Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

He Pukapuka Na Te Runanga. Poneke.

Te Whare o te Kai-Tuhituhi o te Koroni, — 56] Akarana, 30 o Tihema, 1856

Te Whare o te Kai-Tuhituhi o te Koroni,
56] Akarana, 30 o Tihema, 1856.

E Hoa,

Ko tau pukapuka o te 24 o nga ra o Noema, e korero ana i te tikanga tuhituhi ingoa o te tangata maori mo te Whiriwhiringa, kua korerotia, kua atawhakaarohia. Maku e tuhituhi atu ki a koe te whakaaro o te Kawanatanga o Niu Tireni.

E kore e kitea i roto i tau pukapuka, he tangata whai ritenga ranei aua maori o Otaki i tuhituhia na i te marama o Aperira kua pahure atu nei. He ritenga ranei o ratou pera me ta te Ture Ka whakarite, kahore ranei o ratou ritenga pera. E watea ana enei tikanga tetahi i tetahi.

Na, ahakoa whai ritenga etahi maori e tika ai te tuhituhinga i o ratou ingoa, he rahi, te kino o te Kawanatanga me ka tinihangatia ratou e tetahi taha o te pakeha. Otira, e kore e taea e te Kawanatanga te whakakahore i te whakamaramatanga i a ratou e tika ai te whakarite i o ratou mea.

Kei ta te Pukapuka o nga Ture kahore he putanga ketanga o te pakeha, o te maori. Rite katoa ratou e whai ritenga ana pera me ta te Upoko 7 o aua. Ture, mehemea ia e kore e ngaro i ta tera i raro tonu iho. Kahore hoki a te Kawanatanga mana, ahakoa hiahia, ki te tango noa i a wai ranei tona ritenga e haere ana ki runga i te Ture. E kore hoki ia e mea, e tika ana mana e whakataimaha i a ratou, pakeha, maori ranei, e mea ana ki te whakarite tika i o ratou tikanga o te Ture. Ko tenei hoki: ahakoa tuhituhia katoatia aua tangata maori, e kore pea e "whakaititia a te Pakeha wahi i roto i te whiwhiringa e takoto ake nei, kia waiho te nuinga i roto i, te ringaringa o te maori" i roto ranei i "etahi o nga Mihanere."

Heoi, e kore e iti te riri o te Kawanatanga me ka tuhituhia noatia te ingoa o te maori, e hara ia mo te whakarite tika, otira "kia arahina atu ki te whiriwhiringa me te kahui hipi." Ka rite tonu te whakaaro o te Kawanatanga ki tau, me ka penei ka, kawea ki runga o te tikanga ngangare, ka tupu pea te raruraru i roto i te pakeha me te maori. E kore te Kawanatanga e mea ka pera te kino o etahi mo te aha ranei; otiia, ka whakaaro ia e whakahaerea te whakaaro o te katoa ki runga o te ara tika i riro mai ai nga tikanga pai o te Ture e mau nei, a ka, whakarihariha i taua mahi he.

Ko te korero e mea ana kei a te Kawana te mana e whakakahoretia ai nga mea pera ka haere ki runga o te pohehetanga. Heoi ano te mana o te Kawana, kia whakaritea nga kaha o nga wahi whiriwhiri; kia karanga te tokomahatanga o nga kai whiriwhiri, me era atu mea. Otiia kahore ona mana e kahore ai nga tikanga kua oti te whakarite. Na ko te Ture o te 5 o nga ra o Maehe, 1853, te whakaotinga i te mana o te Kawana i runga o tenei mea me ta te Pukapuka-Ture.

Na kei ta taua pukapuka e kore e tika ma te Kawana e whakarite i nga page 3mea kua tukua atu ma te Ruuanga e mea, e kore ano hoki te Komiti Rangatira o Ingarani e tuku ki a te Kawana tetahi tikanga, ki te Runanga hoki tetahi tikanga ke, mo te whakahaere i tenei e rite ai nga Ture katoa o taua Pukapuka. Ma konei e kore ai nga hoa o te Kawana e mea atu ki a ia kia whakaaetia e ia he tikanga e poka ke ana i ta te Ture.

Heoi ra, maku e tohutohu atu ki a koe ko te 30, me era upoko erua o raro iho, o te Panuitanga o te 5 o nga ra o Maehe, 1853, e tuku atu ana ki ia kai whiriwhiri tetahi mana e tirohia ai te pukapuka e takoto nei tona ingoa. Ma tenei mana hoki ka araia ai nga tinihanga. Otiia e kore e tika mana e aru i te he o tera. Engari ma nga tangata katoa o te wahi o Poneke e whakaaro tika, kia kaua ai e arahina hetia e te riri kino o te ngakau tetahi ki tetahi—penei, ka kino haere nga tikanga o te Ture ki reira.

Ka whakawhetai atu ahau ki a koe mo tau homaitanga i tenei mea ki te aroaro o te Kawanatanga.

Naku, &c.,

(Tuhia)

E. W. Stafford.