Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Whakaurunga Mema Maori

He Pire Tenei E Whakahuatia Ana

[i roto i te reo Pākehā]

page break

[Maori Representation.]

Whakaurunga Mema Maori.

Whakawhaititanga.

Whakaingoatanga.
1.Ingoa Poto.
2.Whakamaramatanga.
3.Ko nga mema Maori o te Whare Runanga ka whakanuia ake kia whitu.
4.Nga ingoa o nga takiwa me te nui o nga mema mo ia takiwa mo ia takiwa.
5.Te rohenga o nga takiwa.
6.Nga takiwa hou e tu ai nga mema hei mema ano mo aua takiwa.
7.Kia oti te whakatu i tenei Ture katahi ka tu nga pootitanga mema apiti hou mai.
8.Ka waiho kia mana tenei Ture tae noa ki te wa e whakakorea ai e tetahi atu Ture.

He Pire Tenei E Whakahuatia Ana.

[i roto i te reo Pākehā]

He Ture whakarite tikanga hei whakatikatika hei whakatumau tonu i "Te Ture Whakatu Tangata Maori mo roto i te Paremete, 1867," me "Te Ture Whakatikatika, whakatumau hoki, i te Ture Whakauru Tangata Maori ki te Paremete, 1872."

Na, ka meingatia hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni i tona Whakaingoatanga. huihuinga nei i roto i te Paremete, i runga hoki i te mana o taua Runanga, nga ritenga nei na:—
1.Ko te Ingoa Poto o tenei Ture ka kiia ko "Te Ture Whakatikatika, Ingoa Poto. Whakatumau hoki, i nga Ture Whakauru Tangata Maori ki roto ki te Paremete, 1876."
2.Ko te kupu na, ko "Taua Ture," kei nga mahi e whakahuatia Whakamaramatanga. ai i roto i tenei Ture ka kiia tona tikanga he kupu ia mo "Te Ture Whakauru Maori ki te Paremete, 1867," kua whakatikatikaia e "Te Ture Whakatikatika, Whakatumau hoki, i Te Ture Whakauru Tangata Maori ki roto ki te Paremete, 1872." a ka kiia tenei Ture ko tetahi wahi tonu ia o taua Ture [ara o 1867-1872], a ka korerotia taua rua me te mea he Ture Kotahi.
3.I te wa e tu ai tenei Ture, puta noa atu ki nga takiwa katoa o Ko nga mema Maori o te Whare Runanga ka whakanuia ake kia whitu. muri atu, ko te nui o nga tangata e pootitia hei reo ki roto ki te Whare Runanga mo nga iwi Maori o te Koroni o Niu Tireni, kia tokowhitu ia, kaua e tokowha tonu, e ai ki ta te taua Ture e kiia ai [ara te "Ture o 1867-1872"].
4.Ko nga ingoa enei hei ingoa mo nga takiwa pooti, me te nui Nga ingoa o nga takiwa me te nui o nga mema mo ia takiwa. o nga mema e pootitia mo ia takiwa mo ia takiwa, ara:—
  • Takiwa Pooti Maori Whaka-te-Raki, kotahi mema;
  • Takiwa Pooti Maori ki Waikato, kotahi mema;
  • Takiwa Pooti Maori Whaka-te-taha ki Tauranga, kotahi mema;
  • Takiwa Pooti Maori ki te Rawhiti, kotahi mema;
  • Takiwa Pooti Maori ki Te Hauauru, kotahi mema;
  • Takiwa Pooti Maori ki te taha Tonga, kotahi mema;
  • Takiwa Pooti Maori ki Poutini, kotahi mema.
page 2
5.Ko te rahi o te wahi o te Koroni o Niu Tireni e taka ki roto ki ia takiwa ki ia takiwa o aua takiwa pooti na, tena kei roto i nga rohe kua tuhia nei mo tena takiwa mo tena takiwa i roto i te Korero Apiti ki tenei Pire, [ara, i raro i nga mana o taua Ture "1867-1872" ki te whakatakoto, ki te whakarereke, ki te whakatikatika hoki, i nga rohe i nga Takiwa Pooti Maori].
6.Ko nga tangata e tu ana inaianei ki roto ki te Whare Runanga hei mema mo nga Takiwa Pooti Maori ka tino kiia rawatia hei mema ano ratou mo nga iwi Maori e noho ana i roto i nga takiwa hou kua tuhia hangaitia ki ia ingoa ki ia ingoa o aua mema ki raro iho nei—me te mea i ata pootitia ra ano ratou i raro i te mana o taua Ture [1867-1872], me tenei Ture ano hoki, hei mema mo aua takiwa pooti hou, ara,—
7.A te wa e ahei ai i muri iho o te whakaturanga o tenei Ture, ma te Kawana e whakahau kia whakaturia he pootitanga i runga i nga ritenga o taua Ture [1867-1872], me tenei Ture ano hoki, hei pooti i etahi tangata tika hei mema mo te Takiwa Pooti Maori ki Waikato, Te Takiwa Pooti Maori Whaka-te-taha ki Tauranga, me te Takiwa Pooti Maori ki Poutini.
8.Ko taua Ture, kua oti nei te whakatikatika e tenei Ture, ka waiho kia mana, a ka mana nei ano inaianei, tae noa ki te wa e whakakorea ai e tetahi atu Ture a te Runanga Nui, ina hanga he Ture pera.

[i roto i te reo Pākehā]

Apititanga.

[i roto i te reo Pākehā]

No. 1.—Te Takiwa Pooti Maori Whaka-te-Raki.

Ko te rahi o te wahi o te Ika-a-Maui e taka ki roto ki te Takiwa Pooti Maori Whaka-te-Raki ko tera e takoto ana ki te taha ki raro o te Awa o Kaipara, ahu atu te rohe i Mataia Kaipara, ki Matakana i Hauraki, ka uru hoki ki roto ki tenei rohe nga motu a Great me Little Barrier, me nga motu ririki e tata ana reira.

[i roto i te reo Pākehā]

No. 2.—Te Takiwa Pooti Maori ki Waikato.

Ko te rahi o te wahi o te Ika-a-Maui e taka ki roto ki te Takiwa Pooti Maori ki Waikato ko tera e takoto ana ki roto ki enei rohe:—Ka timata i te Rae ki te taha tonga o Kaipara; ka ahu atu i reira i ma te taha ki te tai a tae noa ki te awa o Mokau; ka haere ma taua awa a tae noa ki te raina ki te Wakarua o te Porowini o Taranaki; ahu atu ma tetahi raina tika ki Titiraupenga; ahu atu ma tetahi raina tika ki Taurangakohu; ahu atu ma tetahi raina tika ki te Matapuna o te awa o Manukatutahi; ahu atu ma roto i taua awa a tae noa ki te awa o Waikato; ahu atu ma tetahi raina tika ki Inuera; ahu atu ki Wairere; ahu atu i ma te hiwi o nga maunga e takoto ana i waenganui o te awa o Te Temu me te wahapu o Tauranga a tae noa ki te tihi o Te Aroha; ahu atu i ma tetahi raina tika ki Ngakuriawhare; ka ahu atu i reira i ma te taha ki te tai a tae noa ki Matakana; ka ahu atu i reira a tae noa ki Mataia; ka ahu atu i reira i ma te taha ki te tai a tae noa ki te wahi i timata ai; ka uru hoki ki roto ki enei rohe nga motu o Kawau, o Rangitoto, o Motutapu, o Waiheke, o Great Mercury, te Shoe and Slipper, me nga motu ririki katoa e tata ana ki reira.

[i roto i te reo Pākehā]

No. 3.—Te Takiwa Pooti Maori Whaka-te-taha ki Tauranga.

Ko te rahi o te wahi o te Ika-a-Maui e taka ki roto ki te Takiwa Pooti Maori Whaka-te-taha ki Tauranga ko tera e takoto ana ki roto ki enei rohe:—Ka timata i Ngakuriawhare i te taha ki te tai; ka ahu atu i reira i ma te taha tai a tae noa ki Cape Runaway; ahu atu i reira i ma tetahi raina tika ki te tihi o Hikurangi; ka ahu atu i ma te hiwi a tae noa ki Waikaremoana; ka ahu atu i reira i ma tetahi raina tika a tae noa ki te tihi o Tauhara; ahu atu i reira i ma tetahi raina tika ki te tihi tu tata o Ruahine; ahu atu i reira i ma tetahi raina tika ki te tihi o Ruapehu; ahu atu ki te tihi o Tongariro; ahu atu i ma tetahi raina tika ki te tihi o Kakaramea; ahu atu ki te tihi o Puketapu; ahu atu i ma tetahi raina tika ki te tihi o Tuhua; ahu atu i ma tetahi raina tika ki te tihi o Hurakia; ahu atu ki te tihi o Titiraupenga; ka ahu atu i reira i ma [unclear: te] rohe ki te taha marangai o te Takiwa Pooti Maori ki Waikato a tae noa ki te wahi, i timata ai; ka uru hoki ki roto ki enei rohe nga motu o Mayor, o Mowhiti, o Rangiwhaea me nga motu ririki katoa e tata ana ki reira.

[i roto i te reo Pākehā]

page 3

No. 4.—Te Takiwa Pooti Maori ki te Hauauru.

Ko te rahi o te wahi o te Ika-a-Maui e taka ki roto ki te Takiwa Pooti Maori ki te Hauauru ko tera e takoto ana ki roto ki enei rohe:—Ka timata i te awa o Mokau; ka ahu atu i reira i ma te Takiwa Pooti Maori ki Waikato a tae noa ki Titiraupenga; ka ahu atu i reira i ma te rohe o te Takiwa Pooti Maori Whaka-te-taha ki Tauranga a tae noa ki te tihi o Ruapehu; ka ahu atu i reira ki te Tiriki Teihana e tu ana i Otupae i te tihi o Ruahine; ka ahu atu i reira i runga i nga tihi o Ruahine, o Tararua, o Rimutaka, a tae noa ki Turakirae; ka ahu atu i reira i ma te taha ki te tai a tae noa ki tona timatanga ano.

[i roto i te reo Pākehā]

No. 5.—Te Takiwa Pooti Maori ki te Rawhiti.

Ko te rahi o te wahi o te Ika-a-Maui e taka ki roto ki te Takiwa Pooti Maori ki te Rawhiti ko tera e takoto ana ki roto ki enei rohe:—Ka timata i Cape Runaway; ka ahu atu i reira i ma te taha ki te tai a tae noa ki Turakirae; ka ahu atu i reira i ma tetahi raina tika ki te tihi o Rimutaka; ka ahu atu i ma runga i aua maunga a tae noa ki Tararua; ka ahu atu ki te Manawatu Gorge; ka ahu atu ki nga maunga o Ruahine; ka haere i ma runga i aua maunga ki tona mutunga ki raro; ka ahu atu i ma te rohe o te Takiwa Pooti Maori Whaki-te-taha ki Tauranga a tae noa ki tona timatanga ano.

[i roto i te reo Pākehā]

No. 6.—Te Takiwa Pooti Maori ki Poutini.

Ko te rahi o te wahi o te Waipounamu e taka ki roto ki te Takiwa Pooti Maori ki Poutini, ko tera e takoto ana ki te taha ki raro o tetahi raina tika ka timata i te Rae o Aputa i te Hauauru a tapahi rawa mai ki te Raiti Hauta i Poti Kupa (Godley Head).

[i roto i te reo Pākehā]

No. 7.—Te Takiwa Pooti Maori ki te taha Tonga.

Ko te rahi o te wahi o te Waipounamu e taka ki roto ki te Takiwa Pooti Maori ki te taha Tonga, ko tera wahi katoa kaore i uru ki roto ki te Takiwa o Poutini kua oti nei te tuhi; ka uru hoki a Stewart's Island me nga motu ririki katoa o Murihiku ki roto ki tenei takiwa.