Nga Korero Paremete: 1902-1903

Nga Mema Maori O Aotearoa

Nga Mema Maori O Aotearoa.

Wi Pere (mema mo nga Maori o te Tai Rawhiti). — Ka patai ahau ki te Kawanatanga, Mehemea, i te mea kua whakatokomahangia nga mema Pakeha mo te motu o Aotearoa mo roto i te Whare Paremete, ka whakaae ranei ratou kia homai kia kotahi atu mema Maori mo te motu o Aotearoa? Tetahi o aku tino take i patai ai ahau i tenei patai, he nunui rawa no nga takiwa pootitanga o nga mema Maori e toru o te motu o Aotearoa, e kore rawa e taea e ratou te haere kia kite i o ratou iwi kia pau katoa i a ratou te tirotiro haere, i te nui rawa o te whenua hei haerenga. Ina hoki ra i toku takiwa pootitanga e pau ana i a ahau te ono wiki tuturu i runga hoiho e haere ana ka tae ahau ki etahi kainga ruarua nei o nga kainga maha e tika ana hei taenga atu moku, a, no reira i te nui rawa o aua takiwa he nui rawa o matou iwi kaore rawa e taea atu ana e matou e o ratou mema. Kaore he taima hei haerenga i te nui rawa o te whenua, no reira kaore e taea e matou te whakamarama atu ki aua iwi nga mahi e mahia ana i roto i te Paremete. Kotahi ano rau e rima tekau nga Pukapuka Korero Paremete e homai ana ma nga iwi Maori o tuku takiwa pootitanga. Ahakoa i homai kia rua rau e kore e rato nga tino kainga nunui katoa o toku takiwa ki te kape kotahi. Na mo te taha ki nga mema Pakeha he rereke te ahua, notemea ki te korero te mema Pakeha i tetahi wahi i tenei ra, hei te aonga ake i tetahi rangi kua rongo te motu katoa ki ana korero. E tika ana pea he nui ke nga Pakeha whai-pooti i nga Maori; engari me whakamahara atu e au ki te Kawanatanga nuku ake i te wha tekau mano nga tangata Maori o Aotearoa, a e toru anake nga mema Maori e pootitia ana e ratou, tena ko te mema o Te Waipounamu he mangai no nga mano tangata e rua anake. E hara i te mea he kupu whakahe tena naku mo te mema o Te Waipounamu, kaore, ki taku whakaaro e tika ana kia whiwhi nga iwi Maori o Te Waipounamu i te mema mo ratou; engari i runga i te nui rawa o nga iwi Maori o Aotearoa e tino tika ana kia maha ake he mema mo ratou i enei mema e toru e tu nei.

Ta Hohepa G. Te Waari ( Sir J. G. Ward, Kai-riiwhi o te Pirimia). — Kaore he mana o te Kawanatanga i naianei ki taku mohio mo runga i tenei take. Kua puta te ripoata, a nga Komihana Whakatautau Rohe, mo runga mo nga takiwa pootitanga mema katoa puta noa i te koroni, a e kore e taea te whakatuwhera ano i naianei aua take i runga i te mahara kia hanga he ture. Ko toku whakaaro kei te tautoko i te korero a te mema honore, kei te mohio ahau he takiwa nui rawa atu tona takiwa. Otira e mohio ana te mema honore e motuhake ana te ahua o te ture whakatu mema Maori, a i runga i te whakaaro ki te iti o nga iwi Maori o Te Waipounamu me te nui o nga iwi Maori o Aotearoa, meatia ana kia motuhake he mema mo Te Waipounamu i waho atu o nga mema o Aotearoa, notemea hoki e rereke ana te ahua o nga iwi o Te Waipounamu e rereke ana o Aotearoa. No reira e kore e tika kia huia atu tetahi wehenga o nga iwi Maori o Aotearoa ki raro ki te mema o Te Waipounamu kia rite ai te maha o nga iwi i raro i te mema Maori o tera motu ki te maha o nga iwi i raro i ia mema kotahi o nga mema Maori e toru e tu nei mo te motu o Aotearoa. Mehemea hoki ki te penatia ka nui rawa te whakahe a nga iwi Maori o nga motu e rua nei. Mehemea ka whakatikatikaia nga rohe pootitanga i runga i te aronga o te maha o nga iwi Maori i tena i tena o aua takiwa, pena me te kupu a te mema honore nei, ki te tikanga e kore nga iwi Maori o Te Waipounamu e whai mema mo ratou, notemea ka tu ko te tangata i pootitia e nga iwi maha, ara, e nga iwi o Aotearoa, hei mema mo Te Waipounamu; a tetahi, mehemea ka huia atu tetahi taha o Aotearoa ki tera motu kia rite ai te tokomaha o te tangata, ka raruraru, notemea ka wehewehea nga hiahia me nga take me nga ahuatanga o nga iwi o tenei motu, kaore nei i te rite ki nga mea o tera motu, tetahi mea nui ano tena i runga i te whakaaro ki te aronga o te takoto o nga whenua a nga iwi Maori. Heoi ra taku kupu, na runga na te kaha rawa o te pai o enei mema e tu nei mo te motu o Aotearoa ki te rapu i te ora mo o ratou iwi i roto i te wa e noho ana ratou i roto i tenei Whare, na kona kua kore haere he take e tika ai kia whakatoko- mahangia ake he mema mo ratou, pena me te kupu a te mema honore nei, a he tino kupu whakamoemiti tenei naku ki te mema honore. Me te mema honore ano hoki o Te Waipounamu he tino mangai kaha mo tona iwi.

Ka mutu etahi atu patai maha a nga mema Pakeha mo etahi atu putake, katahi ka whakahaerea ko etahi Pire.

No te rua tekau meneti ki te tahi karaka i te po ka hiki te Whare.