Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Reports of meetings on Māori church matters, 1873, 1895, 1897, 1898, 1899, 1900, 1902, 1909.

Nga MahiA Te Hui o te Hahi Maori o te Pihopatanga o Akarana I Huihui To TeAtirikonatanga o Te WaimateKi KaikoheI A Aperira 4, 5, 1900. Me To TeTakiwa Whakarunga o AkaranaKi Te Pourewa, WaipaI A Aperira 25, 26, 1900

page break

Front Cover

Nga Mahi
A Te
Hui o te Hahi Maori
o te
Pihopatanga o Akarana

I Huihui To Te
Atirikonatanga o Te Waimate
Ki Kaikohe
I A Aperira 4, 5, 1900.

Me To Te
Takiwa Whakarunga o Akarana
Ki Te Pourewa, Waipa
I A Aperira 25, 26, 1900.

Turanga: Na Te Wiremu Hapata I Ta Ki Te Raukahikatea 1900

page break
page break

Nga Mema o Te Minenga Tuarua o Te Hui Tuaiwa o Te Hahi Maori o Te Atirikonatanga o Te Waimate, I Te Pihopatanga o Akarana.
Ko Te Paraimete o Niu Tireni Te Upoko. *
Nga Minita:

Ven. E. B. Karaka, Atirikona o te Waimate.

Rev. Matiu Kapa Kaikohe.
Rev. Meinata te Haara * Kaitaia.
Rev. Reihana Kamiti * Ahipara.
Rev. Wiki te Paa Te Wairoa.
Rev. Hemi Kingi Taitimu Parengarenga.
Rev. Hone T. Papahia Hokianga.
Rev. Herewini N. Paerata Whangaroa.
Rev. Wiremu P. te Waha Whangarel.
Rev. Reihana Ngatote Oruru.
Rev. Timoti Kiriwi Waimate.
Rev. Tiopira Paerata Paihia.
Rev. Heketa A. Hokena Waimate.

* Kahore ena i tae ki te Hui.

Nga Mangai Reimana:

Paraone Whakaruru Parengarenga.
Pereiha Tauhara Oruro.
Tipene Taurere Whangape.
Ruepene Tuoro Waimamaku.
Mita te Tai * Paihia.
Riapo Puhipi * Kaitaia.
Rawiri te Ruru Waimate.
Wiremu Kairau Mangakahia.
Eru Pou Kaikohe.
Putete Here Whangaroa.
Hura Whatonga Kawa Kawa.
Pene Tikinui Taita.
Wiremu Nepia Kapehu.
Ruka te Huru Waiparera.
Reweti Kerehoma Ahipara.
Waaka Haika * Waikare.
Henare A. Pukeroa Herekino.
Eruera Riuhi Ohaeawai.
Tai Riwhi Whrinaki.
page break

Te Tuhinga i Nga Mahi A Te Hui.

I mine te Hui o te Hahi Maori o te Atirikonatanga o te Waimate ki Kaikohe i te Wenerei me te Taite Aperira 4, 5, 1900. I te 11 a.m. te Karakia whakapuare i te Hui: te hunga i te Karakia 110, te hunga i tango i te Hapa Tapu e 67. I tukua te ohaohatanga (£1 13s 10½d,) mo te perehitanga i nga Mahi o te Hui. Ko Atirikona Karaka te tumuaki hei whakakapi mo te Paraimete. No te 3 p.m. ka noho te Hui, a ka oti te Karangaranga nga ingoa o nga mema, ka kiia e te tumuaki he Hui e riie ana ki ta te ture i whakatakoto ai, ka timataia hoki te mahi ki te Inoi

Te Whai Korero a Te Tumuaki.

E hoa ma, e nga Minita, e nga Mangai o te iwi, Tena koutou!

Na te raruraru te tae mai ai to tatou Pihopa ki ta tatou Hui na reira au i tu ai hei Upoko. Kei te ora katoa nga minita me nga Mangai Reimana c to tatou takiwa a he mea tika kia puta he kupu whakapai ki to tatou Kai-tiaki.

E ahua hurihuri ana te whakaaro ki o tatou Hui me kore ranei e neke ake nga tikanga ki te whakatatahitia te taima e mine ai ki te rua tau. E maaro tonu ana te haere o te Hahi Maori a e takitahi ana nga mea hou e puta mai ana e rapu tikanga ai tatou. Na reira au i mea ai me waiho kia pahure te rua tau kanoho ai te Hui takiwa, a kia wha tau ka mine ai nga Hui Topu. Ma tatou tahi tena mea e titiro.

I uru a Riapo Poihipi ki te Hinota Pakeha o tenei Pihopatanga a nui rawa aiu te manawa reka o nga mema ina tu ia ki te korero. Me whakatakoto e tatou he tikanga e whai parirau ai ia he kawe i a ia ki aua Hinota. Ko te tuarua o nga mema maori, ko te takiwa ki runga, ara, ko Apirana Ngata, kihai i tae, i warea ki te whakahaere i nga tikanga o te Kareti i Te Aute hei hapai i te iwi Maori. I taua Hinota i puta te kupu a nga mema Maori kia rapua he hoa Pakeha moku hei tirotiro ki nga maori o te Hahi o tenei takiwa. Whakaaetia ana e te Hinota: a koia tenei ko Rev. Heketa Hokena i noho nei i waenganui i a tatou. Powhiritia to tatou hoa e koutou. No Oketopa 18, 1899 i whaoapirititia ai nga rikona Maori tokotoru, ara, a Revs. Tiopira Paerata ratou ko Timoti Kiriwi, ko Hare M. Ruarangi. Tokotoru nga tangata o tenei Pihopatanga kei te Kareti minita i Turanga. Engari e penei ana te rapurapu o te ngakau: ki te whakaminitatia aua tangata,— Kei hea he oranga mo ratou? Ko a Hanuere 1, 1903 whakamutua ai e te Ropu tono Mihinare o Ingarangi ta ratou awhina i te Hahi o Niu Tireni. He mahara na ratou, ka 85 nga tau i whangai ai ratou i te Hahi Maori, a ki ta ratou whakaaro ka taea ano e nga Maori te whangai i o ratou minita ake, a me tahuri ratou ki era atu iwi o te ao, e noho mai nei i roto i te pouritanga. Na, ata whakarongo mai! Heoi ano te oranga mo nga minita ka toe a 1903, ko nga hua o nga tahua whangai minita i kohia e o koutou page 5matua, me nga hua o nga whenua i hokoa e te Komiti i mua. Na e mimiti haere nei te puna mea hua te ingoa o te tahua minita ko Waimimiti i te mea e kore nei koutou e hoatu he wai. Na ki te kore e rapua he tikanga hei whakaneke ake i te oranga mo nga minita, tera e noho te moni ki te £25 ki te £30 ranei. Kua hoha koutou ki taku mahi akiaki i te tau, i te tau, heoi e taea te aha? Kaua e titiro ki te taha pakeha, e warea ana hoki ratou ki te whangai i o ratou minita ake, ki te hanga wharekarakia me era atu mahi a te Hahi. Heoi me mutu nga korero mo tena mate o tatou.

Mo te kura kotiro maori i kua nei kia tu ki Akarana. Nui atu te ngakau kore o te iwi ki te whakaaro mo taua mea. Ahakoa hei mea e tupu ai te pai ki a koutou tamariki, e kore e tahuri ki te hapai ki te awhina me te mea mo nga pakeha nga painga o taua kura. Ka nui te he manawa ki tenei ahua o te Maori. Kotahi wharekarakia hou i whakapuaretia ki te Taita i a Pepuere tata nei.

Ko ena kupu kua korerotia atu na, naku ake: no ko enei ake he mea tango e au i nga whai-korero a te Pihopa o Waiapu, he hangai marire hoki no aua kupu ki a tatou.

E whakaaturia ana e ia te ngoikore o te Hahi Maori. Te take o taua mate kei roto, kei te ngakau o te tangata; he maha ano ia nga putanga ki waho. Koia nei etahi mea i kitea ai taua ngoikore. Tetahi e kitea ana ki te tu o nga Wharekarakia. He whare kahore nei e hangaa nga pakaru, kahore e peitatia a waiho ana hei kohanga manu i kapi ai a roto i te otaota, kahore e purumatia e horoia a roto; he whare taiepa kore, taiepa pakaru ranei; he tohu tena no te mate o te ngakau, no te whakapono ngutu-kau, no te whakaparahako ki te Atua, i huaina nei te whare hei whare mo te inoi ki a ia. Tetahi, ko te mahue noa iho o nga tamariki, te whakaakona ki nga mea e ora ai te wairua. Tetahi ko te ahua o te tangata ki te karakia ki roto ki te wharekarakia. Kia mutu rawa te tangi o te pere, kia timata te karakia, katahi ano te tangata ka tomo ki roto; kahore e kakama te tu ki runga i nga waahi e tika ai te tu; kahore e tuturi ki te inoi; he tohu enei no te ngakau kore, no te karakia whakauaua. Tetahi he wareware no te tangata ki tona iriiringa ki roto ki a Te Karaiti hei wahi mo tona tinana, e mahue ai i a ia te hara, e pumau ia hei "hoia pono, hei pononga ma te Karaiti;" he wareware ki te inoi ki te Atua i nga mea hei oranga mo te wairua, mo te tinana; he whakaparahako ki te Whakaunga; he ngaro tonu i te Hapa a te Ariki i whakaritea nei e te Karaiti hei mea "e whai kaha ai, e whai manawa ai o tatou wairua;" he mahue te korero, te hurihuri i nga Karaipiture, e matau ai ki ta te Atua e pai ai hei mahi ma te tangata. He tohu katoa enei no te ngakau-kore, no te mate.

Na, ma te tangata ano e titiro tona ake ahua, ka anga ai ki te inoi i te kaha e taea ai te whakakore i nga mea i roto i a ia e rere ke ana, kia ata oti ai i a ia nga mahi kua rite mai nei i te Ariki hei mahi mana.

Ma te Wairua Tapu tatou e tohutohu i a tatou mahi katoa kia kitea ai nga tikanga e whai kororia ai te Atua, e neke ai te pai o te Hahi Maori.

page 6

Nga Motini.

1.

Na Rev. M. Kapa raua ko Eru Pou:—

E whakapai ana te Hui ki te Tumuaki mo tana whai-korero, a e tono ana kia whakaae mai ia kia perehitia ki nga Mahi a te Hui.

Whakaaetia ana.

2. Whakaritea ana ko Rev. M. Kapa raua ko Eruera Riwhi hei kai-tuhituhi mo te Hui.
3.

Na Rev. M. Kapa raua ko Rev. Wiki te Paa:—

E hari ana tenei Hui i te mea kua whakaritea a Rev. H. A. Hoken hei hoa mo te Atirikona hei tirotiro i nga tangata o tenei Takiwa; a, he whakauru tenei i a ia ki te Hui.

Whakaaetia ana.

4.

Na Ruka te Huru raua ko Tipene Taurere:—

Kia homai he kupu marama mo nga moni o Waiparera mo nga tau e ono i muri i te matenga o Piripi Patiki.

Whakaaetia ana.

5.

Na Pereiha Tauhara raua ko Rev. Tiopira Paerata:—

Me whakauru nga moni whangai minita o Peria, o Oruru ki nga Mahi a te Hui.

Whakaaetia ana.

6.

Na Reupene Tuoro ra[unclear: u]a ko Tipene [unclear: Taurerei]:—

Me hoatu nga hua o te moni o Waimamaku hei whakanui i taua tahua.

Whakaaetia ana.

7.

Na Reupene Tuoro raua ko Rev. W. te Paa:—

Ki te perehitia houtia nga Himene me whakauru nga nooti.

Whakaaetia ana.

8.

Na Reweti Kerehoma, he patai:—

He tikanga ranei kua takoto i te Hui kia tono utu te minita mo nga tamariki ina iriiria?

Whakahoki:—

Kahore.

9.

Na Rev. T. Kiriwi raua ko Reupene Tuoro:—

Kia tino whakaritea e tenei Hui kia whakahaerea nga Kura Ratapu tamariki i roto i nga Pariha katoa.

Whakaaetia ana.

page 7
10.

Na Rev. T. Kiriwi raua ko Rev. H. K. Taitimu:—

Me kohi ia pariha, ia pariha i te 5 hereni hei moni kawe i to tatou Hinotamana ki te Hinota o te Pihopatanga o Akarana.

Whakaaetia ana.

11.

Na Rev. T. Kiriwi raua ko Paraone Whakaruru:—

Me tu tonu ano te Hui ia tau ia tau, engari me whakamotuhake tetahi ra o aua Hui mo te taha minita anake hei mahi i te taha mo te wairua.

Whakaaetia ana.

12.

Na Rev. T. Kiriwi raua ko Rev. M. Kapa:—

Ko nga ohaohatanga o te Ra o te Petekoha hei awhina i te wero a Atirikona Wiremu.

Whakaaetia ana.

13.

Na Rawiri te Ruru raua ko Pereiha Tauhara:—

Ki te ngaro atu te Hahiwatena ma nga kai-karakia e tiaki nga mea o te whare.

Whakaaetia ana.

14.

Na Rev. R. Ngatote raua ko Reweti Kerehoma:—

Me whakarite tenei hapu, tenei hapu o te Atirikonatanga i tetahi tangata, ehara nei i te minita, hei kohi ra waho i te moni mo te wero o Atirikona Wiremu.

Whakaaetia ana.

15.

Na Rev. R. Ngatote raua ko Rev. T. Kiriwi:—

E whakapai ana tenei Hui ki a Rev. M. Kapa me ona iwi mo ta ratou whakamanuhiritanga i nga mema o te Hui.

Whakaaetia ana.

16

Na Rev. M. Kapa raua ko Wiremu Kairau:—

Me whakaaro nga kaumatua ki tetahi minita mo Mangakahia, hei tetahi o nga tangata o te Kareti i Turanga.

Whakaaetia ana.

17.

Na Pereiha Tauhara raua ko Rawiri te Ruru:—

Kia takoto nga tahua whangai minita o nga Pariha katoa o tenei Atirikonatanga ki nga mahi a te Hui.

Whakaaetia ana.

18.

Na Rev. M. Kapa raua ko Rev. R. Ngatote:—

Kia tupato nga mema Hui ki te whakaae i nga mea o nga Hui; engari kia mohio iho tera e whakaotia aua whakaaetanga.

Whakaaetia ana.

page 8
19.

Na Rev. M. Kapa, he patai:—

E pehea ana te whakaaro o te Hui mo te moni e puritia nei e au, ara, nga moni o te Tahua o te Hahi Maori o tenei Atirikonatanga?

Whakahoki a te Hui:—

Waiho kia takoto ki te peeke.

20.

Na Rev. W. te Paa raua ko Rev. Tiopira Paerata:—

Me pare te Hui Topu mo te tau 1902; taihoa e whakarite i te waahi e hui ai.

Whakaaetia ana.

21.

Na Rev. H. T. Papahia raua ko Henare Pukeroa:—

Ki Whangape te Hui o te Hahi o tenei Atirikonatanga a te tau 1901, hei a Maehe.

Whakaaetia ana.

Ko nga Minita me nga Kai-karakia ena o te Hahi Maori o te Atirikonatanga o te Waimate, Pihopatamga o Akarana, Hanuere 1, 1900.

Takiwa o te Waimate:— Atirikona E. B. Karaka.

  • Waimate
    • Rev. Timoti Kiriwi
    • Mita Henare Karaka
    • Mita Wiremu Pehikuru
    • Hirini Katene
    • Rawiri te Ruru
    • Hone Rameka
  • Ohaeawai
    • Kereama Tauwehe
    • Eruera Riwhi
  • Keri Keri
    • Mita Wiremu Keepa
    • Kingi te Ngahuru
  • Te Ti, Mangonui
    • Ngawati Aperahama
    • Teri Ngawati

Takiwa o Whangaroa:Rev. Herewini N. Paerata.

  • Matauri
    • Hohepa Whare
  • Touwai
    • Hemi Keepa Tupe
    • Wire Poata
    • Hemi Turetahi
  • Pupuke
  • Taakou
    • Wiremu Haare
    • Tareha te Kowhai
    • Etana Erueti
  • Wainui
    • Wiremu Weka
    • Ihimaera Pawa
    • Hoone Wekapage 9

Takiwa o Kaikohe:Rev. Matiu Kapa.

  • Kaikohe
    • Tepana Riwai
    • Paraire Hui
    • Karira Karaka
  • Te Iringa
    • Kereopa Putoto
    • Hoani Petera
  • Mangakahia
    • Tamati Poa
    • Hapeta Pipi
    • Wiremu Kairau
  • Otaua
    • Ruhiu Urumai

Takiwa o Ahipara:Rev. Reihana Kamiti.

  • Ahipara
    • Hoani Wiremu
    • Henare Rewi
    • Hami Poata
    • Henare Ngakaha
    • Mehana Whaitua
  • Ngatotoiti
    • Eriha Piriwata
    • Reweti Kerehoma

Takiwa o Whangarei:Rev. Wiremu P. te Waha.

  • Pehiaweri
    • Parata Minarapa
  • Taharoa
    • Eru Nehua
  • Te Toetoe
    • Hori Poke
  • Ngaruahine
    • Haora Whareumu
  • Ngunguru
    • Hone Wiremu
  • Maunu
    • Renata Manihera
  • Taiharuru
    • Hunia Mahanga

Takiwa o Hokianga:Rev. Hone T. Papahia.

  • Waiparera
    • Herewini te Toko
    • Ruka te Huru
    • Heta Rawiri
  • Poutawhera
    • Eparaima Tohuora
    • Hapeta te Puku
  • Waikeri
    • Aperahama Pukeroa
    • Henare Aperahama
  • Hautapoki
  • Waipoua
    • Wiremu Moetara
    • Pohe Paniora
  • Pakanae
    • Meinata Karauna
  • Manukau
    • Hemi Hui
    • Henari Mete
    • Tatana Hunia
  • Pawarenga
    • Kereama Wikiripi
    • Noa Pene
  • Herekino
    • Hapurana Hoori
    • Riki Parai
  • Waimamaku
    • Peneti Pana
    • Reupena Tuoro
    • Rapata te Huia
    • Nutana Taurere
    • Matene Naera
    • Harowe Titore
page 10

Takiwa o te Wairoa, Kaipar a:Rev, Wiki te Paa.

  • Te Wharau
    • Waaka te Huia
  • Ripia
    • Koroniria Kaipuke
    • Haimona Rewa
    • Orikena Whakawahi
  • Parirauewha
    • Netana Miru
    • Hone Paraone
    • Hare Peka Hohaia
  • Te Kowhai
    • Arapeti Paikea
  • Taita
    • Pene Tikinui
    • Hau Hepata
    • Tiatoa Paniana
    • Timi Maaka
  • Kapehu
    • Hetaraka te Koni
    • Wiremu Nepia

Takiwa o Oruru:Rev. Reihana Ngatote.

  • Kenana
    • Huirama Tukariri
    • Akuhata Kaiapa
  • Parapara
    • Henare Taha
    • Wiki Pikaahu
    • Eriha Kiriwi
  • Rangiawhia
    • Raharuhi Ihaia
    • Matiu Paekoi
    • Timoti Hetaraka
    • Riwhi te Hinaki
  • Peria
    • Kingi Waiaua
    • Maihi Kaitoa
    • Pereiha Tauhara
    • Wiremu Hoani
  • Taipa
    • Henare Wiremu
    • Rapihana Hetaraka
    • Pene Topi
  • Wikitoria
    • Karepa Tipako

Takiwa o Paihia:Rev. Tiopira Paerata.

  • Waiomio
    • Atimana Wharerau
    • Wiremu Kopa
  • Taumarere
    • Wiremu Pepene
    • Hura Whatonga
  • Karetu
    • Mita te Tai
    • Nepia Pomare
  • Paihia
    • Hoori Tane
  • Orauta
    • Hone Mokeke
  • Oromahoe
    • Wiremu Pirihongo
  • Waikare
    • Haika Waaka

Takiwa o Parengarenga:Rev. Hemi Kingi Taitimu.

  • Te Kao
    • Hemi Kapa
    • Matiu Tupuni
    • Makoare Taurore
    • Hohepa Paraone
    • Hone Ropiha
  • Paua
    • Weeri Tipene
  • Kapowairua
    • Murupaenga Rewiri
  • Ngatekawa
    • Hare Raharuhi
  • Takapaukura
    • Wiremu Kaingaroa
    • Paraone Whakaruru
page 11

Takiwa o Kaitaia:Rev. Meinata te Haara.

  • Kaitaia
    • Raniera Otene
    • Hoera Marupo
  • Awanui
    • Hakaraia Awarau
    • Etera Tararu
    • Paraone Tuwhare
    • Hakaraia Karaka
  • Pukepoto
    • Timoti Puhipi
    • Rapihana te Maru
    • Riapo Puhipi
    • Kihirini te Morenga
    • Herepete Rapihana
  • Kareponia
    • Timoti Popata
    • Matenga Komene
    • Hare Popata
  • Houhora
    • Hupata Kaka
    • Henare Taumataiti
  • Ngakahu
    • Hehi te Paa
    • Mawene Kiriwi
  • Pamapuria
    • Rutene te Waa
    • Waaka te Koni
    • Rupene Himiona

Ko nga moni ena i kohia e te Hahi Maori o te Atirikonatanga o te Waimate i te tau 1899.

Te Kao.
riro mai £ s. d. riro atu £ s. d.
Ohaohatanga 12 6 11 Mangai Reimana 1 10 0
Kawe Rongopai 2 6
Perehi Mahi Hui 2 6
Tahua Hahi Maori 6 0
Maramataka 1 0
Wharekarakia o Taita 10 0
Toenga 9 14 11
£12 6 11 £12 6 11
Awanui.
riro mai £ s. d. riro atu £ s. d.
Ohaohatanga 15 1 2 Pukapuka 2 14 9
Waina 7 0
Kawe Rongopai 2 6
Reimana 5 0
Toenga 11 11 11
£15 1 2 £15 1 2
page 12
Paua.
riro mai £ s. d. riro atu £ s. d.
Ohaohatanga 9 4 4 Reimana 1 10 0
Kawe Rongopai 2 6
Perehi Mahi Hui 2 6
Tahua Hahi Maori 6 0
Maramataka 1 0
Wharekarakia o Taita 10 0
Toenga 6 12 4
£9 4 4 £9 4 4
Kaitaia.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 1 10 11 Inihua wharekarakia 1 1 0
E nama ana 6 1 Waina 5 0
Maramataka 2 0
Kawe Rongopai 5 0
Tahua Hahi Maori 4 0
£1 17 0 £1 17 0
Okahu.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 18 4 Kawe Rongopai 2 0
Tahua Hahi Maori 3 0
Toenga 13 4
18 4 18 4
Whirinaki.
riro mai £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 1 6 6 Kawe Rongopai 1 0
Toenga 1 5 6
£1 6 6 £1 6 6
Ohaeawai.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 19 5 Wharekarakia, Taita 1 0 0
Ra waho 1 0 0 Rawiri 8 0
Toenga 1898 16 4 Whakapai wharekarakia 3 0
Toenga 1 4 9
£2 15 9 £2 15 9
page 13
Mangakaahia.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 1 8 7 Hui ki Kaikohe 6 5 0
Ra waho 6 5 0 Toenga 1 8 7
£7 13 7 £7 13 7
Waiparera.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 15 4 Kawe Rongopai 1 0
Toenga 14 4
15 4 15 4
Kaikohe.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 13 5 5 Wharekarakia o Taita 1 0 0
Ra waho 1 10 0 Waina 12 0
Whakapai Wahitapu 16 0
Kawe Rongopai 4 2
Tahua Hahi Maori 6 2
Perehi Mahi Hui 2 6
Waea taiepa Wahitap. 1 0 0
Maramataka, Ingika 1 3
Puruma,, horoi whareka. 17 0
Watena 1 0 0
Toenga 8 16 4
£14 15 5 £14 15 5
Te Tii. (Mangonui.)
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 6 0 Wharekarakia o Taita 2 14 0
Ra waho 2 14 0 Toenga 6 0
£3 0 0 £3 0 0
Wikitoria.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 17 7 Kawe Rongopai 2 0
Reimana 3 0
Perehi Mahi Hui 4 0
Toenga 11 7
17 7 17 7
page 14
Peria.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 3 17 Horoi Whare 2 6
Hinu peita wharekar. 1 9 0
Keeti me nga raka 7 0
Waina 5 0
Kawe Rongopai 2 6
Perehi Mahi Hui 1 0
Maramataka 2 0
Reimana 5 0
Tahua Hahi Maori 6 0
Toenga 17
£3 17 £3 17
Taita.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 27 14 2 Waina 6 0
Ra waho 6 18 10 Pukapuka 2 0
Puruma 2 6
Tahua Hahi Maori 13 3
Minita 2 4 0
Nama o Wharekar. 11 1 1
Rawiri 3 6 0
Kawe Rongopai 5 0
Reimana 4 6
Toenga 16 8 8
£34 13 0 £34 13 0
Ngatotoiti.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 1898 3 15 3 Waina 12 6
Ohaohatanga 1899 7 3 0 Kawe Rongopai 4 0
Horoi wharekarakia 9 0
Reimana e 2 tau 1 9 6
Minita 5 0
Watena 6 0
Wharekarakia o Taita 2 0 0
Toenga 5 12 3
£10 18 3 £10 18 3
Kokohuia.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 17 6 E toe ana 17 6
page 15
Ahipara.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 1898 10 3 0 Waina 1 6 0
Ohaohatanga 1899 11 0 11 Horoi kahu tepara 12 0
Horoi wharekarakia 16 0
Maramataka 2 0
Kawe Rongopai 5 0
Reimana 15 0
Toenga 17 7 11
£21 3 11 £21 3 11
Waimamaku.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 5 17 1 Waina 6 0
Turoro 1 6 6
Puruma, paraihe, pepa 4 11
Tima mau Rawiri mai 3 1
Kawe Rongopai 2 6
Watena 5 0
Reimana 10 0
Wharekarakia o Taiti 2 5 0
Horoi wharekarakia 2 6
Toenga 11 7
£5 17 1 £5 17 1
Te Wharau.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 1 2 Minita 1 0 0
Ra waho 20 0 0 Waina, kanara 2
Toenga 20 0 0
£21 2 £21 2
Taumarere.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 9 3 Waina 6 6
Maramataka 1 0
Kawe Rongopai 2 0
Perehi Mahi Hui 3 0
Tahua Hahi Maori 3 0
Reimana 5 0
Toenga 8 3
£9 3 £9 3
page 16
Kapehu.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 4 11 8 Tahua Hahi Maori 4 2
Ra waho 23 12 6 Waina 5 0
Kawe Rongopai 2 0
Reimana 15 0
Toenga 26 18 0
£28 4 2 £28 4 2
Ripia.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 18 9 Reimana 5
Ra waho 21 8 8 Kawe Rongopai 2 0
Toenga 1898 4 15 4 Mahinga wharekar. 11 3 5
Tahua Hahi Maori 11
Maramataka 1 6
Toenga 14 19 6
£27 2 9 £27 2 9
Rangiawhia.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 5 8 11 Waina 5 0
Tikinga waina 5 0
Whakapai marae 4 0
Horoi kahu, me whareka. 3 0
Mahi wharekarakia 3 10 0
Reimana 4 0
Kawe Rongopai 2 0
Perehi Mahi Hui 1 0
Tahua Hahi Maori 8 11
Toenga 6 0
£5 8 11 £5 8 11
Kenana.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 2 5 Waina 5 0
Horoi wharekarakia 4 0
Kawe Rongopai 2 6
Perehi Mahi Hui 1 0
Reimana 3 6
Toenga 1 9
£2 5 £2 5
page 17
Waimate.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 10 16 Inihua wharekar. 1 8 0
Toenga 1898 1 14 7 Whakapai okena 18 0
Ra waho 4 17 0 Whakapai marae 1 3 0
Tahua whangai minita 3 19
Wharekarakia o Taita 4 17 0
Reimana 10 0
Kawe Rongopai 12 5
Toenga 4 0 8
£17 8 £17 8
Waipoua.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 2 1 5 Wharekar. Waimamaku 15 0
Waina 1 6
Kawe Rongopai 2 6
Toenga 1 2 5
£2 1 5 £2 1 5
Taipa.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 1 15 8 Waina 12 0
Ra waho 1 16 0 Wharekarakia 2 8 6
Pukapuka 2 3
Kawe Rongopai 2 6
Reimana 3 6
Perehi Mahi Hui 6
Toenga 2 5
£3 11 8 £3 11 8
Touwai.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 4 5 3 Kawe Rongopai 2 6
Maramataka 1 6
Horoi wharekarakia 5 0
Reimana 2 6
Waina 6 0
Perehi Mahi Hui 5 0
Toenga 3 2 11
Tahua Hahi Maori 2 10
£4 5 3 £4 5 3
page 18
Parapara.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 1 17 1 Waina 7 6
Turoro 2 0
Tahua Hahi Maori 1 6
Kawe Rongopai 2 6
Perehi Mahi Hui 6
Reimana 5 0
Horoi wharekarakia 8 9
Toenga 9 4
£1 17 1 £1 17 1
Kareponia.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 3 7 10 Waina 18 6
Horoi wharekarakia 8 0
Minita 11 0
Turoro 6 0
Kawe Rongopai 2 6
Reimana 5 0
Toenga 16 10
£3 7 10 £3 7 10
Pakanae.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 2 7 4 Waina 2 6
Kawe Rongopai 2 6
Minita 5 0
Keeti Wahitapu 10 0
Turoro 9 0
Toenga 18 4
£2 7 4 £2 7 4
Herekino.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 2 17 2 Kawe Rongopai 1 0
Waina 5 0
Turoro 1 9
Tahua Hahi Maori 2 6
Reimana 5 0
Toenga 2 1 11
£2 17 2 £2 17 2
page 19
Pawarenga
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 1 19 3 Reimana 5 0
Kawe Rongopai 1 0
Toenga 1 13 3
£1 19 3 £1 19 3
Manukau.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 4 3 6 Waina 8 0
Peita, hinu 1 17 0
Horoi wharekarakia 2 0
Turoro 1 6 0
Reimana 5 0
Kawe Rongopai 1 0
Maramataka 6
Tahua Hahi Maori 4 0
£4 3 6 £4 3 6
Pehiaweri.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 1899 2 13 7 Tahua Hahi Maori 5 0
Toenga 1898 1 18 Perehi Mahi Hui 3 0
Kawe Rongopai 2 6
Maramataka 2 0
Ropi pere 4 10
Watena 10 0
Horoi wharekarakia 10 0
Toenga 2 14
£4 11 £4 11
Taharoa.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 13 11 6 Kamura 54 10 0
Ra waho 1896–1899 102 18 10 Papa wharekarakia 53 10 0
Pere 2 0 0
Pukapuka 2 0
Mea o wharekarakia 6 3 10
Tahua Hahi Maori 2 6
Kawe Rongopai 1 0
Perehi Hui 1 0
£116 10 4 £116 10 4
page 20
Hautapoki.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 3 7 6 Horoi wharekarakia 5 0
Waina 3 0
Tahua Hahi Maori 4 0
Rehita 1 0 0
Reimana 5 0
Kawe Rongopai 2 0
Toenga 1 8 6
£3 7 6 £3 7 6
Te Pupuke.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 8 11 10 Kawe Rongopai 4 0
Tahua Hahi Maori 4 0
Whakapai wharekar. 3 0 0
Peita, hinu 2 5 7
Waina 1 0 6
Turoro 5 0
Purumatanga 12 11
Karaihe 6
Reimana 10 0
Toenga 9 4
£8 11 10 £8 11 10

Tahua Hahi Maori.

Aperira 1894 tae noa ki Aperira 1900, £35 os. 7d.

He panui:— Kia mohio nga Pariha katoa ko ta koutou tahua maori tena. He mea atu naku kaua tetahi pire moni e tae mai ki nga Hui o te Hahi Maori e kaua he moni mo tenei Tahua.

Na Matiu Kapa,
Kai-tiaki Moni.

page 21

Takiwa Whakarunga O Akarana.
Nga Mema o Te Minenga Tuawha o Te Hui o Te Hahi Maori o Te Taha Whakarunga o Te Pihopatanga o Akarana.

Ko Te Paraimete o Niu Tireni Te Upoko.*
Nga Minita:

Ven. E. B. Karaka, Atirikona o te Waimate.
Rev. W. Hoete Matete Hauraki.
Rev. Taimona Hapimana Waikato.
Rev. Nikoka Tautau Waikato.
Rev. Hare Maihi Ruarangi Kaipara.
Rev. Ranapia Mokeha * Hauraki.

* Kahore ena i tae ki te Hui.

Nga Mangai Reimana;

Wiremu Huihi Kopua.
Hori Emore Kopua.
Te Aoterangi Te Akau.
Te Para Te Karaka.
Maapi Pene Pourewa.
Pirimona Tuahangata Aotearoa.
Wiremu te Huia Parawai.
Tame Paraone Manaia.

Kotahi tekau ma iwa atu nga Mangai Reimana i whakaritea, heoi kihai i tae ki te Hui.

page 22

Te Tuhituhinga i Nga Mahi a Te Hui.

Ko te karakia i te Wenerei Aperira 25, 1900, Ra a Maaka, i te Wharekarakia i te 11 o te karaka; te hunga i te karakia e 45, te hunga i taogo i te Hapa Tapu 17. Ko te ohaohatanga £1 4s 6d., i tukua mo te perehitanga i nga Mahi o te Hui. Ko Atirikona Karaka te tumuaki. No te 3 p.m. ka noho te Hui, a ka oti te karangaranga nga ingoa o nga mema, ka kiia e te tumuaki he Hui e rite ana ki ta te ture i wnakatakoto ai, ka timataia hoki te mahi ki te inoi.

Te Whai-Korero a Te Tumuaki.

E hoa ma, e nga Minita me nga Mangai o te iwi. Tena koutou!

He raruraru no te Pihopa te tae mai ai hei tumuaki mo tenei Hui. I tono au ki a Atirikona Wirihi kia haere mai ia hei upoko, nona hoki tenei takiwa, otira kihai ia i ahei i te mea e tata ana tana haere ki Ingarangi. Na kona au e tu atu nei hei whakakapi mo raua.

Kahore e maha aku korero. I te Hui o te Atirikonatanga o te Waimate i te 4 me te 5 o nga ra o te marama nei i oti he kupu kia nekehia te Hui Topu mo te tau 1902. E rua nga take i pena ai:—(1) ko te kore putake nui e hui ai, (2) ko te nui o nga moni e pau ana i nga mema e haere mai ana i te Aupouri, i te Rarawa, i Ngapuhi. He taima rawakore tenei no ta Hahi Maori a e kore e tika kia whaka-paua hua-koretia te oranga. Kihai i whakaritea e Ngapuhi te wahi e noho ai te Hui Topu. Waihoki ki te takiwa ki runga nei e iti iti ana te mahi a te Hahi, na reira i puta ai te whakaaro me whakatatahi nga minenga o tenei Hui mo te rua tau—he tikanga kore hoki—ma koutou ano ia hurihuri; kei a koutou hoki te tikanga.

Ka pau nei te whitu o nga tau i mahi ai a Revs. Taimona Hapimana raua ko Nikora Tautau ki enei takiwa, a e rapua ana nga hua. Ki te korero, kua whakarerea te karakia Hauhau a kua hoki mai ki te whakapono Karaitiana. Tena; ka hia wharekarakia ka tu puta noa puta noa i Waikato? Ka hia kaikarakia kua whakaritea hei karakai i te iwi i te mea kahore he minita? Ka hia kaumatua kua iriiria? E tata ana ki te wha tekau o nga tau i whakarerea ai te karakia me te iriiri tamariki, a he tino whakatupuranga tenei kahore ano i iriiria, koia te patai na, ka hia kaumatua kua iriiria? Ka hia tangata kua whakaungia, e rite ana ranei mo te whakau? E neke haere ana ranei te hunga tango i te Hapa Tapu? Ka hia nga kura Ratapu tamariki ka tu? Ka hia moni ka puta hei whangai minita? Rapua i te aronga o ena patai te ahua o te Hahi; ma nga

page 23

mahi ka kitea ai nga hua. He tika te taenga mai o nga tangata ki te Karakia i nga huihui noa iho a te Maori, otira ko tetahi wahi anake tena o nga mea a te Hahi. He rau ano te rau, he hua ano te hua. E hoa ma! Kei ki koutou hei whakangakau-kore ena kupu aku, kahore erangi he mea kei whakamanamana noa hei whakaoho hoki.

He kupu ke tena. Kia rua ake tau ka mutu ta te Ropu whakaneke mohiotanga Karaitiana o Ingarangi whangai ia Taimona raua ko Nikora, a kei whea ra he oranga mo a ko atu? I ta tatou Hui ki Maramatawhana, i a Maehe 1899, i kokiritia te wero a Atirikona Wiremu. I mea ia ki te taea e nga tangata o tenei Pihopatanga, ahakoa Pakeha, Maori ranei, te kohi kia £2000 mo nga tahua whangai minita Maori mana e tapiri ki te £1000. Kahore ano au i rongo noa mehemea kei te whakaarohia taua mea. I puta ke atu i konei te tikanga mo tetahi kura kotiro Maori ki Akarana a haere ana te kai kohikohi i taua tau a mutu tonu atu i reira te whakaaro. He maha nga whenua maori kua pau te hoko, he nui te moni kua puta mai, e whakahawetia ana taua kura ina te homai etahi. Ara, ano e pena ana te whakaaro, mo nga pakeha ke nga painga o te Kura Kotiro Maori.

Kei te puare tonu nga takiwa minitatanga o Revs. Heta Tarawhiti raua ko Hohua Moanaroa, kua ngaro atu na. E kimi noa ana a te Pihopa ki etahi tangata hei whakakapi i aua waahi watea a kahore e kitea. Inaianei e kumia keetia ana nga whakaaro ki nga whenua, me nga tikanga whakahaere mo te taha ki te tinana me te mea kahore o te tangata wairua.

I tera Hui a tatou i whakaritea ko Apirana Ngata hei hinotamana mo te takiwa whakarunga o Akarana, ki te Hinota Pihopatanga, heoi kihai ia i tae i warea hoki ki te whakahaere i nga tikanga o te Kareti o Te Aute hei hapai i te Maori. Ma koutou e whiriwhiri ia tetahi atu tangata. I tae to Ngapuhi mema a nui atu te ahuareka o te Hinota ina tu ia ki te korero.

Kei te hangaa inaianei he wharekarakia e Ngatiporou ki Harataunga, hei whare ma ratou tahi ko o ratou hoa Pakeha. He Hauhau aua tangata i nga tau tata ka pahure nei.

Tenei tetahi mea hei whakahari ngakau, ara, ko te taenga o Rev. Perere Peneti ki te mahi i roto i nga tangata o nga takiwa o Taranaki. Ehara tana i te tirotiro kau ka haere ai, erangi he noho tuturu ki reira. Ki tana korero ko etahi e whakarongo ana, ko etahi e whakatuturi ana. Heoi e tumanako ana ahau, e kore pea e roa ka tae mai etahi Mangai Reimana o reira ki o tatou Hui. Me puta a tatou inoi ki ie Ariki o te kotinga kia whakakahangia tana pononga, kia homai hoki ki a ia te wairua mohio, e ahei ai ia te rui tika i te purapura, mana e manaaki te kupu kia whai he i a ia.

Ma te Atua tatou e tohutohu i enei mahi a tatou kia mahi tonu hoki ki a Ia i runga i te tika, i te pono, Amine.

page 24

Nga Motini.

1.

Na Rev. Nikora Tautau raua ko Wiremu Huihi:—

E whakapai ana te Hui ki te whai-korero a te Tumuaki, a e tono ana kia perehitia ki te pukapuka o nga Mahi.

Whakaaetia ana.

2.

Whakaritea ana ko Rev. T. Hapimana raua ko Wiremu Huihi hei kai-tuhituhi.

3.

Na Rev. W. H. Matete raua ko Tame Paraone:—

Kia whakanekehia te Hui Topu ki te wha tau ka hui ai, ara, mo te tau 1902.

Whakaaetia ana.

4.

Na Rev. W. H. Matete raua ko Wiremu te Huia:—

Ko te Hui Takiwa mo te tau 1901 me mine ki Hauraki.

Whakaaetia ana.

5.

Na Rev. N. Tautau raua ko Rev. H. M. Ruarangi:—

Kia whakapumautia he tikanga e tenei Hui kia tu he Huihuinga minita i nga wa e tu ai nga Hui Topu.

Whakaaetia ana.

6.

Na te Para, he patai:—

E pehea ana nga moni o te pariha o Hohua Moanaroa kua mate nei?

Whakahoki:—

Aua; me rapu.

7.

Na te Para raua ko Aoterangi:—

Me tu he kura tamariki ki te Akau.

Whakahoki a te Tumuaki:—

Me tono ki te Kawanatanga.

8.

Na te Para, he patai:—

E kore ranei e ahei kia noho a Taimona Hapimana a Nikora Tautau ki Hopuhopu?

Whakahoki a te Tumuaki:—

E kore, i te mea e noho raruraru ana taua whenua inaianei.

9.

Na Rev. Nikora Tautau, raua ko Maapi Pene:—

Kia motuhiahia mai te 4 eka i te Kopua ki te Hahi. Ko Hone Omipi te Kaitiaki. Taua poraka ko Kopua No. I.

Whakaaetia ana.

page 25
10.

Na Rev. W. H. Matete raua ko Rev. Nikora Tautau:—

Me haereere nga Minita ki nga takiwa o etahi minita. Ma nga pariha e whakaaro te haerenga mehemea he mea karanga.

Whakaaetia ana.

11.

Na Rev. W. H. Matete raua ko Rev. N. Tautau:—

Ko Mita Karaka hei Hinotamana mo te taha whaharunga o te Pihopatanga ki te Hinota o Akarana.

Whakaaetia ana.

12.

Na Rev. T. Hapimana raua ko Rev. W. H. Matete:—

Me whakaputa mai nga moni i kohia mo te kura kotiro i te Peeke, a me hoatu kia Atirikona Karaka a nga ra o Oketopa.

Whakaaetia ana.

13.

Na Rev. H. M. Ruarangi raua ko Tame Paraone:—

He whakapai tenei kia Revs. T. Hapimana raua ko N. Tautau me o raua iwi katoa mo te nui o to ratou atawhai i nga mema o te Hui.

Whakaaetia ana.

Ko nga moni ena i kohikohia e te Hahi Maori o te takiwa whakarunga o Akarana i te tau 1899.

Parawai.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 3 15 1 Waina 7 6
Horoi, puruma whareka. 17 0
Perehi Mahi Hui 5 0
Mahinga pere 2 6
Minita 16 0
Toenga 1 7 1
£3 15 1 £3 15 1
Maramatawhana.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 2 5 6 Patu pere, puruma 2 11
Ra waho 8 10 0 Whakaora wharekar. 5 0 5
Tahua whangai minita 8 2
Toenga 5 4 0
£10 15 6 £10 15 6
page 26
Manaia.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Moni toenga 9 14 Papa 1 14 0
Ohaohatanga 3 18 0 Nera, Raka 8 0
Ra waho 16 9 6 Peita, Horoi whareka. 4 2
Kawe Rongopai 2 0
Tini mo te wharekar. 11 6 4
Kamura 9 0 0
Reimana 2 0 0
Toenga 5 7 9
£30 2 £30 2
Haranui.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 2 16 1 Tahua whangai minita 19 7
Moni toenga 2 4 Toenga 4 0 10½
£5 0 £5 0
Orakei.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 2 8 2 E toe ana 3 1 0
Moni toenga 12 10
£3 1 0 £3 1 0
Pourewa.
riro mai. £ s. d. riro atu. £ s. d.
Ohaohatanga 6 12 11 Mo wero a Atiri. Wir. 1 3 3
Horoi Wharekarakia 10 0
Perehi Mahi Hui 5 0
Tuku paanui me te waina 2 0
Pau i te Hui 3 2 7
Toenga 1 10 1
£6 12 11 £6 12 11
page 27

Ko nga Tangata ena o te Hahi Maori o te Pihopatanga o Akarana i te tau i mutu i a Hepetema 30, 1899.

Takiwa. Nga Minita. Kai-karakia. Tangata e tae ana ki te karakia. Tangata tango hapa. Tamariki i iriiri. Marenatanga. Tupapaku i nehua. Kohikohi.
£ s. d.
Pareagarenga 1 9 350 150 34 1 12 19 0 6
Ahipara 1 7 318 76 11 7 10 21 3 11
Kaitaia 1 10 320 65 17 5 14 21 17
Oruru 1 13 280 120 17 4 11 18 2
Hokianga 1 14 372 142 24 4 11 18 0*
Waimamaku 7 274 74 15 6 8 2 17 9
Kaikohe 1 10 949 105 37 25 19 11
Waimate 1 12 430 105 27 7 9 11 8
Whangaroa 1 10 330 74 57 7 9 6 18 9
Paihia 1 12 427 66 24 2 12 14 1 11
Whangarei 1 5 260 25 16 19 4 11 9
Wairoa 1 12 380 106 24 2 7 249 5 11
Kaipara 1 6 320 41 11 1 6 12 16
Hauraki 2 22 775 69 102 19 52 13 8 1
Waipa 2 6 1124 9 14 2 19 1 17 3
Waikato 2 3 295 15 4
Taranaki
16 158 7204 1215 434 67 199 £424 19 4
page break

* Kihai etahi i homai ki te Hui.

† Kahore e mohiotia.