Whakawhaititanga.
Whakawhaititanga. | |
Matua korero. | |
1. | Ingoa Poto. |
2. | Ka ahei te Kooti Whakawa Whenua Maori te kimi i nga take whenua i roto i te Apititanga Tuarua. |
3. | Whakatikanga i nga karaati, &c., kua oti te hanga. |
Nga Apititanga.
He Ture whakatakoto tikanga hei kimi i nga Take ki Whakaingoatanga. etahi Whenua i te Takiwa o Turanganui.
[31 o Akuhata , 1874.]
Na tenei ka meingatia hei Ture e te Runanga nui o Niu Tireni i noho huihui nei ki roto ki te Paremete i runga hoki i te mana o taua Runanga nga ritenga kua tuhia i raro nei:—
1. | Ingoa Poto. Ko te Ingoa Poto mo tenei Ture ko "Te Ture mo nga Take Whenua i Turanganui, 1874." |
2. |
Ka ahei te Kooti Whakawa Whenua Maori te kimi i nga take whenua i roto i te Apititanga Tuarua.
Ahakoa kua whakakorea te take Maori i runga i nga whenua kua whakaaturia ki roto ki taua Apititanga Tuarua, mehemea ka puta te tono a tetahi a etahi tangata ranei mo taua whenua take ranei i runga i etahi o aua whenua kahore ano kia whakawakia e taua Kai-whakawa kua korerotia i runga ake nei, penei ka taea te whakawa te whakaoti e te Kooti Whakawa Whenua Maori, tana ta ratou take ranei ki taua whenua ki tetahi wahi ranei o taua whenua i runga i nga tikanga o "Te Ture Whenua Maori, 1873," tetahi atu Ture whakatikatika ranei i taua Ture (ka korerotia i muri ake nei "Ko aua Ture"), me pera rawa te tikanga ano kahore ano kia whakakorea te take Maori ki taua whenua, ki runga ranei ki taua whenua, ki tetahi ki etahi wahi ranei o taua whenua, me pera te mahi ano he tukunga tuatahi ki raro ki taua Ture ki etahi ranei o aua Ture.
Ko aua whenua i runga i etahi whakawakanga take mo reira i runga i te tikanga o tenei Ture, i nga taima katoa o muri atu ranei, ka taea te whakahaere i raro i aua Ture. |
3. | Whakatikanga i nga karaati, &c., kua oti te hanga. E kore e taea te whakahe i te mana o tetahi Karauna Karaati kua oti te hanga i mua i raro i nga tikanga o "Te Ture mo nga page 3Karaati mo Turanganui, 1869." me etahi atu Ture whakatikatika ranei i taua Ture, mo runga anake i tetahi he ki te titiro o te Ture i te whakaputanga o tetahi karaati pera, i tetahi he ranei i te taima i te tikanga ranei o te nohoanga Kooti o aua Kai-whakawa, o tetahi o aua Kai-whakawa ranei kua oti nei te korero, i runga ranei i te mea i noho kotahi tetahi o aua Kai-whakawa, me tona whakahaere kotahi. |
A ahakoa tetahi he ki te tirohanga o te Ture, tetahi atu he ranei kua oti nei te korero, i runga ranei i te mea i noho kotahi tetahi o aua Kai-whakawa me tana whakahaere kotahi kua oti nei te korero, ko aua Karauna Karaati katoa me aua pukapuka tuku whenua aha atu ranei i mahia i hanga i whakaotia ranei i raro i nga tikanga o te whenua i uru ki roto ki tetahi Karauna Karaati pera, ka kiia, a tenei ka meingatia kua mana mo runga i nga meatanga katoa: Engari me korero me whakamana i etahi pukapuka tuku whenua aha ranei, i te mea e pa ana te mana o aua mea ki runga ki te whakatikanga o tetahi Karauna Karaati pera me etahi kua oti nei te korero.
Nga Apititanga. Nga Apititanga.
Apititanga Tuatahi.
Ko tera piihi whenua katoa e takoto ana ki Turanganui, i te Porowini o Akarana; ka timata te rohe i Paritu i te Takutai, ki te taha ki te Nota o Te Mahia; haere atu i reira ki Te Reinga; ahu atu i reira ma te awa o Rakituri tae atu ki tona matapuna i nga mounga wehewehe i waenganui o te Tai Rawhiti me te Bay of Plenty ; haere atu i reira i ma runga i te hiwi o aua maunga, ara, ma Maungapohatu, Maungahaunui ki Tautamoe; ahu atu i reira ki te tai moana ma Pukahikatoa, Arahiki, Whakaroa, Rakuraku, a tae atu ki te Moana i Turanganui; haere atu i reira ma te taha Takutai tae atu ki Paritu, te wahi i timata ai.
Apititanga Tuarua.
Nga Rohe o te Poraka Whenua i Whakataua ki Te Aitanga-a-Mahaki (e Kiia ana ko te nui e 400,000 Eka).
Timata mai i Waiohiharore ka haere ma roto i te awa o Waimata, ka haere i runga i te rohe o te Poraka whenua i tukua, a tae moa ki Tautamoe, haere atu ki Mokonuiarangi, haere atu ki Poroha, ka haere atu i runga i te rohe o te Kawanatanga a tae atu ki Waipa, ka whai haere ano i te rohe o te Kawanatanga a tae atu ki te kokonga whakarua o te motu ngahere o Pepewhakau, whakawhiti atu i te Awa o Waipawa ki Pukerarauhe, ka haere i runga i te rohe o Rongowhakaata tae atu ki Waiohiharore.
Nga Rohe o te Poraka Whenua i Whakataua ki a Rongowhakaata (e ki ana e 5,000 Eka).
Timata mai i Waiohiharore, ka haere i runga i te rohe i waenganui o Waikauae o Awapuni tae atu ki te kokorutanga i te awa o Waipawa i Pukerarauhe, ka whakawhiti i te awa tae atu ki te kokonga whakarua o te motu ngahere o Pepewhakau, ka haere i runga i te Poraka kua tukua tae atu ki Te Arai; ka haere i roto i te awa o Te Arai tae atu ki te hononga o taua awa ki te whenua o Ngaitahupo, ka haere i runga i taua rohe ano a tae atu ki te kongutu awa o Waipawa, ka haere atu i reira ma te takutai a tae atu ki Waiohiharore.
Nga Rohe o te Poraka Whenua i Whakataua ki a Rongowhakaata Raua ko Ngatikahungunu (e Kiia ana ko te Nuinga e 185,000 Eka).
Timata mai i Tokiahaeringaarangi, ka haere ma runga i te rohe o te Poraka kua tukua tae atu ki Maungapohatu, ka huri ki Mokonuiarangi, tae atu ki te Poha; haere atu i reira ma te taha Whaka-te-Marangaima-Tonga o te whenua Kawanatanga a tae atu ki Te Arai, haere atu ki Tokiahaeringaarangi.
Nga Rohe o te Poraka whenua a Ngatitahupo (e kiia ana e 51,600 Eka).
Timata mai i Paritu ka haere i runga i te rohe o te whenua i riro i te rau o te patu tae atu ki Tokiahaeringaarangi ki Te Arai, ka haere i roto i te awa tae atu ki te kokonga ki runga o te Poraka Kua tukua o Patutahi; ka haere i runga i te rohe o te Poraka o Te Arai a tae atu ki te kongutu awa o Waipawa; haere atu i reira ki te moana ki Paritu.
By Authority: George Didsbury, Government Printer, Wellington.