.gif)
Ture Whakahaere Rahui Maori
Nga Tini Tikanga
Nga Tini Tikanga.
| 1. | I te mea tena tetahi tangata kahore ona mana ona take ranei, kua mutu ranei tona take me tona mana kua murua ranei kua whakakorea ranei tona take ki tetahi whenua a e noho ana ia i runga i tetahi whenua i tukua ki te Kaitiaki mo te Katoa ahakoa kei roto kei waho ranei aua whenua i tetahi takiwa maina, ka ahei te Kaitiaki mo te Katoa, tetahi tangata ranei i whakaturia e ia i runga i te tuhituhi kia tu ia te tuhituhi i tetahi pukapuka ki te Kooti o te Kaiwhakawa tuturu o te takiwa i takoto ai taua whenua kia riro mai ai taua whenua i taua tangata, a e kore te mana o te Kooti o te Kaiwhakawa ranei e taca te pehi i runga i te mea e whakaarahia mai ana he take ki te whenua, kei te neke ake ranei te utu o te whenua nga moni reti ranei o taua whenua i te mana o te Kooti o te Kaiwhakawa ranei ki te whiu kia riro mai aua moni. A mehemea i te whakawakanga kahore te kaikaro e tae atu ki te Kooti, ki te tae mai ranei a kahore e taea e ia te whakamarama tana take ki taua whenua ki te whakamaramatia ranei e te kaitono ki te Kooti ki te Kaiwhakawa ranei kua mutu kua kore te take a te kaikaro i tono ai ki wanganui i a ia me te Kaitiaki mo te Katoa kua tika ranei kia murua kia whakakorea te take a te kaikaro, ka meinga tonu i reira e te Kooti kua kore te take a te kaikaro me te tuku i te ota kia tau te whenua ki te kaitono i reira ano i te ra ranei i pai ai te Kooti me te tono kia utua nga utu mo te whakawakanga e te kaikaro. Mehemea kahore e tukua mai te whenua i runga i taua ota ka ahei e te Kooti e te Kaiwhakawa ranei e tetahi Tie Pi te tuku i tetahi warati kia riro mai taua whenua.
Ko nga tikanga o te tekiona iwa tekau ma-rua iwa tekau-ma-toru me te iwatekau-ma-rima o "Te Ture Kaiwhakawa Tuturu, 1867," ka pa ki tetahi take whakahaere i raro i tenei tekiona. |
| 2. | I runga i etahi whakahaerenga take mo runga i te pokanoa o te noho i runga i te whenua o te mahi o te peke ki runga ki ta te ture, a he whenua i tukuna ki te Kaitiaki mo te Katoa, ki te kitea te tika i runga i te ture o taua noho o taua mahi o taua peke ki runga i taua whenua ka tau te taumahatanga ki runga i te kaikaro a i runga i aua whakahaeretanga take ko nga whenua e whakawakia peratia ana ka kiia kua tukua ki raro i te mana o te Kaitiaki mo te Katoa ahakoa kahore he korero tautoko i aua take ara mehemea kaore he korero karo i aua korero a te kaikaro a ko nga pukapuka katoa me nga mapi me nga tiwhikete me nga tauira o nga tiwhikete e tika ana a i puta mai i nga ringa o te Tumuaki o nga Kairuri o te takiwa e takoto ana aua whenua, e te Kaitiaki mo te Katoa ranei ka meinga ko nga korero o aua pukapuka tonu nga korero tika a kahore he take e tukuna mai ai nga pukapuka tawhito, a kahore ano hoki he take e haere mai ai nga apiha tetahi kupu ranei o te tika o ta ratou hainatanga. |
| 3. | Ko te Kaitiaki mo te Katoa tonu te tino kaiwhakatau mehemea kua whakamana nga tikanga me nga ritenga o tetahi riihi o ka whiwhi tonu ia ki nga mana me nga tikanga i tukuna ki tetahi hunga e tenei Ture e te Ture ranei i tukua ai taua riihi e tetahi atu Ture ranei e pa ana ki te muru riihi a ka ahei te whakahaere i runga tonu i nga tikanga e tohutohungia mai ana e aua Ture ahakoa te whaka korenga o aua Ture ka ahei ano hoki te whakahaere i raro i tenei Ture hei whakamaro i nga tikanga e tae ai te whakaoti i nga tikanga o tetahi riihi pera, kia riro mai ai ranei tetahi whenua, whakapainga ranei o aua whenua, moni ranei i murua mo te takahi i tetahi o aua tikanga. |
| 4. | A te wa e whiriwhiria ai te utu o tetahi whenua a mehemea kahore he whakaritenga ketanga, kei reira ma te Kaitiaki mo te Katoa e whiriwhiri i aua utu i runga ano i te huarahi i pai ai ia, a ka whakataua tonutia taua utu ko te utu tika, erangi ka ahei e te Kaitiaki mo te Katoa te whiriwhiri hou i nga utu o tetahi whenua i ia wa i ia wa. |