Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Further Papers Relative to Native Affairs

Letter From Tareha And Other Natives Of Hawke's Bay, To The Provincial Council Thereof

page 3

Letter From Tareha And Other Natives Of Hawke's Bay, To The Provincial Council Thereof.

[i roto i te reo Pākehā]

Pepuere 6, 1861.

Kahore a Karaitiana, a Tareha, me Renata i mahara i te timatanga, kia retia o ratou whenua ki te Pakeha, na te pokanoa o nga hipi me nga kau a nga Pakeha i timata. Ko ratou ko nga Maori i tono utu atu i nga Pakeha mo te kainga a a ratou hipi me nga kau i nga tarutaru o ratou whenua. A no te kitenga, i runga i te kahanga o te ture, e kore e marama te rapa utu, ka ki ratou, kati, ra, ko nga kau me nga hipi me whiu atu. Ko ta ratou i pai ai, ko nga reti mo nga tau kua hori atu me whakarite; a, ka oti ena, ka tahi ka tika, ka pai kia, huihui te Runanga Pakeha me nga Maori, ka whakarite i tetahi ture e pai katoa ai nga Pakeha me nga Maori. Ka tango ratou (nga Maori) i ena utu (ara i nga utu o nga tau ka hori atu) ka tahi ka tino ahei ratou, ka ata kite hoki i te painga i te kinonga ranei o te reti i o ratou whenua ki nga Pakeha. (Ko te tikanga o tenei kupu, koia nei, tera ano pea nga take e rere ke ai nga whakaaro kaore nei e kitea i naianei.) E mahara ana ratou (nga Maori) kei te kino kei te he te ture. Ko nga tarutaru e tango utu nei ratou (na nga Maori), e hara i te Pakeha. E kore rawa e ahei te aria atu nga kau me nga hipi a nga Pakeha i te roanga o te takiwa e takoto taiepa kore ana aua whenua; ko nga kau ki te takahi i nga kai a nga Maori, ka tango utu ai ratou (nga Maori). Ka kore, ka kia kia whiua atu nga kau, he aha koa kaore e tino whakaae o ratou ngakau. Kei te mahara pea nga Pakeha he ture pai te Ture Hoko Whenua i nga Maori, ko ratou ko nga Maori ki te maraha he ture kino, he rawa atu to ratou whakaaro kia whakapoharatia nga Maori, ma reira e tahuri ai ratou ki te hoko i o ratou whenua. Otira e tino whakaae ana ratou ki taua ture na te nui rawa o nga kau me nga hipi a nga Pakeha i whakawhiu i a ratou kia anga ai ratou ki te tohe utu. E whakaaea ana ratou i naianei, kia waiho o ratou whenua hei whangaitanga kau, hipi, ki te whakaae nga Pakeha kia utua te kainga a ana kau me ana hipi i nga tarutaru. Ko nga whenua e whakaaetia ana hei tunga kau, hipi, ka whakaaturina nga rohe: Ka haere atu i Nepia tutuki tonu atu ki te awa ki Ngaruroro a tae noa ki te awa ki Waitahora tutuki noa ki te Awanui; a ka haere atu na uta tika tonu atu ki te whenua e nohia na e Te Hapuku. Ko Waitahora te rohe ki te taha ki raro, ko te rohe tika atu ki, te kainga o Te Hapuku te rohe ki runga. Ko te whenua i tera taha o Ngaruroro, o Waitahora; Kei te nohia tetahi wahi e te Maori, te tetahi wahi e te Pakeha, a, era pea e taea te whakaaro te tahi tikanga mo reira. Mehemea e whakaae ana nga Pakeha ki te utu, e whakaae tonu ana ratou (nga Maori). E pai ana. Ki te kore ratou e utu e pai ana (ko te tikanga o tenei kupu kei te Pakeha te retenga). Otira he kino te mutunga. Ka mutu nga korero i whakaaetia e Tareha, e Karaitiana, e Renata kia korerotia e te kai korero; ko te nuinga o nga utu me etahi atu whakaotinga tikanga ma ratou auo (ma nga Pakeha me nga Maori) e whakarite. Ko ta rotou i hiahia ai kia whakahokia atu he utu mo tenei pukapuka e te Runanga Pakeha, me a ratou whakaaro hoki me enei korero. Mehemea ka ki te Renunga kia whai taima hei whakaarotanga, a, tenei ano hoki tetahi korero ana (a te Maori).

[i roto i te reo Pākehā]

Ki te Runanga.

Kia mihi atu matou kia koutou. Tena koutou e te Runanga, i roto i te atawhai o to tatou Matua. E ta ma, ka tahi ka kitea te kotahitanga o te tikanga ma tatou, ma o konei tangata. Kahore hoki he putake kino ke atu; ko nga take kino, he whenua anake. Koia hoki ko tatou kia marama nga wahi pouri i a tatou; ko te mutanga tenei, ka homai hoki e koutou te pukapuka wawao o te raruraru i a tatou; ko tenei ki te haere pai a tatou korero o tenei Runangatanga i te ra kotahi he mea tika kia tuhaina atu hoki ki o tatou whanaunga e noho mate ana i tenei tu mate. E ta ma, he ora tenei; ka rua nga ora ka kitea e tatou, ko te pukapuka nei tetahi. Ko nga tarutaru kia tuhera mai i a tatou te tiki atu i te wahi ngaro e takoto ana, na ta tatou korero i tiki atu i tukua mai ai, ka pai me penei katoa i e tahi wahi atu. Ko te mutunga tenei o te raruraru o konei ka kitea nei e tatou. Koia hoki, ki te mea ka kitea etahi tangata Pakeha, Maori ranei, e noho tautotohe ana me penei te whakamutunga o ta raua na tautotohe me te mutunga o ta tatou. E hoa ma kia kotahi te ra i korerotia ai e tatou tenei painga, kia maha nga ra nga tau e nohoia ana e ona painga kia haere hoki i nga ra katoa e ora ai o tatou tinana ki te puta he mea whakahe mo tenei mea ka mahia e tatou. Ka mutu tenei, he whakatupato tenei na matou mo tatou tahi ki te toe atu tetahi mea whakahe a koutou hei a muri atu ka whakaatu mai ai e koutou e hara tena he ia matou ki te puta mai a koutou whakuaro kaua e ngaro atu etahi, a koia ano ka ora tonu tatou i tenei ara mate o tatou, ka pai hoki kia riro atu tenei ora i era tangata atu o etahi whenua ke atu ko te tuha atu i a tatou korero e ki atu nei e matou ki a matou korero me hoatu kia taia, kia rua ai nga kanohi hei kite, kia rua nga taringa hei rongo, kia rua ai nga iwi hei hapai i tenei pai.

Hoti ano ka mutu

Na Tareha,
Na Renata Tamakihikurangi,
Na Karaitiana,
Na Te Wirihana Toatoa.