E hoa ma, e nga Minita, e nga Mangai reimana o te Atirikona-tanga o te Waimate, Tena koutou!

Kua riro to tatou Pihopa ki Ingarangi, na reira ahau i tu ai hei riwhi mona ki tenei minenga o to tatou Hui. Te take o tana haere, he Runanga na nga Pihopa o te ao katoa e piri ana ki to tatou Hahi. Tera pea e tae ki te 200 nga Pihopa o taua Hui. Toko rima nga Pi-hopa o Niu Tireni kua riro ki Ingarangi; a, kotahi anake i mahue, ko to Nerehana. Na taua Runanga Pihopa i kitea ai te kotahitanga o te Hahi, inahoki ko reira nga Pihopa o nga iwi nunui o te ao katoa. Te take o taua Hui he whakakotahi i nga tikanga mo ia wahi, mo ia wahi, puta noa, puta noa.

No te Tau ka huri nei i mata ai te Akipihopa o Kanatapere, he Upoko ia no te Hahi o Ingarangi. He tangata ia i matenuitia e nga tu tangata katoa, haunga nga mea anake e whakaae ana ki nga tika-nga o to tatou Hahi. Kotahi o o tatou hoa minita maori, ko Rev. W. Turipona o Hauraki, kua tangohia e te Ariki o te kotinga kia okioki i ana mahi. Ahakoa ehara ia i tenei Atirikonatanga, e tika ana kia whai kupu ahau mona inahoki i mohiotia ia e tatou katoa he minita u tonu ki tana mahi. He tangata ngakau tapatahi ia no te timatanga mai ra ano o tona iriiringa a tae noa ki tona matenga. I te taima o te whawhai ki Taranaki, ki Waikato, kihai rawa ia i korikori; a, nana i pupuri ona iwi kia kaua e uru ki te whawhai. No te 24 o Hepetema 1896 i mate ai.

page 4

Tenei tetahi take e hari ai tatou ko te urunga mai o nga minita hou tokorua. No te 20 o Tihema ka hori nei i whakarikonatia ai a Timoti Kiriwi raua ko Tiopira Paerata ki Turanga e te Pihopa o Waiapu. Kua noho a Timoti ki te Waimate me Tiopira ki te Kawa-kawa. Ka matatau tonu te titiro ki te ahua o te mahi o aua tangata, me te tumanako ka waiho raua e te Atua hei whakaoho, hei whaka-kaha i nga tangata o ena Pariha. No Maehe 22, 1896 i whakapirititia a Revs. Herewini Paerata raua ko Reihana Ngatote ki Kaitaia.

E rua tahi nga whare-karakia hou o te tau kua pahure nei, kei Waikare tetahi, kei Matauri tetahi. Kotahi anake te tangata o tenei takiwa e noho ana ki te Kareti ako minita i Turanga, ko Eru Haka-raia Awarau, no te Rarawa.

Ko nga moni i kohikohia mo te parahi whakamaharatanga ki a Rev. Hohepa Matiu, £13 10s.; a, kua whakahaua kia hangaa mai i Ingarangi, a meake tae mai.

Kua puta te kupu a te Hahi Maori o Niu Tireni ki te Komiti perehi Paipera kia hangaa mai etahi atu pukapuka, kia tuaiti, a kia whakahokia te tu o nga rarangi ki to mua ahua.

No te tau 1896 i taua ai e te Kawanatanga nga Pakeha me nga Maori o te Koroni, a kitea iho e 39,805 tangata maori. I te tauanga i te tau 1891, e 41,303 nga tangata maori. Na, i nga tau e 5 e 1,490 kua ngaro. Na te aha ra i pena ai te torutoru haere? Kahore e pena ana te Pakeha. Ko nga mea e whanau mai ana a te Pakeha e maha atu ana i nga mea e mate ana: tena ko nga mea e mate ana a te iwi maori e maha atu ana i nga mea e whanau mai ana. Nui rawa atu te pouri o te ngakau ina maharatia te hohoro o te ngaro o te Maori i runga i to ratou ake whenua; a rapu noa ana te whakaaro i te take o tena ahua. E aku hoa, me te mea kua takoto ia koutou ano tetahi tikanga kia memeha koutou. Kua neke ake i te 80 tau i akona ai nga Maori ki nga tikanga e ora ai te tinana, heoi, kihai rawa i whai pai. Ahakoa whakatauiratia i reira mai ano——nga whare, nga kakahu, nga kai, me te ahua o te noho,——hore rawa e aru mai. Kua oti i a te Kawanatanga te pukapuka whakaatu i nga tikanga e ora ai te tinana, heoi, hei aha ma te Maori? Ko aua tohutohu, waiho ana hei korero tara. Tau ana te hoha ki nga kaitohutohu ina kite ratou i te whakaparahako a te iwi. Kahore he whakaaro ina whiwhi ki te moni utu whenua kia whakatoea, kia kawea ki te peeke tiaki ai;——kao whakapaua atu te £100, i te marama kotahi, i te wiki kotahi ranei. ko te tutukitanga o tenei ahua whakahaere, he rawakore he mate.

Tenei ano tetahi atu mea hei tirohanga ma tatou, ara, ko te ora-page 5nga mo te Hahi Maori. Ko a te tau 1903 whakamutua ai te homai moni a nga tangata o Ingarani mo tenei Hahi, a ka pehea ra tatou? Kua iti rawa nga hua O nga tahua whangai minita inaianei. I mua, kotahi tekau pauna te hua o te kotahi rau pauna i te iau; a inaianei, e wha pauna, e rima ranei, heoi ano. Na, ata whakarongo ki tenei kupu aku:—Ki te kahore e whakanuia nga tahua whangai minita, ka hawhetia te oranga, o ia minita, o ia minita, a te tau 1903. Ki te whakaaro hoki o nga kaiwhangai o te Hahi Maori e noho mai na i tawahi, kua pakari ke tatou, a ma tatou ano e rapu he oranga mo tatou; a, me tahuri ratou ki te kawe i te Rongopai o te aroha o te Atua ki nga tauiwi e noho kuare mai ana i te ao. Kei te mohiotia e tatou te Ture i whaka-takotoria e te Atua mo te oranga ma ona minita. Ko te wahi whaka-tekau o nga taonga katoa, o nga kai, o nga aha noa, kia motuhia hei oranga ma nga minita. Kahore ano tena ture i rite noa ia tatou. Kaore i hoatu te wahi whakarimatekau ma o tatou minita. Ko te mahi ma te minita he whangai i nga wairua o nga tangata: a ma nga tangata e whangai te tinana o te minita. "Kua ruia atu nei e matou nga mea wairua ma koutou, a he mea nui ianei ki te kotia e matou a koutou mea o te kikokiko? Kahore oti koutou i matau, na, te hunga e mahi ana i nga mea tapu, e kai ana ratou i nga mea o te temepara? me nga kai tiaki o te aata, ma ratou ano tetahi wahi o to te aata? Pera ano ta te Ariki i whakarite ai mo nga kaikauwhau i te Rongopai, hei runga i te Rongopai he oranga mo ratou." (1 Koriniti ix n, 13, 14.) "Te tangata ano e whakaakona ana ki te Kupu, me whakawhiwhi e ia tona kaiwhakaako ki nga mea pai katoa." (Karatia vi 6.) Heoi ra, kaua tatou e taringa kore ki ena whakahaunga a te Apotoro, erangi me whakahoki ki te Atua nga homaitanga a te Atua. Ko a tatou mea katoa, nga kai, nga taonga, ara, nga mea pai katoa o tenei oranga—Nana, — Kaua hoki tatou e kaiponu. Ko tana homaitanga nui ia. ko tana Tama i homai nei e Ia hei whakaora i te ao. Ko te tino mea ia, me hoatu i a tatou ano, i o tatou wairua i o tatou tinana, hei whakahere whaiwhakaaro, ora, tapu ki a Ia. Mehemea ka taea tena e tatou, he mea takoto noa iho te whangai minita, me era atu mahi e rawe ana hei mahi ma te Karaitiana.

1.	I whakaaria e Rev. Matiu Kapa, i tautokona e Rev. H. Papahia:— E whakapai ana te Hui ki te whaikorero a te Upoko, a e tono ana kia perehitia ki te pukapuka o nga Mahi a te Hui. Whakaaetia ana.
2.	Whakaritea ana ko Rev. M. Kapa raua ko Riapo Puhipi hei Kaituhituhi mo te Hui.page 6
3.	Homai ana e nga Mangai Reimana nga pire moni o nga Pariha. Muri iho ka kokiritia nga whakaari, me nga pitihana, me nga patai.
4.	Hone Mokeke, — He patai na nga tangata o Waikare;— Kei te pehea te whenua i tukua mo te Hahi? Whakahoki:—Kahore te pukapuka tukunga o taua piihi i nga Kaitiaki whenua o te Hahi.
5.	Makoare Waiora, — He patai i te take i kore ai i rite nga korero mo te piihi e tu nei te whare o te minita o Ahipara: aua korero, kia hoatu te £2 mo taua piihi? Whakahoki — Waiho kia tae au ki Akarana ka rapu ai.
6.	I whakaaria e Rawiri Teruru, i tautokona e Eru Pou:— Me tu katoa nga tangata ki runga ina haere te minita ki tona tunga i te Wharekarakia: me pera ano ina puta atu. Whakaaetia ana.
7.	I whakaaria e Rev. M. Te Haara, i tautokona e Riapo Puhipi:— Kia wehea mai a Huria ki te Pariha o Kaitaia. Whakaaetia ana.
8.	I whakaaria e Putete Heke, i tautokona e Paora Puhi:— Me kohi tonu i nga Wharekarakia katoa, i te Ratapu tuatahi o ia marama, o ia marama. Kei nga Komiti ia o nga Pariha ano te tikanga mo te kohi i nga Ratapu katoa. Whakaaetia ana.
9.	I whakaaria e Paraone Whakaruru, i tautokona e Henare Taha:— Me whakauru tetahi o nga reimana o te Rarawa, o te Aupouri ranei, ki nga kaitiaki moni tahua Atirikonatanga; ara ki te ahei. Whakaaetia ana,
10.	I whakaaria e Rev. H. T. Papahia, i tautokona e Rev. Timoti Kiriwi:— Me tuku nga mahi a tenei Hui ma te perehi o te Kareti i Turanga e mahi, ara, ki te taea. Whakaaetia ana.
11.	I whakaaria e Rev. M. Kapa, i tautokona e Rev. Wiki te Paa:— He kupu na tenei Hui o te Hahi Maori ki nga Kaumatua i Inga-rangi, kia kaua e motuhia mai te Hahi Maori i te Hahi Matua, ina-hoki kahore ano te Hahi Maori i kaumatua i te karapitinga e nga page 7kokowai a nga tupuna. Whakaaetia ana.
12.	I whakaaria e Rev. M. Kapa, i tautokona e Riapo Puhipi:— He kupu whakapai tenei na te Hui ki a Rev. Herewini Paerata me tona iwi katoa o Whangaroa, mo to ratou atawhai nui i nga mema, a e tono ana kia perehitia ki te pukapuka o nga mahi a te Hui. Whakaaetia ana.
13.	I whakaaria e Rev. H. T. Papahia, i tautokona e Rev. M. Kapa:— Kia puta he kupu mini ma tenei Hui mo Rev. Wiremu Turipona kua mate nei, ko ia hoki tetahi o nga minita kaumatua o tenei Piho-patanga. Me tuku atu tenei mihi ki tana pouaru me ona whanaunga e te Tomuaki, Whakaaetia ana,
14.	I whakaaria e Rev. M. Kapa, i tautokona e Rev. W. P. te Waha:— Ki te Kura i Tipene, Panera, Akarana, te Hui Topu o te Hahi Maori o te Pihopatanga o Akarana a Hanuere, 1898. Ma te Parai-mete e panui te ra. Whakaaetia ana.

He Inoi mo te Hui o te Hahi Maori.

E te Atna Kaha rawa, kua oti te whakakotahi e koe tau hunga whiriwhiri katoa, hei tinana mo tau Tama, mo to matou Ariki, mo Ihu Karaiti: ki te huihui hoki au tangata ki tetahi wahi i runga i tou ingoa, ko reira ano koe; kia anga mai te whakaaro atawhai ki tenei wahi o te Hahi, manaakitia mai hoki matou, te Pihopa, me nga Minita, me nga Mangai o te iwi, kua mine mai nei ki te rapu tikanga. Kia tiro mai i a matou nga taonga maha a tou Wairua Tapu, ara, te mahara, te mohio, te kaha, te aroha, me te ata whakaaro; kia whai tonu ai matou i roto i a matou mahi katoa, ko koe kia whakakororiatia, ko te pai o to iwi kia kake, ko tou rangatiratanga kia whakanuia. Kei meatia tetahi mea e matou i runga i te tikanga totohe, i te whakapehapeha, i te mataku ranei i te tangata. Kei he hoki a matou mahi i te whakaaro pokanoa ake, i te hianga ranei a te tangata: engari, kia ata whakatakotoria nga tikanga katoa, e tupu pad ai tau Hahi i roto i a matou; kia mahia ai e matou katoa nga mahi pai kua rite mai nei i a koe hei mahinga ma matou; kia whakakotahitia ai matou katoa i roto i te whakapono, i te aroha; kia rite tahi ai hoki o matou whakaaro, me o matou mangai, te whakakororia i a koe; ko Ihu Karaiti hoki, to matou Ariki. Amine.

page 8

Ko nga Minita, me nga Kai-karakia ena, o te Hahi Maori, o te Atirikonatanga o te Waimate, hanuere i, 1897.

Takiwa o te Waimate:— Atirikona E. B. Karaka.

• Waimate
  • Rev. Timoti Kiriwi
  • Mita Henare Karaka
  • Mita Wiremu Pehikuru
  • Hirini Katene
  • Rawiri Teruru
• Keri Keri
  • Mita Wiremu Keepa
  • Kingi te Ngahuru

Takiwa o Whangaroa:—Rev. Herewini N. Paerata.

• Matauri
  • Hohepa Whare
  • Tau Hona
  • Paora Puhi
• Taakou
  • Tareha te Kowhai
• Tapuetahi
  • Karena Puhi

• Touwai
  • Hemi Tupe
  • Henare Tanguru
  • Wire Poata
• Wainui
  • Wiremu Weka
  • Ihimaera Pawa
  • Hone Weka
• Pupuke
  • Paora Putete
  • Putete Heke
• Mahinapua
  • Himiona Warena

Takiwa o Kaikohe:— Rev. Matiu Kapa.

• Kaikohe
  • Natanahira Rae
  • Akuhata Haki
  • Arama Karaka Pii
• Otaua
  • Ruhiu Urumai
• Ohaeawai
  • Kereama Tauehe
• Te Iringa
  • Kereopa Putoto
• Mangakaahia
  • Tamati Poa
  • Hapeta Pipi
  • Hone Mokena
• Parahaki
  • Temo te Kaui

Takiwa o Oruru:— Rev. Reihana Ngatote.

• Kenana
  • Huirama Tukariri
  • Akuhata Kaiapa
• Parapara
  • Henare Taha
  • Riwhi Heta
  page 9
• Peria
  • Kingi Waiaua
  • Maihi Kaitoa
  • Pereiha Tauhara
  • Wiremu Hoani
• Taipa
  • Wiki Pikaahu
• Rangiawhia
  • Raharuhi Ihaia
  • Matini Paekoi
  • Timoti Hetaraka
• Wikitoria
  • Karipa Tipako

Takiwa o Parengarenga:— Rev. Hemi Taitimu

• Te Kao
  • Hemi Kapa
  • Wiki te Whai
  • Matiu Tupuni
• Takapaukura
  • Wiremu Kaingaroa
• Paua
  • Weeri Tipene
  • Hare Raharuhi
• Kapowairua
  • Rawiri Ihaia

Takiwa o Kaitaia:— Rev. M. te Haara

• Kaitaia
  • Timoti Puhipi
• Pukepoto
  • Rapihana te Maru
  • Riapo Puhipi
  • Herepeti Rapihana
• Waihopo
  • Hupata Kaakaa
• Ngakahu
  • Hehi te Paa
  • Mawene Kiriwi
• Awanui
  • Hakaraia Awarau
  • Etera Tararu
  • Hakaraia Karaka
  • Paraone Tuwhare
• Kareponia
  • Timoti Popata
  • Ikaroa Timoti
  • Matenga Komene
• Pamapuria
  • Rutene te Waa
  • Waaka te Koni

Takiwa o Hokianga:— Rev. Hone T. Papahia

• Waiparera
  • Herewini te Toko
  • Ruka te Huru
  • Heta Rawiri
• Waikeri
  • Aperahama Pukeroa
• Poutawhera
  • Eparaima Tohuora
  • Hapeta te Puku
• Hautapoki
  • Tono Ihaia
  • Anaru Ngawaka
  page 10
• Pawarenga
  • Karena Wikiripi
  • Noa Pene
• Herekino
  • Hapurona Hoori
• Manukau
  • Hemi Hui
  • Henare Mete
  • Tatana Huia
  • Hura Komene
  • Karaka Rutene

Takiwa o Ahipara:— Rev. Reihana Kamiti

• Ahipara
  • Hoani Wiremu
  • Henare Rewi
  • Hami Poata
  • Henare Ngakaha
  • Mehana Whaitua
• Ngatotoiti
  • Eriha Piriwata
  • Wi Kerehoma
• Waitehuia
  • Paratene Waiora
  • Rapine Iraia

Takiwa o Waimamaku:— Rev. Wiki te Paa

• Waimamaku
  • Peneti Pana
  • Rapata te Huia
  • Nutana Taurere
• Taita
  • Pene Tikinui
• Waipoua
  • Wiremu Moetara
• Kokohuia
  • Iraia Toi
• Pakanae
  • Meinata Karamu

Takiwa o Paihia:— Rev. Tiopera Paerata

• Paihia
  • Henare te Rangi
• Oromahue
  • Wiremu Pirihongo
• Waiomio
  • Atimana Wharerau
  • Wiremu Kopa
• Taumarere
  • Wiremu Pepene
  • Hura Whatonga
• Kororareka
  • Waaka Hakuene
• Waikare
  • Haika Waaka
• Karetu
  • Mita te Tai
  • Nepia Pomare
• Orauta
  • Hone Mokeke

page 11

Takiwa o Whangarei:— Rev. Wiremu P. te Waha

• Pehiaweri
  • Parata Minarapa
• Maaunu
  • Kitohi Moraki
• Toetoe
  • Hori Poke
  • Haora Whareumu
• Taharoa
  • Eru Nehua
• Ngunguru
  • Hone Wiremu
• Ngaruawahine
  • Hunia Tamauru

Takiwa o te Wairoa:—

• Te Wharau
  • Waaka te Huia
• Kapehu
  • Hetaraka te Koni
  • Koroniria Kaipuke
  • Wiremu Nepia
• Ripia
  • Hohapata te Aunui
• Parirauewha
  • Meinata Karamu
  • Netana Miru
  • Hone Paraone
• Kowhai
  • Arapeti Paikea
• Ramahiku
  • Eruini te Aomarama

Ko nga Moni ena i Kohikohia e te Hahi Maori o te Atirikonatanga o te Waimate i te tau 1896.

Paua

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	4	15	6	Reimana	1	5	0
				Kawe Rongopai		5	0
				Perehi i te Hui		2	6
				Atirikonatanga		5	0
				Toenga	2	18	0
£4	15	6		£4	15	6

page 12

Te Kao

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	12	13	9	Reimana	1	5	0
				Kawe Rongopai		2	6
				Perehi i te Hui		2	6
				Atirikonatanga		5	0
				Toenga	10	18	9
	£12	13	9		£12	13	9

Parapara

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	2	5	4	Horoi wharekar.		7	3
Rawaho	7	3	0	Waina		7	6
				Horoi kahu tepu		2	0
				Para i te marae	2	0	0
				Reimana		3	0
				Kawe Rongopai		2	0
				Perehi i te Hui		1	0
				Toenga	6	5	7
	£7	8	4		£7	8	4

Kenana

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
	1	6	4	Perehi Hui 1896		1	0
				Maramataka			8
				Reimana		1	0
Kawe Rongopai		1	0
				Perehi Hui 1897		1	0
				Horoi wharekar.		2	0
				Toenga		19	8
	£1	6	4		£1	6	4

Taharoa

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaoha. '95 '96	2	6	0
Rawaho	14	10	0	E toe ana	16	16	0
	£16	16	0		£16	16	0

page 13

Kaitaia

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	6	13	1	Waina	1	2	6
				Horoi wharekar.		8	0
				Maramataka		5	3
				Watena		7	6
				Tohu H. Matiu		15	0
				Perehi i te Hui		5	0
				Reimana		10	0
				Atirikonatanga		5	0
				Toenga	2	14	10
	£6	13	1		£6	13	1

Peria

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	2	8	8	Perehi i te Hui		2	0
				Watena		10	0
				Peere		2	0
				Kawe Rongopai		1	0
				Maramataka		1	0
				Reimana		1	0
				Perehi Hui 1895		2	0
				Waina		7	0
				Atirikonatanga		6	4
				Toenga		16	4
	£2	8	8		£2	8	8

Wainui

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	2	8	5	Kawe Rongopai		2	0
				Perehi i te Hui		5	0
				Waina		3	0
				Keeti me inihi		5	9
				Maramataka			6
				Whare minita	1	0	0
				Toenga		12	2
	£2	8	5		£2	8	5

page 14

Awanui

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	3	19	7	Horoi wharekar.		5	0
				Waina		17	6
				Minita		8	0
				Reimana		5	0
				Kawe Rongopai		2	0
				Toenga	2	2	1
	£3	19	7		£3	19	7

Kareponia

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	1	6	8	Taro, waina		3	6
				Horoi kahu tepu			6
				Reimana		4	0
				Kawe Rongopai		1	0
				Toenga		17	8
	£1	6	8		£1	6	8

Waiparera

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	1	7	3	Waina		3	6
				Kawe Rongopai		1	0
				Reimana		2	6
				Toenga	1	0	3
	£1	7	3		£1	7	3

Waimate

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	4	4	8	Inihua wharekar.	1	7	10
Rawaho	17	15	0	Inihua okena		9	4
				Whakapai okena		6	0
				Me te wharekar.	1	2	4
				Tohu H. Matiu		15	0
				Perehi i te Hui		5	0
				Whareminita	17	14	2
	£21	19	8		£21	19	8

page 15

Rangiawhia

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	3	4	4	Waina & kaitiki		9	6
Rawaho		4	11	Horoi kahu tepu		1	0
				Horoi wharekar.		3	0
				Maramataka		1	0
				Kawe Rongopai		2	0
				Reimana		1	0
				Perehi i te Hui		1	0
				Atirikonatanga		4	11
				Toenga	2	5	10
	£3	9	3		£3	9	3

Kaikohe

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	7	5	8½	Kawe Rongopai		3	0
Rawaho	10	10	6	Atirikonatanga		11	0
				Maramataka		3	0
				Watena		5	0
				Wh'pai wharekar.		6	0
				Pihopa Herewini	1	0	0
				Tohu H. Matiu		15	0
				Peita wharekar.	9	15	6
				Reimana		10	0
				Toenga	4	7	8½
	£17	16	2½		£17	16	2½

Kapehu

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	3	4	8	Waina		3	0
Rawaho	31	2	6	Kanara karakia		1	8
Maramataka		1	6
Kawe Rongopai		1	0
Reimana	1	0	0
Whare minita	30	0	0
Toenga	3	0	0
	£34	7	2		£34	7	2

page 16

Manukau

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	5	0	2	Turoro	1	11	2
				Mahi wharekar.		9	0
				Waina		15	0
				Minita		15	0
				Kawe Rongopai		1	0
				Reimana		5	0
				Toenga	1	4	0
	£5	0	2		£5	0	2

Anatioka

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	2	17	3	Waina		6	0
				Horoi wharekar.		2	0
				Pihopa Herewini		15	0
				Reimana		15	0
				Kawe Rongopai		2	6
				Toenga	1	6	9
	£2	17	3		£2	17	3

Taumarere

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga		16	2	Kawe Rongopai		1	6
				Toenga, 1888	8	8	7½	Reimana		5	0
				Toenga	8	18	3½
	£9	4	9½		£9	4	9½

Touwai

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	3	9	10	Kawe Rongopai		2	6
Rawaho		15	0	Atirikonatanga		2	2
				Maramataka		1	0
				Waina		7	0
				Tohu H. Matiu		15	0
				Toenga	2	17	2
	£4	4	10		£4	4	10

page 17

Pupuke

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	2	7	0	Kapu waina	1	10	0
				Watena		7	0
				Maramataka		1	0
				Kawe Rongopai		2	0
				Atirikonatanga		4	0
				Toenga		3	0
	£2	7	0		£2	7	0

Pawarenga

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	1	3	10	Waina		3	6
				Kawe Rongopai		1	0
				Reimana		2	6
				Toenga		16	10
	£1	3	10		£1	3	10

Pehiaweri

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	3	1	2½	Waina		10	0
Toenga 1895	1	0	7	Horoi wharekar.		10	0
				Atirikonatanga		6	0
				Perehi i te Hui		5	0
				Kawe Rongopai		2	6
				Maramataka &c		4	6
				Toenga	2	3	9½
	£4	1	9½		£4	1	9½

Pakanae

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	1	14	10	Turoro		9	0
				Waina		4	0
				Kawe Rongopai		2	6
				Atirikonatanga		2	6
				Toenga		16	10
	£1	14	10		£1	14	10

page 18

Hautapoki

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	3	15	4	Waina		7	0
Rawaho	3	13	0	Waea whareka.	3	13	0
				Horoi wharekar.		5	0
				Kawe Rongopai		1	6
				Reimana		5	0
				Toenga	2	16	10
	£7	8	4		£7	8	4

Herekino

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	3	3	11	Waina		7	6
				Kawe Rongopai		1	0
				Reimana		5	0
				Toenga	2	10	5
	£3	3	11		£3	3	11

Ripia

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	2	10	1	Waina		4	6
Rawaho	30	0	0	Paipera karakia		6	6
				Atirikonatanga		7	2
				Kawe Rongopai		2	6
				Reimana	1	0	0
				Whare minita	30	0	0
				Toenga		9	5
	£32	10	1		£32	10	1

Ohaeawai

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	1	2	3	Waina		6	0
				Kawe Rongopai		2	0
				Atirikonatanga		2	0
				Reimana		1	0
				Toenga		11	3
	£1	2	3		£1	2	3

page 19

Ahipara

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	3	2	6	Waina		12	6
				Minita haeremai		11	0
				Horoi kahu tepu		3	0
				Horoi wharekar.		6	0
				Pihopa Herewini		5	0
				Maramataka		3	0
				Reimana		10	0
				Toenga		12	0
	£3	2	6		£3	2	6

Taipa

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	1	3	1	Taro, waina		6	0
				Kawe Rongopai		1	0
				Maramataka &c.			6
				Toenga		15	7
	£1	3	1			3	1

Waikare

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Kohikohi 1879	47	18	3	Wharekarakia	47	5	10
				Toenga		12	5
	£47	18	3		£47	18	3

Taita

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	4	4	9	Atirikonatanga		7	0
				Rawiri karakia	1	11	4
				Reimana		7	0
				Kawe Rongopai		2	6
				Minita haeremai		2	6
				Horoi wharekar.		6	0
				Maramataka		1	6
Toenga	1	6	11
	£4	4	9		£14	4	9

page 20

Matauri

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaoha '91-'95	42	3	5	Wharekarakia t	29	7	0
Ohaoha 1896	4	3	8	Kamura	14	4	0
				Waina		6	6
				Kawe Rongopai		4	0
				Reimana 1895		2	0
				Kahu teepu		15	0
				Toenga	1	8	7
	£46	7	1		£46	7	1

E aku hoa Minita me nga Mangai reimana, i mine te Hui o tera tau ki Otorohanga ia Aperira, a ko to tatou Pihopa, te Paraimete te Upoko. I whakaritea i reira ki te Pourewa nei te Hui a te tau 1897. Kua riro a te Pihopa ki Ingarangi ki te Runanga a nga Pihopa o nga whenua puta noa i te ao, e whakaae ana ki nga tikanga o to tatou Hahi. Ki te whakaaro iho, e tae ki te 200 nga Pihopa o taua Hui. Ko to Nerehana, raua ko to Merenihia, i noho o nga Pihopa o Niu Tireni. Me inoi tatou kia manaakitia taua whakaminenga o to tatou waahi o te Hahi a te Karaiti, kia whai-kororia ai Ia, kia neke ai hoki Tona Rangatiratanga i roto i nga tangata katoa. Tera pea e manawareka aua Pihopa ki te tukua atu he mihi e tenei Hui.

Na te ngaronga o te Pihopa i tono ai to koutou hoa aroha, pono, a Atirikona Karaka, kia meinga au hei Tumuaki mo tenei Hui. He mea whakahonore rawa tenei ia au. Ahakoa kaore ahau i whakaritea hei mahi i roto i nga Maori, a e kuware ana ki ta koutou reo, ka nui taku whai ngakau ki a koutou. I whakaminitatia au ki te Wharekarakia o Paora, i Akarana, i te tau 1861. Oku hoa i toku whakarikonatanga he Maori tokotoru, ko Matiu Taupaki raua ko Piripi Patiki. Ko aua tangata whai ingoa i roto i te Hahi kua tomo noa atu ki te okiokinga. I korerotia pakehatia etahi o nga karakia e Rev. Pirimona Karari, he Maori.

E hari ana au mo te tokomaha o nga tamariki maori i akona ki te reo Ingarihi: ma reira hoki ka tuwhera ai nga pukapuka matauranga e kore nei e taea te whakamaori. Otira, kaua e whakaparahakotia to koutou ake reo. Kaua koutou e tango i nga tikanga pohehe a te Pakeha, engari hei nga mea e hua ai te pai, te marama, te ata noho.

page 23

I enei ra kua noho tahi te Pakeha me te Maori i rare i te mana o te Kuini, a ko a Hune tutuki ai te 60 o nga tau o tona kuinitanga. He take hari tena mo nga iwi maha e whakaae ana ki a ia hei rangatira mo ratou.

Tetahi mea e whakapouri nei i te ngakau, ko te tokomaha o nga Maori, Pakeha hoki, e mate ana i te waipiro me era mea whakarihariha. Ki taku rongo, nui rawa atu te pera i enei takiwa. Hua noa a koutou hoa Pakeha ka whai mana te ture puru waipiro, kia kaua ai e pa nga tamariki ki taua wai whakamate; otira, kihai i mana. Na wai ra te he? Kaua e parepare e pera me Arama raua ko Iwi, i huri nei i ta raua he tetahi ki tetahi. Ko te kupu pai ma tenei, ma tenei, o tatou ko ta Hohua;— "Ko au ia, me toku whare, me mahi matou ki a Ihowa"(Hohua xxiv 15); me ta Paora:— "Kei uru ano hoki ki nga mahi hua kore o te pouri, engari whakahengia iho." (Epe. v 11) Me koutou hoki, e aku hoa, e nga mema o te Hui, he mangai hoki na te Hahi, kia kaha — kaha te whakaaro — kaha te kupu — kaha te mahi. Mehemea ka kitea e koutou ma te Kawanatanga tenei ahi e tinei, me anga te akiaki ki te Kawanatanga; a ki te kore e taea te whakarereke i te ture, me puta ta koutou uaua i runga i te kaha o te Atua ki te unu i nga niho o taua wuruhi kai kino.

Tera ano tetahi mea hei tirohanga ma te Hui, ko te rapu tikanga e ora ai te tinana. He maha nga mea e patu nei i te Maori. Ko te kikino o nga whare — ko te noho i roto i nga kakahu maaku—ko te moe huihui i roto i nga whare puni — ko nga kai — me te paru noa iho. Koia nga take i matemate ai. Kahore te Pakeha e pena ana. Ko te Pakeha e tini haere ana, ko te Maori e torutoru haere ana. He hara ngatahi te takahi i te ture e ora ai te tinana me te ture e ora ai te wairua. E ki ana a Paora:— "Kahore koutou e matau, he whare to koutou tinana no te Wairua Tapu: na whakakororiatia te Atua ki o koutou tinana, ki o koutou wairua; na te Atua hoki ena."

No muri mai i te Hui ki Otorohanga ka mate to tatou hoa a Rev. Wiremu Turipona. Ko ia te tuatahi o nga rikona i whakaminitatia e to tatou Pihopa, a i puta ano tana kupu i te Hinota Pakeha i Akarana mona. I whai-korero a Revs. Hohua Moanaroa raua ko Taimona Hapimana i taua Hinota, a nui atu te manawareka a nga Pakeha. No Tehema 1896 i whakarikonatia ai a Rev. Hare Maihi Ruarangi ki Turanga e te Pihopa_o Waiapu, a ka noho ia hei minita mo to tatou takiwa. Ma Taimona raua ko Nikora e whakaatu mai te ahua o te mahi a te Atua ki to raua takiwa — nga mea whakahari, me nga mea whakapouri, me te tikanga e ahei ai tatou te awhina i a raua. E kotahi ana hoki tatou i roto i a te Karaiti, a ko te mahi tika kia "pikaua e tetahi nga whakataumaha a tetahi."

page 24

A te paunga o nga tau e toru e takoto ake nei, whakamutua ai te whangai a te Komiti o Ingarangi ia Revs. T. Hapimana, raua ko N. Tautau; a me pehea ra he oranga mo raua? I mua kanui te kaha ki te hanga Whare-Karakia, ki te kohi tahua oranga mo nga Minita; kei te tumanako te ngakau kia pera ano i muri nei. Na Paora te kupu: "Ko nga Kai Kauwhau i te Rongo-Pai, hei runga i te Rongo-Pai he oranga mo ratou;" me tera atu kupu: "Kua ruia nei e matou nga mea wairua ma koutou, he mea nui ianei ki te kotia e matou a koutou mea o te kikokiko?" Na te Karaiti ake te kupu:— "Ka tika hoki te utu mo te kai mahi." Kaua tatou e ki he pikaunga taumaha te hoatu taonga, whenua ranei, hei oranga ma te Minita, hei mea ranei e whai taonga ai ia; kahore — engari he mei kia watea ai ia ki tana mahi wairua. E kore aua ohaohatanga e whakarawakore i te tangata, engari e puranga taonga ia ki te Rangi.

Tenei, e hoa ma, hei whakakoa i te ngakau ina maharatia nga mea e takoto mai i te aroaro, ko te "mano tini e kore nei e taea te tatau, no nga iwi katoa, no nga hapu, no nga huihuinga tangata, no nga reo, e tu ana i mua i te torona, i mua hoki i te Reme, he mea whakakakahu ki te kakahu ma, he nikau hoki kei o ratou ringaringa." He Maori etahi o aua mano tini i kitea nei e Hoani. Ko taku e mate nui nei, kia noho te Pakeha ki te taha o te Maori ki runga i te whenua ake a te Maori, a kia waiho kia kotahi anake ta raua whakataetae, ara ko tehea o raua e hira ake te pai, te patu i te kino; a, a te mutunga o te noho ki tenei ao, kia tu ki te aroaro o te Atua me te Reme.

Kua kitea te kaha tinana a etahi Maori e putu ana i to te Pakeha me te tere hoki te matauranga; kia mau tonu tena ahua, "Kia whakaohokia te aroha me nga mahi pai."

1.	I whakaaria e Rev. Nikora Tautau, tautokona ana e Wiremu Huihi—: E whakapai ana te Hui ki te tumuaki mo tana whaikorero, a e tono ana kia perehitia. Whakaaetia ana.
2.	Whakaritea ana ko Rev. T. Hapimana raua ko Wiremu Huihi hei Kaituhituhi mo te Hui.
3.	Homai ana nga pire o etahi o nga Pariha, me nga whakaari motini me nga patai. page 25I te Wenerei, Aperira 28, ka mine ano te Hui i te hawhe paahi o te tekau; ko Atirikona Karaka te tumuaki.
4.	I whakaaria e Rev. N. Tautau, i tautokona Tame Paraone:— Me ahei he minita Pakeha he reimana hoki te uru ki roto i nga Hui Maori, ahakoa Hui iti, Hui Topu ranei. Whakaaetia ana.
5.	I whakaaria e Poari Riwai, i tautokona e Mare Retiu:— Me tu te Hui Topu a te tau 1898 ki Hauraki. Whakaaetia aua.
6.	I whakaaria e Rev. T. Hapimana, i tautokona e Rev. Hoete Matete:— He tono atu kia te Pihopa kia whakaputaina he Raihana ma nga Kai-karakia Maori o te Atirikonatanga o Waikato. Whakaaetia ana.
7.	I whakaaria e Rev. T. Hapimana, i tautokona e Rev. N. Tautau:— He tono atu ki nga Kaitiaki o nga whenua Maori, me kore ranei e ahei te rapu atu i tetahi tikanga kia tu he Whare-kura Kotiro mo te takiwa o Waikato. Whakaaetia ana.
8.	I whakaaria e Paratene Kapa. tautokona e Rev. W. H. Matete:— Me whakahaere nga Hui ririki ki ia tau, ki ia tau, ki Kaipara ki Hauraki ki Waikato. Whakaaetia ana.
9.	I whakaariae Rev. Hohua Moauaroa, toutokona e Rev. Hare Ruarangi:— E whakapai ana te Hui ki nga tangata katoa o te Pourewa mo ta ratou whakamanuwhiri i nga mema. Whakaaetia ana.
10.	I whakaaria e Rev. T. Hapimana, tau okona e Poari Riwai:— Ko nga mema o te Hui o te Hahi Maori o te takiwa ki te tonga o Pihopatanga o Akarana, Niu Tireni, e noho huihui ana ki te Pourewa i a Aperira i te tau o to tatoa Ariki 1897, e hiahia aua ki te whakaatu i to ratou piri me to ratou rongo ki te Hahi o Ingarangi. Kua rongo ratou meake huihui nga Pihopa o te ao katoa e whaka-page 26ae ana ki nga tikanga o to tatou Hahi ki Ranana, a, e inoi ana tenei Hui ki te Atua kia homai Tona Wairua tohutohu kia ratou, kia tau ai te pai ki nga Pihopa ratou tahi ko nga minita me nga iwi katoa e mahi nei ratou, kia ngakau nui ratou, kia kakama ai ki te mahi a te Atua; kia tupu ai te aroha, kia kitea ai te kotahitanga o nga tangata katoa i roto i a te Karaiti, e whai kororia ai te Atua i roto i te Hahi i runga i a Karaiti Ihu, a, nga whakapaparanga katoa ake ake ake. Whakaaetia ana.
11.	I whakaaria e Rev. T. Hapimana, i tautokona e Rev. W. H. Matete:— Ko matou, ko nga Mema o te Hui o te Hahi Maori o te takiwa ki te tonga o te Pihopatanga o Akarana, i te Porowini o Niu Tireni, e noho huihui ana ki te Pourewa, ia Aperira i te Tau o to tatou Ariki 1897; e tino hiahia ana ki te whakaatu i ta matou mihi i runga i te ngakau koa i te mea ka tutuki nei ki te 60 o nga tau o te Kuinitanga o Kuini Wikitoria; ko ia nei te kai tiaki o te whakapono, me era atu mea pai katoa, me nga mea ano e tupu ai te pai ki nga iwi katoa, i raro i tona mana. A e inoi ana ki te Atua kia whakaroaina atu ona ra ki runga ki te Torona. Kia homai hoki kia ia, te Wairua o te whakaaro nui, o te matauranga, e whakarite tikanga ai ia, kia puta tonu mai ai te pai, me te ata noho, o nga Whakatupuranga katoa, e haere ake nei. E te Atua kia ora te Kuini. Whakaaetia ana.
12.	Ko nga motini e toru o muri nei i hikitia mo te Hui Topu, ara:— (a.) I whakaaria e Paratene Kapa, tautokona e Rev. W. H. Matete:— Me whakauru mai te ingoa o te Kingi Maori ki te Inoi mo te Kuini, ki te Inoi ranei mo te Piriniha o Weeri. (b.) I whakaaria e Paratene Kapa, tautokona e Rev. N. Tautau:— Me tuku te Hahi Maori kia haere noa, kaati hoki te arahi a te Hahi Matua, i te mea hoki kua pakari te Hahi Maori. Haunga ia te taha mo te Karakia kia kotahi, engari te taha ki nga whakahaere e kaha ai te tu. (c.) I whakaaria e Rev. T. Hapimana, tautokona e Rev. N. Tautau:— Kia huaina he ingoa mo te Hahi Maori, me ki: "Ko te Hahi Maori motuhake o Niu Tireni.

page 27

Nga Pire Moni i Homai ki te Hui i te Pourewa, Aperira, 1897.

Herepiiti

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga		10	0	E toe ana	1	6	0
Rawaho		16	0
	£1	6	0		£1	6	0

Haranui

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	1	17	6	I te Kamura	1	0	0
				Toenga		17	6
	£1	17	6		£1	17	6

Maramatawhana

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaoha '94-'97	11	14	0	Taura, puruma		5	0
				Toenga	11	9	0
	£11	14	0		£11	14	0

Manaia

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaoha '92-'97	11	11	5½	Waina		6	0
Rawaho	2	18	0	Horoi wharekar.		7	0
Hua moni nama		13	0	Maramataka			3
				Rongopai '95		2	6
				Minita		10	0
				Kapu, karaihe		2	0
				Pukapuka	1	9	0
				Rongopai '97		5	0
				Reimana	2	18	0
				Toenga	9	2	8½
	£15	2	5½		£15	2	5½

page 28

Te Pourewa

riro mai	£	s.	d.	riro atu	£	s.	d.
Ohaohatanga	1	15	8	Rawiri mo te
Toenga o te				whareherere		17	9
wharekarakia	4	6	0	Papa, kamura
Tukua mai e te				whareminita	15	0
Karaka	3	15	0	Whakaoranga
Rawaho na Hare				i te pere		16	6
Hare Hota		5	0	Papa whareminita
					1	1	2
				Peita	1	11	0
				Paraihe peita		8	6
				Toenga	4	11	9
	£10	1	8		£10	1	8

printed by h. w. williams at the te rau press, gisborne.