Ko nga mana me nga mahi me nga tikanga katoa e tukuna ki te Kaitiaki mo te Katoa e tenei Ture me whakahaere e te Kaitiaki mo te Katoa i runga i te whakaae a te Poari erangi ekore tetahi tangata e whakahaere ana i tetahi tikanga ki te Kaitiaki mo te Katoa i raro i tenei Ture e ahei te tono kia pataia te tika o tetahi whakahaere, tetahi mea ranei i mahia, a mehemea ranei i mahia kihai ranei i mahia i runga i te whakaae a te Poari, ekore ano hoki e taea te whakaeke tetahi tikanga ki runga ki te Poari i runga i te panui penei pehea ranei kihai i whakaaetia e te Poari taua mahi, a ahakoa kihai i whakaaetia ka tika tonu nga whakahaere a te Kaitiaki mo te Katoa ki taua tangata ano i whakaaetia e te Poari taua whakahaere.

Ka ahei e te Kawana te tuku mana ki te Kaitiaki mo te Katoa ki te whakahaere ra waho i te whakaae a te Poari i nga mana me nga mahi me ana tikanga i hoatu i tukuna ranei ki te Kaitiaki mo te Katoa page 7e tenei Ture a i tika kia whakaaetia e te Poari, a i runga i aua whakahaere ha ahei te Kaitiaki mo te Katoa te mahi te whakarere te whakahaere ranei i tetahi mea i meatia kia whakaaetia e te Poari ahakoa kaore i whakaaetia e te Poari, a i runga i aua whakahaere ka ahei te Kaitiaki mo te Katoa te mahi te whakarere te whakahaere ranei i tetahi mea ano kihai i hiahiatia kia whakaaetia e te Poari taua whakahaere, a ka ahei ano hoki e te Poari te whakakore i taua mana.

Mehemea e hiahiatia ana kia mahia kia whakarerea ranei tetahi mea e te Poari, mehemea ranei kua tukua tetahi mana ki te Poari, ka ahei te whakahaere te whakarere ranei i taua mea te whakahaere ranei i taua mea e te Poari i te nohoanga o te nuinga o nga mema o taua Poari i to ratou huihuinga.

A ma te whakarereke ano kia mama e mana ai te Poari ki te mahi, a ka ahei te Kawana ia wa te whakarereke i te tokomaha o ratou e mana ai ta ratou mahi.

Kei nga huihuinga o te Poari ko te Tiamana ko te mema ranei e noho ana hei Tiamana ko te Tiamana ano e noho ana i te huihuinga o te Poari i raro i "Te Ture Tari Tiaki mo te Katoa, 1872," a ki te mea e rite tahi ana te maha o nga pooti o tetahi taha o tetahi taha mana te pooti whakanui i nga pooti o tetahi taha hui atu ki tana pooti ake.

Mehemea kua kore etahi o aua tikanga hei whakahaerenga mo aua moni, ka ahei e te Kaitiaki mo te Katoa i runga i te whakaae a te Kawana i roto i tona Kaunihera te tohutohu me pehea he huarahi e whakapaua ai aua moni kia ahua rite ki te tikanga tuatahi i meatia ai aua moni.

Mehemea na te mate na tetahi atu mea ranei e kore ai he tangata kia riro i a ia nga hea nga paanga ranei o tetahi tangata whai take ki tetahi whenua i tukuna ki te Kaitiaki mo te Katoa tetahi moni ranei e puta mai i taua whenua, me pupuri e te Kaitiaki mo te Katoa taua whenua me nga moni e puta mai ana i reira i runga i te tiaki mo nga tikanga e whakaaturia ana i ia wa e te Kawana i roto i tona Kaunihera.

(1.)	Ki te tango mai ano i nga rahui, i runga i te tono whakawa, tamana, tetahi atu tikanga ranei; ki te tohe, i runga i te tikanga tono whakawa, hamene muru, i tetahi atu tikanga ranei kia utua katoatia mai nga utu reti, moni e puta mai ana i roto i te tau, me nga moni painga, ki te tohe hoki kia whakaritea kia whakaeangia mai nga kupu whakaritenga, whakaaetanga ranei i puta mai i roto, e pa ana ranei ki te whakawa;
(2.)	Ki te whakarite i tetahi wa hei utunga mo aua moni utu reti, moni utu tau, me nga moni e puta mai ana, e utua page 9ana ranei mo nga rahui, a e kore e tau mana ake e whakaea nga mea i ngaro i runga i taua mahi;
(3.)	Ki te whakaputa panui, ki te tono, ki te mahi i era atu mahi, tikanga, mea katoa hoki e tika ana kia whakahaerea hei whakarite i nga kupu whakaritenga, kupu whakaaetanga, mana, etahi tikanga ranei kua whakaurua ki roto ki tetahi riihi, nohonga ranei ki runga ki tetahi rahui, ki te whakahaere ranei i etahi o nga mana, tikanga ranei, e whakamana e tenei Ture e te ture ranei hei mea e taea ai te tohe kia utua mai nga utu reti, utu ranei mo nga whakakinonga, ki te tohe hoki kia whakaeangia nga kupu whakaritenga, whakaaetanga ranei, tetahi atu mana ranei i puta mai i roto, e pa ana ranei ki tetahi rahui pera;
(4.)	Ki te tohe, i runga i te tikanga whakawa hiwiri, kirimina ranei, kia whakatuturutia nga mana me nga tikanga whakaora e puta mai ana ki runga ki tetahi rahui;
(5.)	Ki te tuku rahui kia riihitia ki tetahi tangata ahakoa Maori Pakeha ranei, i runga i te utu reti tika, i ia tau i ia tau, me te whai mana o tetahi taha o tetahi taha ki te whakamutu i taua riihi, engari mo whakaputa atu e tetahi taha ki tetahi taha he kupu whakaatu pera, kia toru marama i mua mai i te wa e hiahiatia ana hei mutunga mo taua riihi, ano ko te Kaitiaki mo te Katoa te tangata nona ake taua whenua.

E kore te tangata Maori nona te whenua, a kei a ia tetahi rahui, e ahei, ina ka puta he tono whakawa a te Kaitiaki mo te Katoa kia hoki mai te rahui pera ki a ia, ki te whakatu kereme tawari i ta te Kaitiaki mo te Katoa i runga anake i te take whai hea whai paanga ranei o te tangata Maori nona te whenua i roto i te rahui pera.

Me ahei te Kaitiaki mo te Katoa i ia wa ki te whakaputa i nga moni e whaitikanga ana kia utua i te mea e whakahaerea ana nga tikanga o tenei tekiona, me utu e ia i nga moni o takoto ana i te kaute moni o te Kaitiaki mo te Katoa.

Ko nga moni e whakaputaina peratia ana me uta ki runga ki nga whenua e ruuritia ana, ma te Kaitiaki mo te Katoa e whakarite kia pewhea te moni e tau ma ia wahi ma ia wahi e whakarite atu, a me whakahoki atu ano aua moni me nga hua, kaua nga hua e hipa atu i te whitu pauna mo ia ran pauna i te tau, me utu atu aua moni i nga moni reti e utua ana ki te Kaitiaki mo te Katoa: Engari hoki me waiho ano ki te Kaitiaki mo te Katoa te tikanga mehemea me utu katoa atu aua moni i nga moni reti o te tau tuatahi mo aua whenua, me utu haere ranei etahi wahi o aua moni i ia tau i ia tau, engari kaua e roa atu i te whitu tau.

Etahi Tekanga motuhake e pa ana ki nga Riihi me nga Kataraka e mana ana i mua o te tukunga Whenua ki te Kaitiaki mo te Katoa.

(a.)

Ka ahei te kaitango riihi i runga ano i nga tikanga e whakatakotoria e te Kaitiaki o te Katoa i runga ano hoki i nga ture whakahaere tikanga te tono mo tetahi riihi hou.

(b.)

Mehemea e whakaaro ana te Kaitiaki mo te Katoa me whakamana taua tono heoi me whiriwhiri nga utu o taua whenua e tetahi tangata i whakaturia e te Kaitiaki mo te Katoa haunga ia nga whakapainga pumau o runga o taua whenua me te whiriwhiri ano hoki i nga utu o nga whakapainga pumau kua oti te mahi i te wa i whiriwhiria ai nga utu i runga i taua whenua i uru ki taua riihi a i meatia i te mutunga o te riihi me riro nga utu o aua whakapainga i te tangata nona te whenua, a mehemea i meatia i raro i te whakamutunga o te riihi kua kiia ake nei i raro ranei i tetahi ture i hanga ai te riihi, a mehemea i runga i te whakahaunga o te riihi kahore i riro i taua tangata taua riihi me utu ki aia nga whakapainga e te kaitango riihi hou i runga i taua whenua, a mehemea i hanga i raro i taua riihi ture ranei tetahi tikanga hei whakahou i nga tau o te riihi i runga i te utu tika o te whenua haunga i nga whakapainga i runga i taua whenua, a ko aua whakapainga e meatia ana e tenei tekiona kia tukuna me tuku erangi ekore te kaitango riihi e utu i aua whakapainga. I muri iho i te whiriwhiringa me te panuitanga o aua utu kua kiia ake nei i runga i te tukunga o tetahi tauira o taua panui ki te kaitango riihi me tetahi tauira ki te Kaitiaki mo te Katoa, ka ahei ia i runga ano i tona whakaaro te tuku ki te kaitango riihi he riihi o taua whenua me te mana ano hoki ki te whakahou tonu i taua riihi i runga ano i nga tikanga o tenei Ture i runga ano hoki i enei ritenga:— (1.) Me utu e te kaitango riihi ki te Kaitiaki mo te Katoa nga utu o nga whakapainga pumau kua kiia ake nei, a mehemea kahore e taea e ia te utu ki te Kaitiaki mo te Katoa ka ahei ia mehemea e pai ana ia me tango he punga i runga i te riihi hou kia kau a hoki iho i te rima paiheneti i te tau pera ano me ta te Kaitiaki mo te Katoa i whakarite ai. (2.) Ko nga moni reti mo te tau e rima pauna i roto i te tau mo te rau kotahi i runga i nga utu o te whenua i whakataua e te kaiwhiriwhiri utu, a me hawhe tau te utunga o aua moni a me utu tonu i mua o ia hawhe tau. (3.) Me whakauru ki roto i te riihi nga kawenata ara nga whakaaetanga me nga tikanga me nga ritenga i pai ai te Kaitiaki mo te Katoa.page 11 (4.) Mehemea kei roto te whenua i tetahi taone paro ranei e kore e tukuna toputia tetahi riihi ki te kaitango riihi kotahi, ki nga kaitango riihi e rua maha atu ranei e topu ana ta ratou tango kia neke atu i to rua eka. (5.) Mehemea kei waho te whenua i nga rohe o te taone paro ranei a ki te mahara a te Kaitiaki mo te Katoa he whenua kei waho o nga rohe o te taone ekore tetahi riihi e tukuna toputia ki te kaitango riihi kotahi tokorua maha atu ranei e tango huihui ana ratou i tetahi whenua kia maha atu i nga eka e rima. (6.) Mehemea kahore tetahi whenua i roto i nga rohe o tetahi taone paro ranei a ehara i te whenua e tu tata ana ki te taone penei ekore e tukuna tetahi riihi ki te kaitango riihi kotahi tokorua maha atu ranei e tango topu aua kia maha atu i nga eka e rima mano. (7.) Ko tetahi tangata i whakataka i runga i nga tikanga o tenei Ture kia kaua a puritia e ia tetahi riihi i raro e tenei Ture ekore e tukuna kia puritia e ia tetahi riihi i raro i tenei tekiona. (8.) Kahore tetahi kaitango riihi e ahei te tango i tetahi whenua kia neke ake tona rahi poka ke i etahi atu tikanga o tenei Ture; a ko nga tikanga katoa o tenei Ture e tapahi mai ana i te rahi o te whenua i te maha ranei o nga riihi e ahei te tango e te tangata kotahi te tango topu ranei e nga tangata tokorua maha atu ranei ko a ratou riihi e tango ai me tango i raro o nga tikanga o tenei tekiona. (9.) Mehemea kei roto i nga rohe o tetahi taone paro ranei te whenua e hiahiatia ana kia riihitia ka pera tonu nga tikanga o te tuku riihi me era atu tikanga tango riihi i raro i tetahi tikanga o tenei Ture i roto i tetahi taone paro ranei, a ko taua riihi ka hono tono te whakahou i raro tonu i nga tikanga me nga ritenga e tukua ai aua riihi. Mehemea e whakaaro ana te Kaitiaki mo te Katoa he whenua kei waho o nga rohe o te taone ka haere tonu nga tikanga o te riihi i runga i nga tikanga i riihitia ai nga whenua i waho o nga rohe o te taone a ko taua riihi ka hona tonu te riihi i runga ano i ona tikanga me ona ritenga. Mehemea kaore te whenua i takoto i roto i tetahi taone paro ranei a e hara i te whenua e pa tata ana ki te taone ka haere tonu nga tikanga o te riihi i runga i tetahi tikanga o tenei Ture e tuku nei i etahi wahi whenua hei haerenga kararehe, a ko taua riihi ka hono tonu i runga ano i ona tikanga me ona ritenga. (10.) Mehemea e puta ake ana tetahi raruraru ko tewhea tu whenua te whenua kua whakahuatia nei i roto i te tekiona wha me te rima, me te ono o tenei tekiona ko te whenua e hiahiatia ana kia riihitia a e tau ana ki raro i te Kaitiaki mo te Katoa mana e whakaoti taua raruraru a ko tana whakataunga te tino whakaotinga oti tonu atu. (11.) Me tuku he panui e te Kaitiaki mo te Katoa ki te kaitango riihi i tika kia tango i te riihi hou kei te watea ia i runga i te whakamana a te kaitango riihi i nga tikanga o tenei page 12tekiona me te whakarere i tana riihi me te whakaoti i tana riihi hou me tuku ki a ia e te Kaitiaki mo te Katoa he riihi hou i raro i nga tikanga o tenei tekiona. (12.) I muri iho i nga ra e rua tekau ma tahi i tukuna ai e te Kaitiaki mo te Katoa taua panui i raro i te wahi tekiona tekaumatahi, ka ahei e te Kaitango riihi i runga i te tuhituhi me te tuku o taua pukapuka ki te tino tari o te Kaitiaki mo te Katoa te ki atu kahore ia e tango i te riihi hou, a i reira ano ka mutu te tono mo te riihi hou, a ko nga moni katoa i utua i hoatu ranei ki te Kaitiaki mo te Katoa pehi ai i raro i nga tikanga o tenei tekiona me nga ture whakahaere tikanga i hanga i raro i nga tikanga o tenei Ture a e pa ana ki aua moni ka murua tonutia e te Kaitiaki mo te Katoa a ka whakapaua i runga i nga tikanga whakahaere o tenei Ture. (13.) Me utu e te kaitango riihi nga moni reti o te hawhe tau tuatahi ki te Kaitiaki mo te Katoa i mua o te whakaotinga o te riihi hou me te utu ano hoki i nga utu katoa e tonoa ana mo te hanganga o nga riihi, pera ano me nga utu e tonoa ana mo nga riihi e tukua ana i raro i tetahi tikanga o tenei Ture, hui atu ki nga pane kuini e hiahiatia ana. (14.) Ko te riihi mehemea e ahei ana kia rehitatia me rehita i raro i "Te Ture Whakawhiti Whenua, 1885," i raro ranei i te Ture Rehita Tiiti, 1868, i runga ano i te ahua o tona take e te Kaitiaki mo te Katoa i mua o te tukunga o te riihi ki te kaitango riihi. (15.) Ki te mea ka kore e whakaotia tetahi riihi i raro i tenei tekiona i roto i nga ra e toru tekau i muri i te tukunga o te panui kia whakaotia te riihi hou e te kaitango riihi ka ahei e te Kaitiaki mo te Katoa i runga i te panui whakaatu ki a ia tonu ake i runga ranei i te panui ki te nupepa aha ranei tetahi atu tono ranei i runga ano i ta te Kaitiaki mo te Katoa i whakaaro ai he tika. Ka tuhituhi ki te kaitango riihi kua kore tona mana ki taua riihi, a i reira ano ka mutu tonu tona mana ki taua riihi, a ko nga moni katoa i utua e te kaitango riihi i raro i nga tikanga o tenei tekiona ka tukuna whakareretia atu ki te Kaitiaki mo te Katoa, a ko aua moni ka whakapaua i runga i nga whakahaere o tenei Ture. (16.) Ekore tetahi kaitango riihi e whai mana ki te tuku tono mo tetahi riihi hou i raro i tenei tekiona kia utua ra ano e ia ki te Kaitiaki mo te Katoa nga moni reti katoa i tika kia utua i raro i tana riihi, timata mai i te ra i timata ai taua riihi hou, ekore ano hoki e taea e ia te tuku tono kia oti ra ano i a ia te whakarite nga whakaaetanga me nga tikanga me nga ritenga e mau ana i roto i te riihi. (17.) Ko nga tau o nga riihi hou katoa mehemea e tukuna ana i raro i tenei tekiona me timata i te ra i tukua atu ai te tono mo te riihi hou ki te Tari o te Kaitiaki mo te Katoa.

Ko nga tikanga katoa o tenei Ture kihai i hangai ki nga tikanga o tenei tekiona me haere tonu me te pa ki nga riihi i hanga i raro i nga tikanga o tenei tekiona.