.jpg)
Nga Memao teMinenga Tuatoruo teHui o Te Hahi Maori o Te Taha Whakarunga o Te Pihopatanga o Akarana.
Ko Te Paraimete o Nui Tireni te Upoko*
Nga Minita:
ko Rev. Kanana Koura, Whakakapi mo te Atirikona o Akarana te Tumuaki.
| Rev. W. Hoete Matete | Hauraki. |
| Rev. Ranapia Mokena * | Hauraki. |
| Rev. Taimona Hapimana | Waikato. |
| Nikora Tautau | Waikato. |
| Rev. Hare M. Ruarangi | Kaipara. |
He Tuhituhinga
I Nga Mahi a Te Hui.
Ko te karakia i te Turei, Maehe 14, 1899, i te wharekarakia i Maramatawhana, i te 10 o te karaka, 19 te hunga i tango i te Hapa Tapu. Ko te ohaohatanga £1 4s. i tukua hei utu i te perehitanga o nga Mahi o te Hui. I muri tata iho ka mine ano te Hui, a ka mutu te karangaranga i nga ingoa o nga Mema me te inoi ka tu a Kanana Koura ki te whaikorero.
Te Whaikorero a Te Tumuaki.
E hoa ma e nga Minita, e nga Mangai o te iwi; Tena koutou! Na Atirikona Karaka te tikanga kia whaikorero ahau ki tenei Hui o te taha Maori o te Hahi o te takiwa whakarunga o to tatou Pihopatanga, na te Paraimete hoki i whakaae. He mea whakamanawareka, he mea whakahonore taua karangatanga i a au. Ehara au i te tauhou ki te mahi i roto i nga Maori, inahoki e iwa nga tau i mahi ai au ki Kororareka, a tu tonu ana nga karaihe kaiwhakaako i nga wiki katoa. No te tau 1861 ka nekehia au ki Otahuhu a ka takitahi aku minitatanga ki nga Maori. Ahakoa kei te taha Pakeha au e mahi ana inaianei e kore rawa e mate taku ngakau nui kia koutou me te hono tonu te inoi kia manaakitia e te Atua te Hahi Maori kia whai hua maha ai.
| 1. | I puta te mihi a te Pihopa i te Hinota Pihopatanga mo a koutou minita mo Revs. Heta Tarawhiti raua ko Hohua Moanaroa kua tangohia atu nei e te Ariki kia nohoia te wahi i roto i te whare o Tona Matua kua whakaritea nei e Ia mo raua. I tupono ki a raua nga raruraru o te whawhai ki Waikato, a kitea ana i reira ta raua whai pakiaka, whai turanga, i runga i te whakapono ki a te Karaiti; kihai rawa i korikori, erangi u tonu taea noatia te mutunga. Me whakapai tatou ki te Atua mo to raua u, me inoi hoki ki a Ia, kia homai he kaha kia tatou e aru ai tatou i a raua mahi pai kia uru tahi ai tatou ki Tona rangitiratanga i te rangi.page 20 |
| 2. | He kupu taku mo te taha ki o koutou minita. E akiaki tonu ana a te Pihopa raua ko te Atirikona kia rapua he tikanga hei whakanui i to ratou oranga. Ka tau te whakama ki te Hahi Maori ki te waiho rawakore nga minita. Kaua e ngakaukore ki te oranga mo nga kai tiaki wairua. E utua ana e koutou nga mea e riro mai ana i te toa mo te taha tinana, a me riro utu kore nga mea mo te wairua? E utua ana te kamura, te parakimete me era atu kai mahi ki te utu tika, a he aha te oranga mo te minita i kaiponuhia ai? Kua takoto noa atu te tikanga, "Kaua e whakamokatia te mangai o te okiha patu witi" (1 Kori. 9, 9.) me tena, "Ka tika te utu mo te kai mahi" (Ruka 10, 7.) me tera atu, "Whakaaroa wawetia he pai ki te aroaro o nga tangata katoa" (Rom. 12, 17.) Tena tetahi mea hei whakaoho i a tatou, he kupu na Atirikona Wiremu. E mea ana ia ki te taea e nga tangata o te Pihopatanga o Akarana, ahakoa Pakeha, Maori ranei, te kohi kia rua mano pauna (£2000) mo nga tahua whangai minita Maori, mana e tapiri ki te kotahi mano pauna (£1000). Ma koutou tena e tirotiro, e hurihuri. |
| 3. | He kupu tenei mo nga tohunga me era atu tangata tinihanga e mahi nei i roto i a koutou. Ka pai kia tahuri te Kawanatanga ki te tinei i nga mahi e mate ai te tangata. Tika rawa atu kia whakakorea atu nga tohunga Maori. Otira e kore e taea e te ture te putake o taua mahi kohuru tangata. Ma kou ou ake tena e titiro. Maharatia te kupu a Paora "Ahakoa he mea enei e karangatia nei he atua i te rangi i te whenua ranei (he tini nei hoki nga atua, he tini nga ariki) kai tatou ia, kotahi ano Atua ko te Matua, ko te take ia o nga mea katoa, a ko tatou i roto i a ia; kotahi hoki Ariki, ko Ihu Ka aiti, nana nei nga mea katoa, nana hoki tatou," (1. Kori. 8, 5—6.) Waihoki tera pea he tohunga, he tangata kua taea e te tinihanga a Hatana, e whakaatua ana i a ia, kia tatou ia kotahi ano Atua, kotahi ano Ariki. E whakatauiratia ana aua tu tangata kia Hani raua ko Hamapiri (2. Tim. 3, 8.) ki a Haimona o Hamaria (Mahi 8, 9.) ki a Erima o Papaho (Mahi 13, 8.) a he mea tika kia pehia aua tu tangata me ratou i pehia. No mua mai aua tangata tinihanga, inahoki kei a Tiutoronomi 13, 1—3 te whakatupato a kei te rima o nga rarangi te whiu i whakaritea mo ratou. E aku hoa, kia rite i a koutou te kupu a Paora "Kakahuria iho nga mea whawhai katoa o te Atua kia taea ai e koutou nga hangareka a te rewera te tu ki te riri" (Epeha 6, 10—17.) |
| 4. | Tetahi o aua mea whawhai ko te tika hei pukupuku hei arai i te uma, ara i te ngakau. Ma te poke kore o te ngakau ka poke kore hoki nga mahi. Kei te mohio katoa tatou ki te nui o te raruraru e pa mai ana kia koutou i te he o nga tikanga mo te marena. Ki ta te Hahi tikanga he mea tapu te marena, he mea honore, a e whakatupato ana kia kaua te tangata e anga whakaaro kore ki taua ritenga. E whakanoatia ana te marena e etahi ano he mea hangahanga noa iho, na reira i hono tonu ai nga raruraru. Tetahi tikanga a te Maori i hua ai te hara ko te moe huihui, a taunga ana nga tamariki ki nga mea e rere ke ana i te pai. Kaua hoki nga matua e whakahua kupu whakama i te aroaro o nga tamariki. No tera tau i puta te whakaaro kia tu page 21 tetahi Kura kotiro Maori ki Akarana, heoi, kahore ano tetahi hereni kotahi a te iwi Maori i tae ki te Komiti whakahaere. |
| 5. | Kotahi atu mea e toe nei hei korerotanga maku, ara, ko te ata tiaki i a koutou tinana. Whakarerea atu nga tikanga paru, horoikore a nga tupuna. Kia ma te kiri, kia ma nga kakahu, kia ma nga whare. Kaua te mea pirau e tata ki te nohoanga tangata. Na te Atua o tatou tinana ngatahi ano ko nga wairua, a e whai hara ana tatou ki a ia ina turi ki nga tikanga e ora pai ai aua tinana. Ko te kaha tinana me te kaha wairua ta tatou e whai ai. |
Ma te Wairua o te Atua koutou e whakamarama kia oti pai ai he tikanga e whai kororia ai tona Ingoa Tapu, e neke ai te pai o tenei wahi o Tana Hahi.
Nga Motini Me Nga Patai.
| 1. | Na Rev. N. Tautau raua ko Rev. T. Hapimana:— |
E whakapai ana te Hui ki te whaikorero a te Upoko, a e tono ana kia perehitia ki te pukapuka o nga Mahi.
Whakaaetia ana.
| 2. | Whakaritea ana ko Rev. Hare M. Ruarangi raua ko Paora Reweti hei kaituhituhi mo te Hui. |
| 3. | Na Rev. W. Hoete, he patai:— |
Mo te pukapuka o te Pihopa e tono nei kia kohi i nga Ratapu katoa hei whakarahi i nga Tahua whangai minita a kia tukua mai ki te Atirikona i nga mutunga koata; e kore ranei e ahei kia puritia aua moni tae noa ki te minenga o te Hui Topu, a hei reira hoatu ai? Te whakahoki:—
E ki ana te Pihopa me tuku mai i nga mutunga koata.
| 4. | Na Kihirini Reweti, he patai:— |
Pehea te nui o te Tahua Whangai Minita o Ngatiwhatua?
Te whakahoki:—
£449 7s. od.
| 5. | Na Paora Reweti raua ko Kihirini Reweti:— |
He tono ki nga Kaitiaki whenua o te Hahi kia whakawhitia te rima eka i Orakei ki te kotahi eka i Okahu he turanga Wharekarakia.
Whakaaetia ana.
page 22
| 6. | Na Revs. N. Tautau raua ko H. M. Raurangi:— |
Ko Apirana T. Ngata hei Hinotamana mo te takiwa whakarunga o te Pihopatanga ki te Hinota o Akarana.
Whakaaetia ana.
| 7. | Na Rev. N. Tantau raua ko Maapi Pene:— |
Hei te Pourewa te Hui a Aperira 1900.
Whakaaetia ana.
| 8. | Na Revs. N. Tautau raua ko W. H. Matete:— |
He mihi tenei no te Hui mo Revs. Heta Tarawhiti raua ko Hohua Moanaroa kua tae nei ki to raua okiokinga. Ko o raua iwi e noho pani ana, a ko te Hui nei e tangi ana mo te ngaronga atu o aua Minita Kaumatua.
Whakaaetia ana.
| 9. | Na Rev. H. M. Raurangi raua ko Paora Reweti:— |
Me mutu te whakahua i nga Atirikonatanga o Waikato o Waitemata mo tenei Hui, erangi me whakahua ko te Hui o te takiwa whakarunga o te Pihopatanga o Akarana.
Whakaaetia ana.
| 10. | Na Rev. W. H. Matete, he patai:— |
E kore ranei e ahei nga kai-karakia Maori ehara nei i te Minita te mau i te kahu karakia ma ina karakia?
Te whakahoki:—
E mau ana nga kai karakia pakeha i taua kakahu, a kahore he ture hei arai i nga kaikarakia Maori te pera ai.
| 11. | Na Revs. N. Tautau raua ko T. Hapimana:— |
E whakawhetai ana tenei Hui ki nga tamariki o te Kareti i Te Aute mo nga pai e mahia nei e ratou ki roto i te iwi Maori mo te taha ki te tinana raua tahi ko wairua.
Whakaaetia ana.
| 12. | Na Revs. N. Tautau raua ko W. H. Matete:— |
(a) Me whakatu he Komiti whakahaere kohikohi mo te takiwa whakarunga o tenei Pihopatanga kia toko ono tangata hei takawaenga i te iwi Maori raua ko te Komiti tiaki moni, whenua o te Hahi.
(b) Nga tangata mo taua Komiti: ko Mita Karaka raua ko Paratene Kapa mo Waikato; ko Matiu Poono raua ko Tamaiwhua Rawiri mo Hauraki; ko Kihirini Reweti raua ko Weneti Ruarangi mo Kaipara.
Whakaaetia ana.
page 23
| 13. | Na Weneti Ruarangi, he patai:— |
Kei te pehea nga moni o te whenua o te Hahi Maori i Pukaki i tukua nei kia Pihopa Herewini?
Te whakahoki:—
Maku e rapu.
| 14. | Na Maapi Pene raua ko Mita Karaka:— |
He whakapai tenei na te Hui kia Rev. Hare M. Ruarangi me Ngatiwhatua katoa mo ta ratou atawhai ki nga mema.
Whakaaetia ana.
Ko nga moni ena i kohikohia e te Hahi Maori o te takiwa whakarunga o te Pihopatanga o Akarana i te tau 1898.
| riro mai. | £ | s. | d. | riro atu. | £ | s. | d. |
| Ohaohatanga | 8 | 12 | 4 | Whakapai wharekar. | 8 | 12 | 4 |
| riro mai. | £ | s. | d. | riro atu. | £ | s. | d. |
| Ohaohatanga | a | 4 | 4½ | E toe ana | 2 | 4 | 4½ |
| riro mai. | £ | s. | d. | riro atu. | £ | s. | d. |
| Ohaohatanga | 1 | 6 | 0 | Purumua, karaihe wini | 2 | 6 | |
| Toenga | 1 | 3 | 6 | ||||
| £1 | 6 | 0 | £1 | 6 | 3 |
| riro mai. | £ | s. | d. | riro atu. | £ | s. | d. |
| Ohaohatanga | 13 | 10 | Waina | 1 | 0 | ||
| Toenga | 12 | 10 | |||||
| 13 | 10 | 13 | 10 |
| riro mai. | £ | s. | d. | riro atu. | £ | 8. | d. |
| Ohaohatanga | 4 | 17 | 6 | Whakapai wharekara kia | 9 | 0 | |
| Waina | 3 | 0 | |||||
| Minita haerenga | 4 | 6 | |||||
| Kawe Rongopai | 3 | 0 | |||||
| Toenga | 3 | 18 | 0 | ||||
| £4 | 17 | 6 | £4 | 17 | 6 |
| riro mai. | £ | s. | d. | riro atu. | £ | s. | d. |
| Ohaohatanga | 3 | 5 | 0 | Kawe Rongopai | 2 | 0 | |
| Toenga | 3 | 3 | 0 | ||||
| £3 | 5 | 0 | £3 | 5 | 0 |
| riro mai. | £ | s. | d. | riro atu. | £ | s. | d. |
| Ohaohatanga | 5 | 5 | 7 | Kawe Rongopai | 4 | 0 | |
| Waina | 6 | 6 | |||||
| Minita | 5 | 0 | |||||
| Whakapai wharekar. | 2 | 18 | 0 | ||||
| Reimana | 1 | 0 | 0 | ||||
| Toenga | 12 | 1 | |||||
| £5 | 5 | 7 | £5 | 5 | 7 |
| riro mai. | £ | s. | d. | riro atu. | £ | s. | d. |
| Moni toenga | 1 | 5 | 9 | Perehitanga mahi Hui | 5 | 0 | |
| Ohaohatanga | 11 | 6 | Whakapai wharekar. | 5 | 6 | ||
| Waina | 1 | 0 | |||||
| Reimana | 1 | 5 | 9 | ||||
| £1 | 17 | 3 | £1 | 17 | 3 |
* Kahore ena i tae ki te Hui.