Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Reports of meetings on Māori Church matters, 1872-1888

[section]

I Te Wenerei, Maehe 26, 1884, i te 10 o nga haora ka whakapuaretia te Hui ki te Wharekarakia i Paihia, a whakarikonatia ana a Hemi Kingi Taitimu. Nga tangata i te karakia 150, nga tangata i tango i te Hapu Tapu 78. Te ohaohatanga, £4 6s. 7½d., i tukua mo te perehitanga o nga Mahi o te Hui.

I mine te Hui i te 2 o te karaka ki te Whare Runanga a Ngapuhi i te Tiriti o Waitangi. Ka mutu ia te Pihopa te karangaranga i nga ingoa o nga mema, ka kiia e ia he Hui e rite ana ki ta te ture i whakarakoto ai; a muri iho ka inoi. Ko te whaikorero tena a te Pihopa:—

He take haringa ki au tenei minenga o te Hui Nui o te Hahi Maori. Ko te toru tenei o nga tau i muri iho i te Hui ki Maramatawhana i te tau 1881; a he maha nga mea hou ki te Hahi o Niu Tireni o ena tau. He maha no aku raruraru te tae tonu ai au ki nga Hui o ia Atirikonatanga o ia Atirikonatanga; otira ekore au e waiho i tetahi mea iti hei arai i au i nga Hui nui o te Hahi Maori o tenei Pihopatanga. Ahakoa e ahuareka ana au mo to tatou tokomahatanga inaianei, ekore au e huna i taku pouri mo te ngaronga atu o etahi, ara o te hunga i tino hiahiatia e au kia tae mai. Kahore he kupu whakahe mo te nohonga atu o to tatou hoa Kaumatua o Rev. J. Matin, kua ekengia hoki ia e nga ngoikoretanga o te koroheketanga, a ekore e tika kia whakahengia ia mona te haere mai i Kaitaia; otira ahakoa ngaro atu tona tinana e puta ana ona inoi mo tatou. Na te mate o tetahi o nga tamariki o Rev. R. Kamiti i noho atu ai ia. Toko toru atu o nga minita kei te ngaro, ara, ko nga minita tokorua o Waikato me to Whangarei. Kahore ano i tae mai he whakaatu i te take i noho atu ai ratou. He tikanga he tena, kia noho atu nga tangata i whiriwhiria e te iwi hei mangai ma ratou ki tenei Hui. Hei tino take e noho atu ai ka marama te noho atu, erangi me whakaatu mai ki te Tumuaki te mea i ngaro atu ai; Na, whakarongo marire mai;—he runanga tenei Hui no te Hahi Maori o te Pihopatanga o Akarana puta noa i ona rohe katoa hei whakatakoto tikanga mo nga tangata Maori katoa o te Hahi; na kona te tika ai kia ngaro atu nga tangata i whakaritea e te iwi kia uru ki taua runanga. Ma te ata whakaatu e tenei e tenei o nga mema i nga raruraru, i te ahua ranei o nga mahi, i etahi atu mea ranei o o ratou pariha, ka rawe ma te Hui e hurihuri i ana raruraru, aha noa ranei, e rapu tikanga e ora ai aua mate. He Pihopatanga nui tenei, he maha ona takiwa Maori, na kona i pai ai kia homai ma te tokomaha e tirotiro te ahua o te Hahi Maori, kei amuamu etahi kei ki na te hunga toru toru i whakatakoto i nga tikanga ma te hunga tokomaha.

No te tau kua pahure nei i mutu ai te omanga i tenei ao o page 6Rev. B. Y. Ahiwera, i tomo ai ia ki tona okiokinga. E tata ana ki te 50 nga tau ona i mahi ai ki tenei mara, he mea timata ki Paihia nei. Tokorua o nga minita Maori he tamariki nana, a nana i kura mo te minitatanga. Tenei ano te noho nei i waenga nui ia tatou tetahi o nga whanaunga o te Ahiwera, ara, a Rev. J. Paama. He hoa mahi a te Paama na Pihopa Herewini ki te kawe i te Rongopai ki nga motu, a ko etahi o koutou e mohio ana ki a ia. Tera atu etahi tangata whaiingoa o te Hahi kua watea i te taimaha o te tinana i muri iho i tera o a tatou Hui. Ko o tatou hoa ko Hemi Tautari o Tauraarere raua ko Tamati Ho o Matauri. I neke ake i te 40 nga tau i tu ai a Tamati hei kaikarakia mo tana iwi. O te hunga katoa kua moe i roto i a te Karaiti, kihai te aroha o tetahi i hira ake i ta Mere Ana Matenga, pouaru a Ta Wiremu Matenga. Kahore tetahi o nga hoa o te Pihopa i rite ki a te Matenga te kaha ki te tautoko i nga tikanga e neke ai te Hahi Maori. Mei whakaroaina nga ra o Reri Matenga kua oti i a ia te whakamaori i tetahi pukapuka whakamarama i etahi o nga mea o te Whakapono. i whakaae hoki tetahi o nga komiti mahi pukapuka kia perehitia noatia, otira kihai i oti te whakamaori e Reri Matenga ka roknhanga e tona matenga. Ehara ta te Matenga aroha ki te Hahi Maori i te mea hangahanga noa iho, inahoki e kiia ana, i wiratia e ia nga moni £3000 hei whangai i nga minita Maori o tenei Pihopatanga. Ko tana hoki i tino hiahia ai kia maha nga minita Maori, a kia neke ake te mohiotanga o te hunga e akona ana hei minita. Mehemea kei te ora ia, ka ora tona ngakau i te tunga o te kura whakaako minita ki Turanga. Ko Atirikona Wiremu te kaiwhakaako o taua kura, he tangata tino, rite mo taua mahi, marama hoki ki nga tikanga o te Whakapono.

Ko te mea tika ma nga minita ratou tahi ko nga Kaikarakia kia "rite tonu te kupu ia ratou i nga wakatoa hei whakahokinga ma ratou ki nga tangata katoa e ui ana ki te mea e tumanakohia atu nei e ratou." Me puta te uaua o nga tangata e tu ana hei kaikarakia ki te rapu tikanga e hira ake ai ta ratou matauranga. E rua tahi nga pukapuka hou e rawe ana mo taua mea na Rev. T. Kerehi, minita o Whanganui i whakamaori, ara ko "Nga mahi o te Hahi o Mua," "He Whakamarama Karaipiture." E rite ana te Hahi o te Karaiti ki te kaipuke i waenga moana. I te mea e manu noa ana i te hau kore, e kore ia e rongo ki te kaiurungi ina mea ia kia whakatikaia te rere kei eke ki te tahuna, ki te toka ranei. Waihoki ma tatou e whakakorikori te Hahi, kaua e waiho kia manu noa, me te tupato ano kia tika te whakatere, kia anga atu ki ta te Atua e pai ai. Kua rongo au he wuruhi ena kua tae ki te whakararu i etahi o nga kahui o te taha whakararo o to tatou Pihopatanga, Kaua koia pea e whakarangona te hunga e tohe mai ana kia tango tatou i nga tikanga he i whakarerea nei e o tatou matua o era whakatupuranga noa page 7atu. Kaati ano he huarahi ma tatou ko nga huarahi a nga Apotoro; a ko nga mea tito noa a nga tangata o muri ia ratou me whakarere. A, ia tatou e haere ana i nga ara o mua, me tango ano tatou i nga mea e kake ai nga tikanga a te Karaiti, e tau ai te pai me te noho marie. Ko tetahi mahi pai ma tatou he tautoko i nga tikanga e iti haere ai te kai waipiro me era atu mahi kino.

Tenei etahi mea whakahari i te ngakau. E titiro ana nga kanohi ki nga iwi o Waikato a kitea iho etahi tohu e matauria ai kua tata ratou te hoki mai ki te whakapono ki a te Karaiti. Ki taku ake whakaaro me ata hanga ta tatou whakahe ia ratou mo ta ratou tahuritanga ki te karakia ke. He kawenga na te ngakau whakatakariri ki te Pakeha i whakarerea ai te ture me te karakia a te Pakeha. Me aroha tatou ki nga hipi kotiti ke, ne rapu tatou i tetahi tikanga e hoki mai ai ratou ki te kahui o te Hepara Pai. Na ta ratou kino ki nga tikanga a te Pakeha i whakarerea ai te whakapono; heoi ma tatou ratou e karanga kia hoki mai. I te mea kahore nei a tatou minita watea hei karere ma tatou ki a ratou, hei whakaatu i te aroha o te Atua; tera pea e whakaae etahi o nga whakaminenga o te taha whakararo kia tukua etahi o o ratou minita kia haere hei kawe i te Rongo pai. Ae ra me haere etahi o nga minita e noho nei mo tetahi taima ki Waikato ki te tirotiro i o reira tangata. Tera pea a nga tau e haere ake nei kitea ai he minita tuturu ma ratou. He mea whakarite e Paora te Hahi ki te tinana tangata. Ki te pangia tetahi wahi o te tinana e te mate, rongo katoa etahi atu wahi i te mamae. Na kei te pangia a Waikato e te mate a rongo katoa a Ngapohi i te mamae. Kia ora a Waikato katahi ka tika te ki e ora katoa ana te Hahi Maori of Niu Tireni.

Me hari tahi tatou mo te whakarikonatanga o Hemi Taitimu, mo tera hunga tokotoru hoki kua tae ki te kura whakaako minita i Turanga. Kia rua atu pea tau ka whakaminitatia hoki etahi o ratou. Ia tatou e inoi ana inaianei kia tau nui iho te manaakitanga a te Atua ki runga ia Hemi, haere ana te mahara ki era atu minita i mahi ki Paihia nei, ara, ki a Atirikona Henare Wiremu raua ko Rev. Matiu Taupaki. Ma te Atua e whakakaha to tatou rikona hou ki te takahi i a raua tapuae, a ma te tika o tana haere ka tino mohiotia ko taua Wairua Tapu nana nei i arahi i a te Wiremu raua ko Matiu kei te arahi, kei te whakakaha ia Hemi.

Otira kaua e mea ma nga minita anake nga mahi a te Hahi. Me mahi ngatahi nga tangata ehara nei i te minita, me nga minita i roto i te Hahi. E tika ana kia puta tetahi kupu whakapai aku ki nga Kaikarakia noa iho, na ta ratou mahi hoki i pono ai te karakia o te iwi. Kua kaumatuatia etahi o aua kaikarakia ki runga ki ta ratou mahi. Kotahi Wharekarakia hou o te tau page 8nei, ko tera ki Takapaukura, takiwa o Parengarenga. Kei te hanga hoki to Kaikohe, a e tara ana te oti.

Kua oti nga Himene hou te perehi. Nga tangata na raua i whakamaori ko Atirikona Wiremu raua ko tona tuakana ko Tiati Wiremu. Mate papai o nga himene ka ngahau te karakia, a e meinga ana ka nui te pai o nga mea hou nei. Mehemea ka tirohia nga Karaipiture ka kitea he tino wahi te waiata i a tatou whakapai o te karakia. He ki na tetahi, "he pukapuka inoi mo te ao katoa nga Waiata a Rawiri." Na kaua e mangere ki te ako i nga rangi e rite ana mo nga himene, kia ngahau ai te karakia me te uru katoa nga tangata ki te waiata. He kupu tena mo nga kura tamariki i nga Ratapu. Ko te mahi tena i rawe ma nga kaikarakia. Kaua hoki nga matua e ngakau kore ki te tono i nga tamariki i nga taima katoa e tu ai aua kura. Ki te mangere nga matua me pehea te whangai i nga tamariki ki te Taro o te Oranga, a me pehea e mohio ai ratou ki te Wairua o te Pono hei kaiarahi ia ratou.

Na, ko te take o enei Hui, he rapu, he whakatakoto tikanga e neke ai, e pai ai te ahua o te Hahi; koia au ka mea atu nei, ki te kitea e tetahi o tatou e noho nei tetahi tikanga e tau ai te pai ki nga tangata o te Hahi, kaua e huna; eiangi korerotia nuitia ki te aroaro o te tokomaha, kia tirotirohia e tenei runanga. Ka mutu te hurihuri a ka kitea he tikanga pai taua mea i whakaaria ra, ma tatou katoa e whakaae kia waiho hei tikanga. Koia taku inoi mo tatou e mine nei, ara, kia meatia a tatou mahi katoa i runga i te wairua pono, mahaki, manawanui, aroha, hei mea e whai kororia ai te Atua e tupu ai Tana Hahi.