Title: Proceedings of of the Kohimarama Conference, Comprising Nos. 13 to 18 of the “Maori Messenger.”

Publication details: Auckland

Part of: He reo ture nō te taha Kāwana / Language of the Crown

License: Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 New Zealand Licence

Share:

Na Ngatiwhatua. No. 1.

Kia rongo mai koe i ta matou nei kupu, i ta matou nei tikanga; he tikanga tawhito, he tikanga pumau no Kawana Hopihona tuku iho ki a koe, i naianei, piri tonu ki a koe, ki to te Kuini mana. Kei ki koe, kei te pupuri matou i nga tikanga o Niu Tirani, kahore, ta te mea ko koe, na matou koe i karanga hei iwi nui ki to matou whenua ki Waitemata, hei matua mo matou, ko matou hei tamaiti ki a koe, ko matou ko to tino iwi, ko tetahi wahi o te iwi kotahi e tirohia mai nei e te Kuini; koia ra tenei, ta matou nei tikanga, e kore e rere ke i tau tikanga, ta te mea he taone kotahi. Ko nga he o konei o nga Maori ma te ture ano e whiu; koia matou e tino tohe atu nei ki a koe i tau kupu i te 13 o nga rarangi o tau nupepa, na te mohio kore o nga tangata Maori ki te korero Pakeha te uru ai ki roto ki ou runanga whakatakoto tikanga mo te Maori, mo te Pakeha. Kia rongo mai koe! He aha koa te mohio kore noa ai ki te reo Pakeha, me tuku atu ano ou hoa, nga rangatira Maori, ki ou runauga; he tokomaha nei hoki o matou hoa Pakeha, hei whakamaori mai i nga korero o te runanga. Ma konei tatou ka page 24 kotahi ai ture, kotahi ai tikanga, mo te Maori, mo te Pakeha; ta te mea he iwi nui te Maori, he maha ana tikanga.

2.	Tenei ano tetahi, ko te mahi a Waikato. Kia rongo mai koe! Nau te he. Imua, kua korero atu matou ki a koe i te timatanga, ka whakaturia he Kingi, ko Potatau, mea mai ana koe, e kore koe e whakapono, he mahi tamariki, erangi mei whakaae katoa tenei motu, katahi koe ka whakapono. Ka hoki koe ki tawahi, kua kapi tenei motu i te ngaro. Ko to he tenei. Mei tineia ano i mua kua kore noa iho inaianei. E hoa, hei aha atu ma tatou taua tikanga whakahihi? Me whakahawe e tatou, me whakakahore noa iho e tatou taua tikanga; erangi mei nui nga iwi ki tera tikanga pokanoa ka whakaaro ai tatou ki tenei mea tekateka.
3.	Tenei ano tenei: he kupu patai atu ki a koe. Nawai ra tatou i wehewehe, te Maori me te Pakeha? Na te Maori ranei, na te Pakeha ranei? Ki a matou, nau, ta te mea, ko o runanga hei hanga ture mo te tangata, mo nga mea e puhia nei ki te manu, e kainga nei e te mangai o te tangata. Kia rongo mai koe! Ko enei mea, me waiho atu i tawahi. Kahore te tangata Maori me te Pakeha e wehi ana i te ture. Kei te hoko pu, paura, te Maori me te Pakeha inaianei. Kei te kai waipiro te Maori inaianei, e kore e wehi ki te ture; erangi kaua enei mea e waiho ki konei ki to tatou motu ki Niu Tirani, kei waiho hei take wehewehe i a tatou.
4.	Tenei ano tenei kupu tono atu ki a koe mo etahi pukapuka Karauna Karati kia tukua mai e koe ki a matou, ki nga Maori; ahakoa no matou ano te whenua, kua uru nei hoki matou ki raro ki ou pakau, kua whakakotahitia te tikanga kotahi. Ki te kore koe e homai Karati, he tikanga wehewehe ano tenei mo tatou—mo te Maori, mo te Pakeha.
5.	Tenei ano tetahi: ko nga whenua kaua e hokoa noatia; me ruri marire e nga kai ruri a te ture kia toru marama whaka i- page 25 tenga ki nga Pakeha, ki nga Maori, ka hoko ai i taua whenua. Ko te hunga e hoko whenua ana, ma ratou ano e whakatika nga rohe. Ka oti te ruri nga whenua, me nga whakakitenga o te whenua i roto o te nupepa, mau, ma te Kawana e homai te pukapuka kia hokoa aua whenua; ka riro mai taua pukapuka i a matou ka tahi matou ka hoko noa atu i te whenua, me te witi, me te riwai e hokoa noatia nei e matou, kia rite tahi ki te Pakeha, kia kotahi ture hei whakatika i te Maori i te Pakeha, kia rite ai ki te Pakeha e hoko nei ki tetahi ki tetahi i ona whenua.
6.	Tenei ano tetahi kupu ki a koe, mo tau kupu i ki nei ki te puta mai tetahi iwi ke ki te whawhai mai ki a tatou, mau anake e whawhai atu. Kia rongo mai koe! Ki te poka mai tetahi iwi ki te whawhai ki to tatou taone, me mate matou me koutou, ta te mea kua mohio matou i naianei, i muri i a matou i haere nei ki te hohou rongo ki a Te Tirarau, ka ki Waikato kia patua tenei taone. Na te kaha o Potatau ki te riri i ona iwi katahi ka rongo. Ko to ratou riringa, mo ta ratou tikanga kahore nei i puta, ko to ratou haerenga ki te whakauru i a Te Rangitake, hei whawhai mai ki te Kuiui.
7.	Tenei tetahi, mo nga he o te Maori. He take whawhai te whenua. Mau, ma nga rangatira Maori, e whakarite. Ko nga kohurua te Maori ki a ia Maori ano, me whukarite ano koe i tena, penei me enei kohuru kua mahue ake nei kahore nei i whakaritea. He he ano kei te wahine: me mahi ano tena i tatou. Kei ki koutou ma matou anake e mahi, ekore e tika, erangi ma tatou tahi. Heoiano, na matou, na o hoa aroha, na te runanga e noho nei ki Orakei, Akarana.