Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Ture Whakahaere Rahui Maori

Tikanga Motuhake mo te riihi ki nga Maori

Tikanga Motuhake mo te riihi ki nga Maori.

21.Ahakoa etahi tikanga o tenei Ture e pa ana ki te tuku whenua i runga i te pukapuka tuhi mai tetahi atu tuku ranei ka ahei e te Kaitiaki mo te Katoa i runga i tona whakaaro motuhake—
(1.)Te riihi e te Kaitiaki mo te Katoa ki tetahi Maori tetahi whenua i tukua ki a ia kia nohoia e te Maori kaua ia i runga i te riihi honohono.
(2.)Kaua tetahi riihi e hanga,—
(a.)Mo tetahi whenua e takoto ana i roto i tetahi taone paro ranei kia nui atu i nga eka e;
(b.)Kei nga whenua i waho tata atu o te taone kaua e nui atu i te rima eka;
(c.)Kei nga whenua o waho rawa i te taone ara o te tuawhenua kaua e neke atu i te ono rau me te wha-tekau eka;
(d.)Kei nga whenua haerenga kararehe kaua e neke atu i te rima mano eka:

A ko te Kaitiaki mo te Katoa tonu te kaiwhiriwhiri mehemea i tau taua whenua e meatia ana kia riihitia i raro i tenei tekiona a mehemea hoki i uru mai ki tetahi o nga ahua whenua kua whakahuatia ake nei.

(3.)Ko nga moni reti me nga ritenga me nga whakaaetanga me nga tikanga o nga riihi i raro i tenei tekiona kei ta te Kaitiaki mo te Katoa ano i whakatau ai, ko nga moni reti ia me kaua e hoki iho i te rima pauna i roto i te rau i runga i nga moni utu i whiriwhiri o aua whenua, a ma te Kaitiaki ano mo te Katoa e whakatau nga utu mo aua whenua.
(4.)Ko nga riihi katoa e tukuna ana i raro i tenei tekiona ka pera ano te maha o nga tau me nga riihi i tukua i raro i nga tikanga o te Apiti ki tenei Ture a ka ahei ano hoki te whakahou i runga i nga tikanga me nga ritenga kua oti to whakamarama mai e taua Apiti mo nga whakahounga riihi i raro o taua Apiti, me te tau ano ia ki runga i aua riihi nga tikanga me nga ritenga me nga here e ahei te Kaitiaki mo te Katoa te tohutohu i runga i nga ture whakahaere tikanga.
(5.)Ka ahei te Kaitiaki mo te Katoa i runga ano i tona whakaaro i runga ano hoki i etahi ture whakahaere tikanga te haukoti te here i nga mana me nga take a nga Maori ki te hoko i aua riihi i te whenua ranei i roto i aua riihi i tetahi paanga ranei ki nga whenua i roto i aua riihi, a ko aua haukotinga me aua here ka mana tonu ano he mea whakamana e te Ture.
(6.)Ekore e whai mana tetahi Maori i runga i te ture te hoko i tetahi riihi i te whenua ranei i roto o taua riihi, tetahi paanga ranei i roto i tau riihi, a mehemea e kotiti ke ana taua hoko i nga tikanga o tenei Ture, ki etahi ki tetahi tikanga ranei, tetahi haukotanga ranei, here ranei i hanga e te Kiatiaki mo te Katoa, a ko nga hoko katoa whakamatauranga ranei ki te hoko e poka ke ana i nga tikanga o tenei Ture, etahi atu tikanga ranei haukotinga mai ranei here ranei i hanga i runga i nga ture whakahaere tikanga kua kiia ake nei ka tino kore rawa atu. page 14

Otia ka ahei ano te Kaitiaki mo te Katoa i ia wa i runga i te tuhituhi kaua ia he huarahi ke atu te whakarereke te whakakore te whakamutu i tetahi o nga tikanga me nga here me nga haukotinga e mau ana i roto i tetahi riihi i hanga ranei e te Kaitiaki mo te Katoa.

(7.)Ko nga Maori kaitango riihi i raro i tenei tekiona me nga Maori e whai riihi ana i raro i tenei tekiona e whai paanga ana ranei ki taua riihi, ahakoa tetahi mahuetanga o tetahi mea e mau ana i roto i tetahi Ture e mana nei i naianei a e mana ranei a muri ake nei, a e whakarereke ana i nga tikanga, ka tau tonu kia whakaekea kia utua e ratou nga tiuti, nga taake, nga reiti, nga tono, me nga utu i runga i nga utu i whiriwhiria mo nga whenua i tangohia e ratou ano he pakeha aua Maori.
(8.)Me utu e te kaitango riihi nga moni reti mo te hawhe tau tuatahi o te riihi i mua o te whakaotinga o te riihi e te Kaitiaki mo te Katoa a me utu ano hoki nga utu e tonoa pera ano me nga riihi e tukua ana i raro i etahi tikanga o tenei Ture, hui atu ki nga tiuti pane Kuini e hiahiatia ana.
(9.)Ko te riihi mehemea he mea tika kia rehitatea me rehita e te Kaitiaki mo te Katoa i mua o te tukunga o te riihi a ma te kaitango riihi ano e utu te rehitatanga i raro i "Te Ture Whakawhiti Whenua, 1885," i raro ranei i "Te Ture Rehita Tiiti, 1868," i runga ano i nga take o taua riihi.