| 5. | Whakamaoritanga. A ko te tikanga o nga kupu e mau i raro iho nei, a e kiia ana i roto i nga korero o te Ture nei, koia nei te tikanga o aua kupu i taua Ture nei.
- "Whenua Karauna," ko nga whenua katoa a te Kuini ki ano i mahia, ko nga whenua i riro i a te Kuini i te rau o te patu.
- "Kahiti," ko te Kahiti o Niu Tireni.
- "Kua Kahititia," kua panuitia i te Kahiti.
- "Panuitanga ki te iwi," he mea kua panuitia te korero ki nga nupepa e mahia ana i te takiwa, e kiia ai nga tikanga o te panui ki taua takiwa.
- "Panui" He korero tuhituhi a te ringaringa, a e tukua ana ki te tangata mana taua panui, a me penei taua panui, me hoatu taua panui ki aia ake ano, ki te tangata mana taua panui, a me waiho ranei taua panui, i te wahi e mohiotia ana, ko te wahi ia e nohoia ana e te tangata whai hipi, o te tangata ke ranei i Niu Tireni, a me waiho ranei taua panui i te Tari o te Kai-tirotiro hipi, me tuhituhi ranei a waho o taua panui ki te ingoa o te Kai-tirotiro hipi, ka tuku ai ki te poohi, a me whakamau ranei taua panui ki tetahi wahi e aro nui ana te kitenga atu a te iwi, i te whenua e haerea ana e nga hipi a te tangata whai hipi, a te tangata ke atu ranei.
- "Panui ki te tangata pu ake ano," he tuhituhi a te ringaringa, tenei panui; a ka hoatu pu atu ki a ia ki te tangata i a ia te tikanga noho o te whenua e haerea ana e te hipi, a me waiho ranei ki tetahi tangata taane e noho ana i te tino wahi e noho ai nga tino tangata o taua whenua haerenga hipi, (a ki te mea e kore e rokohanga he tangata ki taua wahi) penei, me whakamau taua panui ki tetahi wahi e aro nui mai ana ki te titiro atu a te iwi, i te takiwa o taua wahi e nohoia ana e nga tino tangata o taua whenua haerenga hipi.
- "Takiwa," ko te takiwa kua kiia e te Kawana, ki te tikanga o tenei Ture.page 3
.gif)
- "Wehewehenga-takiwa," mo nga wahi e wehewehea ai, o nga takiwa e kiia ai, e mana tenei Ture ki reira.
- "Hipi," mo nga hipi katoa, ahakoa uha ranei, toa ranei, kuwao ranei, katua ranei, ki te mea ia, kahore he kupu a te Ture nei e ahua ke ai ona tikanga.
- "Kai-tirotiro hipi," mo nga kai-tirotiro hipi katoa, e kiia atu hei kai-tirotiro hipi mo nga tikanga o tenei Ture.
- "Tangata whai-hipi," nga tangata na ratou nga hipi, nga tangata ranei na ratou tetahi wahi o nga hipi, (e hara i te tangata kua mokete i aua hipi) e pa ana ranei, e whai tikanga ana ranei mo nga hipi, a me te tangata ranei, me te hunga ranei i a ratou ranei, i aia ranei e tiaki ana, e mahia ana ranei nga hipi.
- "Tangata noho," mo te tangata nana ake ranei, mo te tangata tiaki ranei, mo te tangata ranei kei aia te tikanga o te whenua e kiia nei e tenei Ture.
- "Te whare me ona marae," te tikanga o enei kupu, ko te teihana e nohoia ana e nga hipi me ona kai-tiaki, te whenua e haerea ana e nga hipi, nga patiki e nohoia ana e nga hipi, te marae o te paamu, te toki-iari nohoanga o nga kuri o te paamu, te whare e whiua ai nga hipi kia katikatia i reira, te wahi e horoia ai nga hipi ki te wai whakakahore hakihaki, te tepara nohoanga hoiho, nga whare katoa o te paamu, e noho ai, e aia atu ai nga hipi ki reira noho ai.
- "Te Rana," mo te whenua katoa e haerea ana e te hipi, mo te paamu ranei, mo te wahi ranei e nohoia ana e nga hipi a te hunga ranei, a te tangata kotahi ranei, no ratou ranei, nana ranei aua hipi, a he kotahi anake te wahi e nohoia ana e ratou, e tiakina ai nga hipi o taua wahi.
- "Kahui," mo nga hipi e haere kahui kotahi ana, o nga hipi ranei e noho ana i te patiki kotahi, o te whenua ranei e haerea ana e te kahui kotahi.
- "Titiro-kahui," he mea, e haere tahi ana, a e mau tonu ana te tiaki, a titiro tonu ai te kai-tiaki i aua hipi.
- "Whakamate-nehu-rawa," he mea ka patua rawatia kia mate rawa atu, a ka tanumia, a kia rua puutu te hohonu o te hipi e tanumia ai ki raro o te mata o te whenua, e tahuna ranei te hipi ki te ahi, e kohuatia ranei ki te wai kohua i te ahi.
- "Huanui," He ara na te iwi, e haerea ana e te iwi.
- "He hipi-kaewa-noa," he hipi kahore ana kai-tiaki, a e haere ana i nga huanui, i nga ara a te iwi, a e haere ana ranei i te whenua tangata ke, i te whenua e kore e kiia na te tangata nana te hipi taua whenua, a e hara i te whenua e tika kia haerea e nga hipi a taua tangata nana taua hipi.
- "A," he whiu i te hipi kia haere, he mau ranei i te hipi, he kawe ranei i te hipi, he arataki ranei e haere ke ai ranei.
- "Rumaki," he kopiro i te hipi ki te wai e tino mawhe ai, e kore ai te mate hakihaki o te hipi.
- "Horoi," he mea kua horoia nga hipi ki te wai e mohiotia ana, ko te wai horoi hipi e kore ai te mate hakihaki i te hipi.
- "Hipi-hakihaki," koia nei nga tikanga e kiia ai he mate kei nga hipi,
| (1.) | Mo te hipi hakihaki, mo te hipi e heke ana te hupee i te ihu. |
| (2.) | Me nga hipi katoa o te kahui katoa o nga hipi hakihaki, o nga hipi heke te hupee i te ihu. |
| (3.) | Me nga hipi kua haere tahi i te kahui hipi hakihaki, me te hipi heke te hupee i te ihu, i nga marama e toru i muri o te wa i haere tahi ai.page 4.gif) |
| (4.) | Me nga hipi, kua haere i te takiwa i haerea e te hipi hakihaki ranei, e te hipi heke te hupee i te ihu ranei. |
| (5.) | Me nga hipi i runga i te kaipuke ranei, i te poti ranei, i roto ranei i te taiepa, i roto ranei i te kaata, i te taraka (Rerewe) ranei, i nohoia e te hipi hakihaki. |
| (6.) | Me nga hipi i runga i te kaipuke ranei, i runga ranei i te poti, i roto ranei i te taiepa, i runga ranei i te kaata, i te taraka (Rerewe) ranei, i nohoia e te hipi hakihaki, a kahore ano i pahure noa nga marama e toru i muri iho o aua hipi hakihaki i noho ai i aua mea, i haere atu ai nga hipi e kiia nei, i te mea ia, kahore te kaipuke, te poti, te taiepa, i mahia ki te rongoa whakakahore i te mate haki-haki. |
| (7.) | Me nga hipi katoa kua pangia e aua mate, a kia tuhituhia ra ano he pukapuka whaaki i te mate kore o aua hipi. |
| (8.) | Ko nga hipi i pangia e aua mate i roto i nga marama e ono, a me rumaki aua hipi ki te wai whakakore hakihaki, a me kii aua hipi he hipi hakihaki i roto i nga marama e toru i muri iho o taua rumakanga ki te wai whakakore hakihaki. I te mea ia, kahore he kai-tirotiro i titiro i aua hipi i mua atu o te wa i rumakina ai aua hipi ki te wai whakakore hakihaki, a i te mea ano hoki kahore he pukapuka i tuhituhia mo aua hipi hei whaaki i te mate kore o aua hipi. |
- "Haerenga hipi hakihaki," he whenua haerenga hipi i haerea e te hipi hakihaki, a ki ano i pahure noa nga marama e toru, i muri mai o aua hipi hakihaki i haere ai i reira.
- "Takiwa whenua hipi hakihaki," mo te takiwa e nohoia ana e te hipi hakihaki, a i te takiwa, e kore etahi o nga upoko korero o te Ture nei, e kiia kia mana i reira.
- "Takiwa hakihaki kore," mo te takiwa kahore he hipi hakihaki o reira, a i te takiwa e mana katoa ana nga upoko korero o tenei Ture.
- "Pukapuka whaaki i te hakihaki kore," ko te pukapuka i te Nama D. e mau i te mutunga korero o te Ture nei, he pukapuka e tuhituhia ana e te kai-tirotiro, ka hoatu ai ki te tangata i aia nga hipi e kiia ana e taua kai-tirotiro, kahore ki tana mohio he mate o aua hipi.
|
.gif)
