia ai mo te wa anake o te ngahuru, e mohiotia ai nga tuna e haere whaka-raro ana ki te moana ki te whakawhanau.

Ko nga hinaki o tenei takiwa te roa kotahi maro me te hau; i hangaia ki te manuka pakupaku, he tari te ingoa o enei tu manuka.

Ko te waharua, ehara i te mea mo nga pa tenei tu hinaki te waharua, engari mo nga awa nunui, ka hoatu ai he mounu ki roto. Te ingoa o te wahi o te hinaki hei tomokanga atu mo te tuna, he akura.

page 234