Acts Affecting Native Lands, Etc. (In English and Maori), Passed by the General Assembly, Session 1906.

Niu Tireni. Ture Mo Nga Maori Whenua Kore O Te Waipounamu

[ko te tohutoro i roto i te reo Pākehā]

Niu Tireni. Ture Mo Nga Maori Whenua Kore O Te Waipounamu.

1906, No. 17.
He Ture hei Whakawhiwhi i nga Maori Whenua Kore o Te Waipounamu.

[2O o Oketopa, 1906.]

Kua Meinga Hei Ture

e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremete, a i runga ano hoki i tona mana, ara:—
1. Te Ingoa Poto o tenei Ture ko "Te Ture mo nga Maori Whenua Kore o Te Waipounamu, 1906."
2. I roto i tenei Ture, mehemea kaore e rereke ana i te tikanga o ona kupu:—
  • Ko "Te Waipounamu" tona tikanga ko nga motu e mohiotia nei ko Te Waipounamu me Rakiura:
  • "Maori whenua kore," tona tikanga ko era o nga Maori o Te Waipounamu kaore i te whiwhi whenua e rahi ana hei oranga mo ratou, a e uru ana ki taua kupu nga hawhe kaihe me o ratou uri:
  • "Whenua" tona tikanga ko nga whenua katoa i wehea atu imua hei oranga mo nga Maori whenua kore, a tera raneie wehea a muri atu nei hei pera:
  • "Te Kooti" tona tikanga ko te Kooti Whenua Maori i whakaturia e "Te Ture Kooti Whenua Maori, 1894."
3.
(1.) I runga i nga mahi whakarite whenua mo nga Maori whenua kore i Te Waipounamu ka ahei te Kawana i ia wa i ia wa i runga i te Panuitanga ki te ki ko nga whenua Karauna, ahakoa kua oti te ruri kaore ano ranei, me wehe tarewa mo taua mahi.
(2.) Ko nga whakaatu mo ia o ana rahuitanga tarewa me perehi ki roto ki te Kahiti.
4. A te paunga o te marama kotahi, engari kaua e roa atu i te ono marama, i muri i te perehitanga o te Panuitanga kua kiia ake nei, ka ahei nga whenua e whakahuatia ana i roto i taua Panuitanga kia rahuitia pumautia i runga i tetahi Panuitanga, a ko te perehitanga o taua rahuitanga pumau me perehi ki roto ki te Kahiti, a ki te kore e mahia he rahuitanga pumau pera ka kore e mana aua rahuitanga tarewa.
5. Ina perehitia te Panuitanga e rahui pumau ana i aua whenua Karauna kua kiia ake nei, hei reira ka riro a ka whakatapua aua whenua mo ona tikanga i wehea ai, a ka ahei a tona wa a muri atu kia karaatitia i runga i nga huarahi kua whakaritea i raro nei e tenei Ture.
6. Mehemea i uru tetahi pohehetang ki roto ki te whakaaturanga o tetahi whenua i roto i te Panuitanga o tetahi wahi e whakaarohia ana hei rahui, mehemea ranei ki te titiro iho he nui te hapanga o nga eka ina oti te ruri o tetahi wahi e Whakaarohia ana kia rahuitia, ka ahei te Kawana ki te whakakore atu i te Panuitanga i hanga mo taua rahui, a ki te whakaputa Panuitanga hou mo taua rahui hei whakaatu i ona whakatikatikanga me ona ahua katoa. Ko ia Panuitanga whakatikatika pera me perehi ki roto ki te Kahiti.
7. Hei whakahaere i nga tikanga o tenei Ture, hei whakatutuki ranei i tetahi kanataraka, kupu whakaae, kirimene, whakaritenga rapei e pa ana ki te wehenga atu o etahi whenua mo nga Maori whenua kore o Te Waipounamu, ka ahei te Kawana a ia wa i ia wa ki te hanga warati hei whakaputa Tiwhikete Whakawhiti Whenua mo nga wahi katoa mo ia wahi ranei o nga whenua kua wehea a kua whakataua i mua mo etahi o aua Maori whenua kore, a muri ake ranei wehea ai mo taua take, ki ia tangata ki nga tangata katoa ranei kua whakataua tona ingoa o ratou ingoa ranei ahakoa hei paanga motuhake hei tenata kamana ranei, me te whakarite i nga wa me nga tikanga me nga ra e tau tuturu ai nga paanga i raro i te ture ki aua whenua.
8. Ko nga ingoa o nga tangata e whakaarohia ana kua tika kia whakawhiwhia ki aua pukapuka taitara, hui atu ki nga eka kua whakataua ki a ratou, me perehi ki roto ki te Kahiiti, hui atu ki te ingoa o te takiwa me te nama o te tekiona; a ka takoto ko taua perehitanga te kaupapa mo te taitara, a ka whai mana pera mo runga mo nga mahi whakawhiti, wehewehe, me te whakaitinga iho ranei o nga eka i runga i nga huarahi kua whakatakotoria i raro nei e tenei Ture.
9. Me uru ki ia tiwhikete taitara e whakaputaina ana i raro i te mana o tenei Ture he kupu here penei na, me tino here rawa te whenua, haunga anake ia te whakawhiti, te riihi ranei mo tetahi wa kaua e roa atu ana i te rua tekau ma tahi tau, i waenganui anake i nga tangata kua whakataua nei mo ratou taua, whenua me o ratou uri ranei.
10.
(1.) Ka whai mana te Kooti ki te whakatau riiwhitanga tangata mate, whakawhitinga, wehewehenga ranei, o tetahi wahi o etahi wahi ranei o te whenua i wehea i runga i nga huarahi kua kiia ake nei, a muri ake ranei wehea ai, a mehemea ki ta te Kooti titiro i runga i te tono a tetahi tangata e whai take ana, ko te wahi i whakataua ki tetahi tangata ki etahi tangata ranei i runga i te kore i tuturu mohiotia nga tau o tetahi tangata, e nui atu ana i nga eka e tika ana kia riro i taua tangata i aua tangata ranei, kua whakamanaia te Kooti ki te whakaiti iho i te wahi i whakataua kia rite ki te maha o nga eka e tika ana kia riro i aua tangata mehemea i ata mohiotia tuturutia o ratou tau i te wa i whakataua ai, ara, kia rima tekau eka iti iho ranei mo ia tangata pakeke, a kia rua tekau eka iti iho ranei mo ia tangata taitamariki kei raro iho i te tekau ma wha tau te pakeke, i whakataua nei ki nga tangata katoa i kitea e tika ana ki nga whenua kei te taha tonga o te rohe whakateraki o te Takiwa Porowinitanga o Katapere, a kia wha tekau eka iti iho ranei mo ia tangata pakeke, kia rua tekau eka iti iho ranei mo ia tangata taitamariki kei raro iho i te tekau ma wha tau te pakeke i whakataua nei ki nga tangata katoa i kitea e tika ana i roto i nga Takiwa Porowinitanga o Nerehana me Maraparo (haunga ia a Whakapoai, i te Takiwa Porowinitanga o Nerehana, ka whakahaerea tera ano me te mea nei kei te tana tonga o te rohe whaka-te-raki o Katapere).
(2.) Ko nga whenua e toe ana i runga i nga whakaititanga i mahia e te Kooti ka hoki ki te Karauna, a me wehe hei wahi takarotanga ranei akoranga ranei mo nga Maori.
11. Kua whakamanaia te Kawana, engari me matua whiriwhiri ratou ko nga Maori e tika ana ki etahi o nga tekiona o nga piihi whenua ranei i whakataua i runga i nga tikanga kua kiia ake nei, tera ranei e whakataua a muri ake nei, ki te riihi i te katoa i etahi ranei o aua whenua, mo te taha ki nga Maori e whai take ana, ki nga Pakeha mo tetahi wa kaua e roa atu i te rua tekau ma tahi tau i runga i te tikanga me noho tonu te whenua kaua e nukuhia mo tetahi wa nohoia ai te whenua, mo te moni reti tino pai e taea ana a taua wa, engari me utu ano te wariu o nga rakau e tu ana e tupu ana ranei i runga i aua whenua, a ko nga hua me nga moni reti i puta me utu me tuha ki nga tangata i whakataua motuhaketia ki a ratou aua whenua i runga ano i nga eka a ia tangata.
12. Ka ahei te Kawana i ia wa i ia wa, i runga i te Ota Kaunihera i kahititia, ki te hanga rekureihana mo nga tikanga katoa tera e whakaarohia e pai ana e tika ana ranei hei whakatutuki i te whakahaerenga o nga tikanga o tenei Ture.