Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Land purchases, Middle Island : in continuation of paper G. 6, 1874, presented 29th July, 1874 : presented to both Houses of the General Assembly by command of His Excellency

F.—Te Hokonga a te Keepa

[ko te tohutoro i roto i te reo Pākehā]

F.—Te Hokonga a te Keepa.

Ko te pukapuka hoko a Ngaitahu me Te Keepa, te take mai o tenei hokonga, i tuhia i te 12 o Hune 1848, nga whenua katoa e uru ana ki roto o taua pukapuka hoko, nga rohe, te taha ki te Tuaraki he raina timata atu i Kaiapoi kei te Marangai tae noa ki Tauranga kei te taha Hauauru, nga taha ki te Marangai me te Hauauru ko te Moana nui; Te Rohe ki te Tonga he Raina timata atu i Tongata kei tahaki atu o Maranuku, kei te Marangai, tae noa ki Piopiotahi kei te Tai Hauauru; e mahue ana ki waho a Akaroa i maharatia hoki i taua wa kua hokona taua wahi ki te Wiwi, me tetehi wahi e 400,000 eka kei roto o te Porowini o Otakou i hokona i te tau 1844 mo te New Edinburgh settlement.

Ko te nui o te whenua i roto o nga rohe kua korerotia i runga ake nei nui atu i te 20,000,000 eka, te utu i utua ai e £2,000. Ko te whenua i wehea mo nga Maori i muri tata o taua hokonga e 6,359 eka.

Hei whakamana i nga tikanga o taua Pukapuka Hoko, "Ma te Kawana e Rahui etehi atu wahi, ana ka ruritia te whenua," ko te Kooti whakawa whenua Maori i te tau 1868, i te mea e whiriwhiria ana nga tikanga a nga Maori ki nga wahi i rahuitia i roto o te whenua i hokona, i whakahau kia tapiritia atu ano etehi whenua ki nga whenua kua oti te Rahui mo nga Maori, kia tika ai te whakaritenga, ko nga wahi i raro o te ingoa Mahinga Kai me Rahui ano. I runga i te whakahau a te Kooti ka wehea e 4,793 eka e 2 ruri me te 24 pati, hei whakamutunga mo nga tikanga Maori katoa.

Haunga nga wahi kua oti te Rahui hui atu ki nga wahi i Rahuitia e te Kooti Whakawa Whenua Maori, na te Kawanatanga Nui me nga Kawanatanga Porowini i wehe atu ano etahi wahi mo nga Maori, te nui o nga whenua 1,174 eka e 2 ruri me te 16 pati, hei whakanui i nga wahi e puritia ana e ratou. Ko enei wahi hui atu ki te 5,537 eka 1 ruri me te 16 pati i Rahuitia i te tau 1860 kei te tai Marangai, ma nga Maori e noho ana i reira hui katoa nga eka 18,264 e 2 ruri me te 16 pati kua wehea mo nga Maori i roto o nga rohe o te whenua i hokona e Te Keepa.

Hei apiti atu ki nga whenua i Rahuitia mo nga Maori i meatia atu e Kawana Ea ki a Matara—te Apiha i whakaritea hei whakaoti i te hoko—kia whakaatu ki nga kai hoko i a ratou whenua e hara i te mea ko te moni anake te utu mo ta ratou tukunga i o ratou whenua, engari ka whakaturia he Whare Kura hei whakaako mo ratou me a ratou tamariki, me etahi Hohipera mo o ratou mea mate me etahi Apiha hoki hei tiaki i a ratou.

Heoti ano te mea i tuhituhia o enei kupu whakaari kei nga pukapuka i tuhituhia e Matara me te tino Kaituhituhi o Ingarani i te tau 1856, e ki nei a Matara, "No runga i te kupu whakaari i etahi tikanga nui i nga Kura, i nga Hohipera mo o ratou turoro me te mahara tonu ki to ratou ora, me te tiaki tonu i runga o te Kawanatanga o Ingarani i taea ai e ia te hokonga o nga whenua nui rawa mo te moni iti."

Ki te tirohia te mapi e apitiria ana ki tenei pukapuka ka Kitea ko te whenua i roto o te hoko a te Keepa e rite ana ki te rua-toru o te whenua katoa i hokona i nga Maori i te taha ki raro i Rakiura page 2hoki, titiro hoki ko te whenua katoa i hokona 37,774,160 nga eka haunga te whenua i whakatapua mo nga Maori, me te 51,000 i kapea ki waho o te hoko, haunga hoki a Rangitoto me Ruapuke; hui katoa nga utu £27,417 15s. heoti ano te moni i roto o tenei i hoatu mo taua whenua i hokona nei e te Keepa, e £2,000.