Whai-Korero a te Tumuaki.

E hoa ma, e nga minita, me nga mangai o te iwi, Tena koutou!

Me matua whakapai tatou ki to tatou Matua i te rangi Mona i ata tiaki ia tatou a tae noa mai ki tenei huinga. Kei te ora katoa nga Minita me nga Mangai Reimana o tenei Atirikonatanga a ko te tikanga kia whakawhetai, aua ki nga ngutu anake erangi ki a tatou hanga, ia tatou ka anga nui ki ana mahi. Ahakoa ko tatou i tohusgia, ko te takiwa whakarunga o te Pihopatanga e tangi ana mo nga minita tokorua kua ngaro atu i te mate, kua tutuki te mahi ki te ao nei o Revs. Heta Tarawhiti raua ko Hohua Moanaroa. Ehara raua i tenei Atirikonatanga, otira he mea tika kia maharatia aua kuamatua rongo nui e tatou. E toru tekau ma waru nga tau i minita ai raua, no te tau 1860 hoki raua i whakaminitatia ai e Pihopa Herewini.

Ko te tau whakamutunga tenei o tenei rau tau, a ko tenei ake tau timata ai te tau 1900. Me waiho atu i tenei tau nga mangere, nga ngoikore, nga pohehe, nga kuwaretanga, a me poka hou i te timatanga o tenei rau tau he mahi hou ma tatou, te anga nui ki nga mahi e neke ai te pai ki te tinana raua ko te wairua. Ko te tino mea kia whaia e tatou, ara, e ia tangata, e ia tangata, ko ia ake kia tapu kia tika. Me puta ta tenei ta tenei uaua kia whai hua i nga hua o te Wairua e whakahuatia na e Paora i a Karatia 5, 22. ara, kia tuarite tona ake ahua ki to te Karaiti, kia tohe hoki i nga ra katoa ki te whai i page 5ona takahanga tapu. He waahi taki tahi tenei o tatou tenei o tatou no tona tinana, ara no te Hahi, a ki te whai ngoi a ia waahi, a ia waahi ka whai ngoi te Hahi katoa.

No tenei marama i tutuki ai te kotahi rau o nga tau o te Ropu tono i nga kaikauwhau o te Rongopai ki nga tauiwi. No te Parairei, Aperira 12, 1799, ka huihui ki tetahi ruma i Ranana, Ingarangi, nga minita 16 me nga hoa ehara nei i te minita toko iwa, ki te rapu tikanga e rite ai te poroporoaki a te Karaiti ki nga Apotoro; "Haere koutou meinga hei akonga nga iwi katoa, iriiria i runga i te ingoa o te Matua, o te Tamaiti, o te Wairua Tapu. "Ka timata i reira te kohi moni hei oranga mo nga kai kawe i te Rongopai, Kahore he Pihopa, he tangata nunui ranei o taua Komiti, erangi he tangata noa iho. E rima nga tau i akiaki ai ratou i nga tangata o te Hahi o te Ingarangi kia homai he moni, kia rapua hoki he karere katahi ka kitea nga tangata tokorua a tonoa ana hei kawe i te Rongopai ki Awherika ki nga mangumangu o taua whenua. No te tau 1809 ka tukua mai a te Kingi raua ko te Horo hei karere ki Niu Tirena otira e rima tau i noho ai ki Poihakena (Sydney), i araia hoki e te matenga o nga pakeha o te kaipuke o Paira ki Whangaroa. No Tihema 25, 1814 ka u mai a te Matenga me ona hoa ki Peiawhairangi. No taua ra te kauwhau tuatahi ki tenei motu, ko te rarangi, "He kai kauwhau tenei ahau kia koutou mo te hari nui meake puta mai ki te iwi katoa." (Ruka 2, 10). Ko te whakatokanga tena o te pua nani o te Rongopai ki Niu Tireni. Kotahi tekau ma tahi nga tau i mahi ai aua karere me nga hoa i u mai i muri ki waenganui o nga Maori, a hore rawa he hua. No te tau 1825 i iriiria ai a Rangi, he rangitira no Ngapuhi, i te mea e tata mate ana a huaina ana te ingoa ko Karaitiana. No te tau 1829 ka iriiria tahitia nga tamariki tokowha a Tauwhanga me tetahi tamaiti pakeha ko Wiremu Renata Wiremu, ko ia nei te Pihopa o Waiapu inaianei. No Pepuere 7, 1830 ka iriiria a Rawiri Taiwhanga te mataika o nga Maori kaumatua. E kore e taea te korero whakatepe i te totorokanga haeretanga o te kupu i nga tau i muri iho. Kihai i roa ka rewanatia katoatia a Niu Tireni a here rawa tetahi hapu i hapa i te pukapuka i te kaikarakia, a tahuri ropu ana nga iwi Maori ki a te Karaiti. No te tau 1842 ka u mai a Pihopa Herewini, a timata tonu tana haere ki te tirotiro i tenei iwi hou kua uru mai ki te Hahi o te Karaiti. Ko nga tino koroheke kei te mohio ki te ahua o te motu i te taenga mai o nga mihinare. Kahore tetahi mahi kino e taea ana e te tangata, e Hatana, i kore e mahia e o koutou tupuna; te kohuru, te kai tetahi i tetahi, me nga mahi poke, mahi whakarihariha katoa. A kei te pehea te ahua inaianei? Na te aha i ahei ai nga tangata Maori o ia iwi, o ia hapu te huihui pera me te Hui nui kua pahure tata nei ki Waitangi. Noho tahi ana, moe tahi ana, kai tahi ana, korero tahi ana, kahore he wehi he raruraru. Kahore he Hui pena a nga tupuna; a na te aha i taea ai i enei ra, i rere ke ai te ahua? Ahakoa kei te whakaparahako etahi ki te karakia, ki nga ture hoki a te Atua, kei te whakaae katoa na te Whakapono. E whatekau nga minita Maori, 300 nga kaikarakia, 16,000 nga tangata kua oti te iriiri, 2450 te hunga tango i te Hapa tapu. Na, tena, me pehea tatou?

page 6

Whakarongo mai, Ma ata matau ai koutou. Ko nga moni o taua Ropu tono Mihinare, he mea kohi e te iti e te rahi—e te tangata whai rawa e te rawakore — e te kaumatua e te tamariki. Kei ta etahi he pene i te marama, na kona i uru ai te katoa ki te whakarite i ta te Karaiti kupu Ma kauwhautia te Rongopai ki te ao katoa. E kore ranei tatou e pai kia uru hoki tatou ki taua mahi? "Ko te whakawhiwhi nui atu te hari i to te whiwhi."

Tenei tetahi atu mea hei tirohanga ma tatou, ara, ko te wero a Atirikona Wiremu. Kua kite na koutou i tana reta e ki nei ia, ki te kohia e nga tangata o te Pihopatanga o Akarana, ahakoa Pakeha, ahakoa Maori i te £2000 hei apiti ki te Tahua Whangai Minita Maori mana e homai kia £1000 hei apiti. E hoa ma, kaua tatou e wehi ki tana wero, erangi whakaputaia to tatou maia i tenei tau whakamutunga rau tau. Ma tatou e rapu he tikanga e taea ai.

Kotahi atu mea e toe ana hei whakaaturanga maku ki a koutou. Kua kitea he tikanga e te Hinota Nui e uru ai nga Mangai Reimana Maori ki nga Hinota Pihopatanga. Na, kua whakaritea kia rua nga Hinotamana Maori mo tenei Pihopatanga kia kotahi ma te Hui Maori o te Atirikonatanga o te Waimate kia kotahi mo te Hui o te taha whakarunga. Ma koutou e rapu he Hinotamana Maori hei Mangai ma koutou ki te Hinota o Akarana.

Heoi, ma te Wairua Tapu tatou e whakamarama kia kitea ai nga tikanga e tupu ai te Hahi, Mana hoki tatou e whakakaha kia rite ai aua tikanga.