Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Petition of Mohi Mangakahia and 19 others

Kia te Tumuaki ratou ko tona Runanga i roto—i te Whare Runanga o te Koroni i Poneke

Kia te Tumuaki ratou ko tona Runanga i roto—i te Whare Runanga o te Koroni i Poneke.

Whangapoua, I Karamaene, Hurae, 13, 1874.

Tena koutou.—He kupu a matou kia koutou ko to koutou, Runanga. He whakahe na matou ki etahi waahi o te Ture hoou mo nga whenua Maori (o te tau 1873.) Tuatahi a matou kupu, Mo te Nama 15, i rote i taua Ture, ara mo nga Ateha. I mea taua Ture, "ka noho nga Ateha, tetahi Ateha ranei, ki roto ki te Kooti hei kai awhina mo te Kaiwhakawa e whakahaere ana i te Whakawa, engari e kore e kiia ma te whakaae rano o nga Ateha, ka mana ai nga kupu whakatau, nga Ota ranei." Na e he ana tenei; mehemea ka pena, karoe he tikanga onga Ateha i haere ai ki te Kooti, no temea kaore o ratou mana. Na he tono tenei na matou, kia koutou, kia whakatikaia taua waahi he. Ara kia whai mana ano te Ateha, nga Ateha ranei, ina noho ki roto ki te Kooti, Kia rite tonu te ratou man ko nga Kaiwhakawa Pakeha, kaua tetahi e iti iho kaua tetehi e rahi ake, kei he te Whakarite Whakawa.

2.Tuarua o a matou tono, mo te nama 35. Emea nei. Me tuku he Pauui e nga tangata na ratou nga tono, ki nga iwi, ki nga hapu, ki nga tangata e mohiotia ana e pa ana ki taua whenua. A kia mohio tuturu rawa, i tae aua Panui ki aua iwi, Tangata, Hapu ranei. Ta matou titiro ki tenei, ka nui te raruraru. Me pewhea e mohio tuturu ai i tae aua Panui ki aua tangata, iwi hapu ranei. Me haere tonu rapea e aua tangata, ki te kawe i a catou Panui e mohio tuturu ai i tae a ratou Panui. E kore tenei e taea e nga kuia ratou ko nga koroheke, e kore e taea e nga Rawakore. Ma nga tangata whai moni anake tenei e haere e taea ai. Kei whakaparahako mai ki nga kuia nei me nga koroheke. He kuia he koroheke no Nuitireni, he whenua ano a ratou. Engari te mea tika e ki ta matou whakaare. Me waiho tenei mahi ma te Kawanatanga anake. Ara te Panui ki nga iwi, ki nga hapu, ki nga tangata katoa. Me penei ano me nga tukunga Panui o enei tau i mahue ake nei, ka pai tera.
3.Te tuatoru o a matou tona. Mo nga kupu o te nama 44 emea aha ma te Kaiwhakawa o whakahare ana i te whakawakanga maana anake e patai nga kai korero i roto i te Kooti. Kaua he Roia. Tetahi taugata ke atu ranei. Engari he mea tika ko tetehi ano nga tangata na ratou nga kereeme ko ta matou tone tenei, e tika ana kaua he Roia Pakeha he kai whakahaere Pakeha ranei. Engari me waiho ma nga Maori ano ratou whakamaori e whaka haere i roto i te Kooti. Haaunga ra te Kai whakawa me te Ateha. Notemea mehemea na maua ko Tame te whakawa, tokorua maua he kuare anake, e whakatete ana kia maua a Pita ma. He tangata mohio a Pita ki te korero, ki etahi ritenga hoki o te Ture. Na, kaore maua ko Tame e kaha ki te tiki i tetehi tangata maori mohio hei kai whakahaere mo maua. Ka raru maua ia Pita ma, Engari kaore ratou i pa ki taua whenua, na te mohio o Pita, riro ana to matou Whenua. Koia ta matou tono, me waiho ma nga Maori ano ratou e whakahaere i roto i te Kooti. Kaore he he o tenei.
4.Te wha o a matou tono, mo nga kupu o te nama 78, o taua ture nei ano. Emea ana. Ko te mana o te tangata me te whai take tuturutanga ki tetahi whenua i runga i te Tuhinga Whakamaharatanga, me timata i muri iho i te marama kotahi i muri iho i te pahemotanga o to takiwa kua whakaritea i runga ake nei, hei takiwa e tika ai kia turia he Whakawa Tuarua, kahore i mua mai. Na ka whakahe ano matou ki tenei, kaore tenei e tika. Engari ano I te Ra ano i whakataca mai ai to whonua e te Kooti kia au: me timata tonu ano i reira toku whai manatanga ki taua page 3whenua. Waiho ma te tangata e peke, mana tena e whawhai ki te aroaro o tetehi atu Kooti, Ki te hinga au i aia i reira, he ahakoa e taea hoki te aha. Ko nga mea o runga o taua (whenua) i pau ia au, e pai ana auo notemea no runga hoki i toku whai manatanga i pau ai i a au. Tena ka waiho ki whitu rano nga marama ka whakatau ai i a au ki runga i taua whenua, a, ki te mate hohoro au ka pewhea. Ko aku i whakaaro ai kia meatia e ahau araia mai ana e tenei tikanga. A te kite kau ake au i nga painga o toku whenua, ka mutu tena.
5.Ka timata enei kupu a matou mo nga kupu o te Nama 106, o tenei Ture ano. Emea ana, ka tika a te Kawana maana e tango e whakatakoto hei tika mo te katoa, tetahi, etahi raaina Rori, Reriwe ranei, kia rima eka e tangohia i roto i te rau eka kotahi, i raro i nga whenua kua karaatitia i raro i era Ture, i nga whenua hoki ka karaatitia i raro i tenei Ture. Na e hoa ma, he aha ra te he o te ata patai marire ki te tangata i te taonga. Kia whakaaetia atu, kia whakakahoretia atu ranei. Kia whakaritea atu ranei he utu mo ta matou rima Eka ka tangohia na hei, Rori, hei Reriwe ranei, whakarerea ake te kupu pai nei, tuhia iho ki roto ki tenei Ture ko te kupu kino nei. Ara ko te kupu e ki nei, he mea tika te tango whenua hei Rori. Ko te kupu hoki tena i tupu ai etehi raruraru hara i nga waahi o te motu nei, o to ao katoa ano hoki. Ara ko te kupu tango nei. Ta matou whakaaro kaore he ture i te ao nei e whakahengia ai te ata tono marire. E hoa ma whakatikaia te kupu he nei. Peneitia ka tika a te Kawana ki te tono kia homai he haerenga mo te Rori mo te Reriwe ranei, I roto i nga whenua kua karaatitia, meake ranei ka karaatitia. Kaua e kiia me tango. Ko te kupu tena i puta ai te whakatauki a te Maori, "Kia mate au mate ki taku whenua." Te ahua o te kupu nei me te mea nei ano tera e raruraru. A ki te tupu te raruraru no wai te he, tera ano e kiia no te pokanoa ano te he. Ka mutu a matou kupu mo tena.
6.Ka whai kupu ano matou i naianei mo nga kupu o te nana 71, ara mo nga Mapi e rua nei. I kiia nei kia rua Mapi o nga whenua e ruritia ana. Ta matou titiro ki te ahua o tenei. Kaore he tikanga i hanga ai te rua o nga Mapi. He kai moni anake tona tikanga notemea kaore nga Maori i mate i raro i era Ture i te kotahi o nga Mapi. Engari i mate nga Maori i te nui o te utu o nga ruuritanga, a, ka hanga nei ano kia rua nga Mapi. Akuanei ka mate ano nga maori i tenei. Ko te utu mo te ruritanga, ko te utu mo te hanganga o nga Mapi e rua. Ko te utu pea mo etahi tikanga o te Whakawakanga, Heoi ano ra ka mate ano akuanei, ka mutu ena kupu.
7.Tenei ano etahi kupu a matou mo nga kupu hoki o te nama 38. E mea ana, ma te Kaiwhakawa e ui ui i te tuatahi ki tana ara e pai ai. Kia mohio ia he mea whakaae taua tono kia tukua te whenua ki raro i tenei Ture, a, ki te kitea e ia he tika taua tono, kaore hoki e whakaaturia mai te he. Kaore ranei e tupu he raruraru mo te motu. Katahi ano ka whakaaetia e ia kia tukua mai he kai ruuri mo taua whenua. Na, e hoa ma, ta matoa whakaaro mo enei kupu, ka nui te he. Ehara i te mea tika kia haere te Kaiwhakawa ki te patapatai i te tika, i te he ranei o tetahi mea meake nei ka whakawakia ki tona aroaro, kei whea hoki he mahi maana mo te ra o te whakawakanga o tera mea. Engari kia noho te Kooti, hei reira ia patai ai i taana ara e pai ai hei patainga maana, me te whakarongo mai ano o te kaitono raua ko te kaiwhakatete, ara mehemea he pera. E hoa ma kaua te Kaiwhakawa e tukua kia patai wawe ki etahi o nga tangata na ratou nga tono nga whakatete ranei engari me waiho atu te Kaiwhakawa, hei tangata ke ki nga taha e rua. Mehemea ka pena, kaua e kiia he Kai whakawa, engari me ki he kai patai korero. Ka mutu i ena, a matou korero engari ka tumanako atu matou kia whakatikaia mai e ta tatou Paremata nga waahi he kua whakaaturia atu nei e matou o roto ano o tenei Ture hoou o te tau 1873.

Mohi Mangakahia me etahi atu 19.