Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Proceedings of of the Kohimarama Conference, Comprising Nos. 13 to 18 of the "Maori Messenger."

Na Ngatikahungunu. No. 3

Na Ngatikahungunu. No. 3.

Kohimarama, Akarana, Hurae 16, 1860.

E hoa, e te Kawana Paraone,—

Tena ra koe! E hoa, e te Makarini, tena ra koutou ko ou hoa runanga, ko Te Mete, ko Te Karaka, ko Te Kepa. ko Te Pura, ko Te Peka, ko Te Para (Minita).

E hoa ma, tena ra koutou katoa, nga kai whakapuaki i nga ture o te Kuini raua ko te Kawanatanga.

E hoa, e Te Para. Tena ra koe, te kai whakapuaki i nga tikanga a te Runga Rawa.

E hoa ma, tenei ta matou kupu. E kore e taea e matou te whakatepe atu ki a koutou nga tikanga o roto o nga nupepa a te Kawana, i tenei takiwa. Tenei ta matou kupu, e pai ano nga tikanga o ana nupepa, no te mea nana te mohiotanga i homai ki Niu Tireni nei, te mohiotanga ki te mea kino, ki te mea pai. Te mea kino he pu; tona kino, he kai tangata. Muri atu i tenei, ko nga Minita, ka mau te rongo ki nga iwi o Niu Tireni.

E hoa, e Te Makarini, he kupu tenei na matou ki a koe. E hara ahau i te tangata tae ki Waikato e mohio ai au ki te take o tenei tikanga hou. Kei mea koe kei te huna atu au ki a koe. E hoa ma. tenei ta matou ki, he tikanga whakararuraru te tikanga a Waikato, i nga iwi e noho pai ana i tenei motu. Ko tetahi take i kore ai matou e mohio ki taua tikanga hou, he kore ture mai ki nga tangata o tenei motu mo te mahi kingi; na konei i ahua pouri ai ki ta matou i kite iho ai mo te mahi a Waikato. Heoiano nga ture i akona mai ki a matou, kia uru ki nga Kura, kia akona ki nga tikanga pai. Ko nga tikanga tenei kia ako te tangata ki te mahi kai whakaako, ki te mahi minita, ki te mahi pihopa. Ka mutu tena. Tenei ano tetahi; kia tu te tangata hei kai whakawa, hei kai whakahaere tikanga ranei, hei Kawana ranei. Heoiano nga ture i kitea iho ai. Ko tetahi, kia akona nga mahi Maori i pai ai te Atua, hei mahi mana.

page 41

Na, e hoa ma, ko taua mahi hou, kua tae ake taua mahi hou ki nga tangata o Wairarapa. Ko nga tangata kua uru ki taua mahi hou (100) kotahi rau. Na, e hoa ma, kia mohio koutou ki te tikanga o Wairarapa. Kotahi rau kei te noho noa iho, kei te atawhai i te Pakeha.

E hoa, e te Makarini, kia rongo mai koe. Ka mutu ena raruraru o matou, o nga tangata o Wairarapa. Tenei ano tetahi take raruraru, ko nga whenua e puritia ana e matou, e waiho ana hei take raruraru mo matou, mo nga Maori mo nga Pakeha. Tenei ano tetahi: ko nga whenua whakahoki mai a te Kawanatanga, kahore ano i takoto pai noa. Kotahi te whenua kei te raruraru ko te kainga o to hoa, o Te Manihera raua ko tona matua ko Rawiri, ko Ngatupiri. Kua riro i te Kawanatanga te tango. Ko ta matou mohio hei take raruraru tena mo nga tangata o Wairarapa.

E hoa, ete Kawana, nou enei e whakaaturia atu nei e au ki a koe. E hoa, tenei ta matou kupu, he kainga ngaro toku kainga i nga Kawana tokotoru; engari a Kawana Kerei i mohio ki toku kainga, ki Wairarapa, raua ko Te Makarini. Ko te Kawana Paraone kahore e mohio ki Wairarapa. Kotahi ano te kainga i hon iho ai a te Kawana Paraone, ko Akarana anake.

E hoa, he kupu tenei naku ki a koe, kia whakamutua ta korua riri ko Wiremu Kingi, kia rite ai te aroha o te Kuini ki nga tangata Maori, kia rite ai te ki nei, "no Kuini ahau,—no Kawana ahau: ka tomo ahau ki a te Kuini,—ki a te Kawana." E hoa ma, tenei ta matou kupu, "Houhia te rongo ki tou hoa whawhai i a korua ano i te ara." Tenei ano tetahi kupu, "Tukua kia tupu tahi a taea noatia te kotinga." Na, e hoa ma, tenei tetahi kupu aku ki a koe. ara, ki te runanga o te Kawanatanga, kia homai he pu, he pura, he hota, he kepa, hei pupuhi manu ma matou, kia rite ai te ki nei, te kotahitanga o nga iwi erua, o te Pakeha o te Maori. Ki te kore e whakaritea mai e kore taku kupu, e kore e rite te ki kotahi o nga iwi e rua. Inahoki e ki ana koe, ko koe kei te tutaki i nga iwi kino. Kahore he iwi ke atu e tae mai ki tenei motu, e rangi ko koe anake. Mo Wiwi pea to kupu e ki nei koe kia tupato tatou ki tetahi iwi ke. E hoa ma, kahore he iwi ke atu, ko koe anake hei whakakino i te ao nei. Ka mutu enei kupu. Ma koutou e whakatika, e whakahe.

page 42

E hoa e Te Makarini, raua ko te Kawana,—E mea ana matou kia kawea ake tetahi hui ma korua ki Poneke. Kei turi korua, erangi me whakaae mai korua kia kite ai a te Kawana i nga tangata o runga. Heoi, he waiata Maori tenei:—

Te ao mauru,
E ata haere ana,
Na runga ana mai
Te hiwi kei Tawake,
Ka tahi te aroha
Ka makuru i ahau,
Ki te tau ra, e,
I rangia i te itinga,
Pirangi noa ake,
Ki te kiri moutere,
Te utaina au,
Te iho o te Rewarewa,
Te waka o Kawana,
Hei whiu ki tawhiti,
Kia koparetia te rerenga
I Raukawa kia huna iho,
Kei kitea e Ngawhatu,
Kia hipa ki muri ra,
Ka titiro kai waho,
Kia kite noa ake,
Te Koko kei Kararupe,
Nga mahi a Kupe
I topetopea iho.
Nohea nga uri
I nui ai taku puku,
Mo nga riri ra
Ka huia ki ahau.
Waiho i roto nei,
Ka nui te ngakau.

Na to hoa aroha,

Na Hoani Wiremu Pohotu

Na to hoa aroha,

Na Ngatuere Tawhirimatea,

No Wairarapa.