Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

[Proceedings of some conferences held by Te Aute College Students' Association, 1897-1901, 1906]

Te Taite, Te 16 O Tihema

Te Taite, Te 16 O Tihema.

I te ata o Te Taite ka tu ano te hui. Na Eruera Kawhia (Minita o te takiwa o Ngati Porou, tetahi o nga kaumatua rangatira o tera takiwa) te panui "Mo etahi mea e pa ana ki te iwi Maori." Ko ana kupu enei:—

"Ki taku titiro e rua wahanga o te iwi Maori hei tirohanga, hei hopukanga hoki, ma to koutou Kotahitanga e hiahia na ki te whakaora i to koutou iwi. Ina hoki ko te iwi o mua atu i Te Tiriti o Waitangi kua ngaro atu tena whakatupuranga, he torutoru nei o ratou e ora ana. Ko page 10nga tangata i whanau mai i te tau 1840 a tae mai ki te tau 1870, ko te whakatupuranga tokomaha tena e ora nei, a e matemate atu nei ano etahi. He tika he tangata whakahaere he enei. Otira ko etahi ano he tangata tika, he tangata matau, e whai ana ano i tetahi wahi o nga mahi tika e taea e to ratou na kaha, o nga tikanga a te pakeha, e mahi ana i roto i to ratou na kuwaretanga, ta te mea kaore i tino nui nga kura whakaako i tena mea i te matauranga i o ratou ra. I kaha ano to ratou whakapono ki te Atua i mua atu o nga pakanga, ko te matauranga hoki tera e tino akona ana. No muri nei ka rere ke te tu o te tangata, te tu o te whakapono, me era atu mea. Ka tae mai hoki tenei kai a te Waipiro hei kai ma ratou. Ka tae mai hoki tenei mea a te Kooti Whenua Maori, hei kooti i o ratou whenua. Ka tino mate te mana o nga rangatira; ka hea rite te tu o te tangata i raro i nga tikanga o te ture. Ka puare hoki kia ratou nga kuwaha o nga mate e pa nei kia ratou, e whakaatuaturia nei e to koutou Kotahitanga. Ka timata nei to ratou heke tahi atu ko o ratou whenua ki te puku o te po, o te mate. E whakaatu ana ia au mo toku whenua mo Waiapu, mo toku iwi mo Ngati Porou. Tera atu pea era atu whenua me ona tika me ona he, ona mate me ona ora. He. whakapono ano ki te Atua kei roto i enei tangata. Ko te karakia ko te whakapono e kitea ana e te kanohi tangata, ki nga mahi hanga whare-karakia, kohikohi moni whangai Minita me era atu. Kaati ano i te mea e anga mai ana tetahi waahi o te mahara. Ko te whakapono mo te tangata e whaia atu nei e tatou hei whakapono mona e ora ai ki te Atua, waiho atu tena ma te Kaititiro whakapono. Heoi ano, kia kaha te mahi whakahoki i nga tangata o tenei whakatipuranga ki runga ki te oranga pakeha, ki te whakapono pakeha e nui nei, e kaha nei.

"Heoi ano te mahi ma tatou he whakahoa ki te Paremete o Nui Tireni kia tahuri mai hei hoa awhina mo tatou ki te whakamutu i te kai waipiro a te tangata Maori; ara, me kawe tenei mate ki te aroaro o te Paremete kia tino hanga he ture hei arai i tenei kai kino, mehemea he hiahia to ratou kia ora, kia tupu ano tenei kakano tangata ki te ao. Kaore he huarahi ke atu e ora ai, ko tenei anake. Ora tangata, ora whakapono, ora taonga, ora whenua. Me waiho ma te pakeha e inu tona wai, he wai whakahau hoki pea tera i tona tipu, i tona hua ki te ao.

page 11

"Ko tetahi o nga mea nui mo koutou mo nga tangata e tipu ake ana i naianei ko te whenua. Na, ko te nuinga o te whenua kei aua tangata nei e pupuri ana. Engari ko te nuinga ano o aua whenua kua hokoa e ratou, ko nga moni kua rukea kinotia atu ki roto i te wai e whakaaturia ra e nga mea e tino kuare ana o ratou, kei te tiakina kei te whakamahia ranei e nga mea whai whakaaro.

"Kia Kaha kia noho mataara tatou mo tenei. Kia kaha te tono ki te Paremete kia rahuitia nga toenga o aua whenua i naianei kia mau hei whenua mo koutou me o koutou uri i muri ia koutou.

"Ko te wahanga tuarua o te iwi Maori, ko koutou tae iho ki nga mea o koutou kei roto i nga whare-kura Kawanatanga e akona ana i naianei ano. Ko te iwi Maori tena e hohoro te taka ki roto ki nga tikanga e wawatatia nei hei waka whakawhitinga ki tena huarahi e noho tahi mai na koutou. He pai kia awhinatia e te ture nga Komiti Maori o nga kura kia kaha ai ratou ki te tohe i nga tamariki kia kaha te haere ki te kura. Ki te kore e pera ka maumau noa te ako i aua tamariki. Ki te whakaaro hoki me puta mai i Te Aute, i era atu kura nunui, he huarahi putanga mo ena tamariki. Katahi pea ka ahua ea nga moni i pau i te akoranga. Ko te wahi whaiti ano tenei hei hopukanga ma te Paipera i a tatou tamariki, e whakaakona ai ki nga reo mo te oranga wairau. Otira e riria ana e etahi hahi tenei mea kei akona ki a ratou na tamariki. E hara i te mea he rongo hangai na oku taringa, engari he rongo korero e pena ana te ahua. Me tono ano tenei e tatou ki te Paremete, ki te kore e waingohia mai i reira, kaati ma tatou ano e awhina i te mahita, kia akona ai ki a tatou nei tamariki te Paipera. Ko te tino mate hoki tenei e pa nei ki nga Minita Maori ko te kaha kore ki te kauwhau i nga kupu o te Paipera ki nga Tamariki i nga Ratapu. Ko te iwi ia tenei e ngawari ki te ako i nga tikanga o te whakapono, e tipu ai ratou hei tangata. E hoa ma, me ahu atu he rapu ma tatou ki te Paremete ina kitea e koutou, e te hunga matau nga tikanga e ora ai tatou. Me ahu ano ta tatou inoi ki to tatou Matua i te rangi hei awhina mai ia tatou i roto i nga raruraru o tenei ao.

Na Eruera Kawhia."